მოლდოვა: ბრძოლა ბავშვთა პორნოგრაფიის წინააღმდეგ თუ მოქალაქეების კონტროლი?

ფოტო: dzeso.livejournal.com

მოლდოვაში დაიწყო მწვავე დისკუსია მთავრობის იმ ინიციტივასთან დაკავშირებით, რომელიც ინტერნეტისა და პირადი ონლაინ მიმოწერის მნიშვნელოვნად გაკონტროლებას გულისხმობს – საკითხი, რომელიც ამ ბოლო დროს ძალიან აქტუალური გახდა საქართველოში.

საქმე ეხება კანონპროექტს, რომელსაც „დიდი ძმის კანონი“ დაარქვეს. ის სამძებრო ორგანოებს ვებგვერდების დაბლოკვის, პირადი ელექტრონული წერილების და მოკლე ტექსტური შეტყობინებების შემოწმების, Viber-სა WhatsApp-ზე შეტყობინებების წაკითხვის ნებას რთავს – ეს ყველაფერი იმის გამო, რომ საბავშვო პორნოგრაფიასა და ტერორიზმს ებრძოლონ.

კიშინიოვში ამ კანონპროექტთან დაკავშირებით მალე ევროპის სბჭოს ვენეციის კომისიის დასკვნას ელოდებიან.

თუმცა ექსპერტებს განგაში აქვთ ატეხილი. მათი აზრით, ეს კანონპროექტი – სხვა არაფერია, თუარა ინტერნეტში ცენზურის შემოღების მცდელობა.

ვებგვერდების დაბლოკვა. წერილებისა და მოკლე ტექსტური შეტყობინებების კითხვა – კიბერდანაშაულების წინააღმდეგ

 „დიდი ძმის კანონის“ პროექტი მოლდოვას ხელისუფლებამ ჯერ კიდევ 2016 წლის 30 მარტს დაამტკიცა. მალე ის პარლამენტშიც დაარეგისტრირეს.

„კანონი მიმართულია მოლდოვაში კიბერდანაშაულისა და საბავშვო პორნოგრაფიის გავრცელების წინააღმდეგ საბრძოლველად და მის აღსაკვეთად“, – განმარტა მაშინ კანონპროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა, ვიაჩესლავ ბედერეუმ, შინაგან საქმეთა სამინისტროს კიბერდანაშაულთან ბრძოლის ცენტრის გამომძიებელმა.

ამ მტკიცებულებებს საზოგადოების ბევრი წარმომადგენელი არ ეთანხმება, მათ შორის ვადიმ ვიერუსი, საზოგადებრივი ორგანიზაცია Promo-Lex-ის იურისტი: „ძალიან ფართოვდება სამართალდამცავი ორგანოების უფლებამოსილებები ინფორმატიკის სფეროში. მაგალითად, პროექტი ითვალისწინებს იმ სერვერების IP-მისამართების დაბლოკვას, რომლებზეც სხვადსხვა სერვერებია განთავსებული“, – ამბობს ის.

IТ -კომპანიის ეროვნული ასოციაციის წარმომადგენლები ასევე შეშფოთებულები არიან იმით, რომ სამართალდამცავ ორგანოებს შეუძლიათ ბოროტად გამოიყენონ ის უფლებამოსილებები, რასაც მათ ახალი კანონი მიანიჭებთ. კერძოდ ის, რომ მათ ათასობით მომხმარებლის პირად მონაცემებზე მიუწვდებათ ხელი.

„ჩვენ შეშფოთებულები ვართ საინფორმაციო კონტროლის იურიდიული სიწმინდის გამო. ჩვენ ვლაპარაკობთ უზარმაზარ მონაცემთა ბაზაზე, რომელიც შესაძლოა ათობით, ასობით ათას ადამიანამდე გაიზარდოს“, – ირწმუნება კრისტიან შკიოპუ, IТ-კომპანიის ეროვნული ასოციაციის იურიდიული კონსულტანტი.

ჟურნალისტები ასევე უნდობლად ეკიდებიან ამ პროექტს, რომელიც, მათი აზრით, მიმართულია არა იმდენად კრიმინალის წინააღმდეგ საბრძოლველად, რამდენადაც გარკვეული კატეგორიის მოქალაქეებისა და პროფესიონალების წინააღმდეგ, როგორებიც არიან – გამომძიებელი-ჟურნალისტები. მით უფრო, რომ ასეთი რამ წარსულში უკვე არსებობდა.

„ 2009 წლის აპრილში რამდენიმე დღით დაიბლოკა რამდენიმე ვებ-გვერდი, მაგრამ არ დაბლოკილა საბავშვო პორნოგრაფიის გვერდები. დაბლოკილი აღმოჩნდა „Unimedia“, „ZiaruldeGardă“, „სხვა ვებ-რესურსები, რომლებიც საზოგადოებას მოლდოვაში მიმდინარე პროცესების შესახებ ატყობინებდა. ჩვენ აქამდე არ მიგვიღია მკაფიო განმარტება იმის შესახებ, თუ რატომ იყო დაბლოკილი ეს ვებ-გვერდები“, – ამბობს ალინა რადუ, გაზეთ „Ziarul de Gardă“-ს დირექტორი.

უსმენენ, მაგრამ გაუგებარია რისთვის

სამართალდამცავებიც ადასტურებენ, რომ მოლდოვას სამართალდამცავ ორგანოებს უკვე აქვთ მოქალაქეების პირად კომუნიკაციაში ჩარევის დიდი გამოცდილება.

2015 წელს მათ მოისმინეს 10 ათასი სატელეფონო საუბარი, ამტკიცებს ნადეჟდა ხრიპტიევსკი, მოლდოვას იურიდიული რესურსების ცენტრის წარმომადგენელი.

„რატომ? რა მოხდა ისეთი, რომ ამდენი მოსმენა ხორციელდება? ჩვენ გავხდით რიგი ინფორმაციების გაჟონვის მოწმე, მაგალითად გახმაურებული სატელეფონო საუბრების. და დღემდე არ ვიცით, საიდან მოხდა ეს გაჟონვა“, – ამბობს ექსპერტი.

მისი თქმით, აქამდე ჯერ არავის განუმარტავს, თუ ვინ იწერდა ამ საუბრებს, და როგორ მოხვდა ეს ჩანაწერები სოციალურ ქსელებსა და მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებში.

„ყველა ვთანხმდებით, რომ გვჭირდება პროექტი, რომელიც კიბერდანაშაულისა და საბავშვო პორნოგრაფიის წინააღმდეგ ბრძოლის ინსტრუმენტად გამოგვადგება. ამავდროულად, გვინდა დავრწმუნდეთ, რომ შეტანილი ცვლილებები კონფლიქტში არ მოდის ადამიანის უფლებებთან, და ჩვენ არ ვქმნით ისეთ სისტემას, რომელიც სინამდვილეში მასობრივი თვალთვალისთვის განკუთვნული ზომების კრებულია“, – ამბობს ხრიპიტიევსკი.

როგორც ტექნოლოგიებისა და ინტერნეტის ასოციაციის აღამსრულებელი დირექტორი ბოგდან მანოლია ირწმუნება, მასობრივი თვალთვალის ზომების ეფექტურობა არსდროს გამოვლენილა კრიმინალისა და ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის საქმეში. ეს დამტკიცებულია ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის წინა რეკომენდაციებით, და ასევე აშშ-ის გამოცდილებით.

 ვერდიქტის მოლოდინში

საზოგადოების წარმომადგენელთა მოთხოვნით, „ კანონპროექტი № 161“ გადაეცა ვენეციის კომისიას – ევროპის საბჭოს ორგანოს, რომელიც წევრი სახელმწიფოების კანონმდებლობის დემოკრატიულ სტნდარტებთან შესაბამისობას იკვლევს.

უკვე ცნობილია, რომ კომისიამ პროექტში აღმოაჩინა რიგი პრობლემური დებულებებისა, რომლებიც უნდა შეიცვალოს ანდა სულაც ამოღებულ იქნას დოკუმენტიდან. კერძოდ, ეს ეხება სამართალდამცავი ორგანოებისთვის გადაჭარბებული უფლებამოსილებების მინიჭებას კომპიუტერული მონაცემების ხელში ჩასაგდებად, ასევე მასობრივი თვალთვალის ზომებს, რაც კომისიის აზრით, არაეფექტურია, ძვირი ჯდება და არამართლზომიერად არღვევს პირადი ცხოვრების უფლებას.

კომისიამ დოკუმენტის შესახებ სრული ანგარიში უკვე 2017 წლის მარტის ბოლოს უნდა წარმოადგინოს.