სომხეთის პარლამენტმა პრემიერი არ აირჩია. ყველაფერი ფაშინიანის გეგმით მიდის
სომხეთის ეროვნულმა საკრებულომ 24 ოქტომბერს ნიკოლ ფაშინიანის პრემიერ-მინისტრად არჩევის – როგორც პარლამენტის დათხოვნის გზაზე გადადგმული პირველი ნაბიჯის – წინააღმდეგ მისცა ხმა; მომხრე არავინ იყო, წინააღმდეგი კი ერთი აღმოჩნდა, თავი შეიკავა 11-მა დეპუტატმა.
ეს იყო ფორმალური კენჭისყრა, რომლის დაწყების წინ პრემიერის თანამდებობის ერთადერთმა პრეტენდენტმა გაიხსენა მიღწეული შეთანხმება, რომ თავი არ აერჩია.
ნიკოლ ფაშინიანი, რომელიც 16 ოქტომბერს სომხეთის პრემიერ-მინისტრის თანამდებობიდან გადადგა, ახლა პრემიერის მოვალეობის შემსრულებლად გვევლინება.
კონსტიტუციის თანახმად, თუ პარლამენტი პრემიერს ორჯერ არ აირჩევს, პარლამენტი თვითდათხოვნას ახდენს და ვადამდელი არჩევნები ინიშნება.
მომდევნო კვირას ამ საკითხთან დაკავშირებით განმეორებითი კენჭისყრაა მოსალოდნელი. როგორც ჩანს, საპარლამენტო ძალები საბოლოოდ შეთანხმდნენ ამ საკითხზე და სიურპრიზები მოსალოდნელი არ არის – პარლამენტი თვითდათხოვნას მოახდენს.
რისთვის არის საჭირო ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები
“ხავერდოვანი რევოლუციის” შემდეგ ხელისუფლებაში მოსულ პოლიტიკურ ძალას, რომელსაც ნიკოლ ფაშინიანი უდგას სათავეში, პარლამენტში ხმათა უმრავლესობა არ აქვს.
რევოლუციის ლიდერი ფაშინიანი პრემიერ-მინისტრად აირჩიეს. სომხეთში, რომელიც საპარლამენტო რესპუბლიკა გახდა, ქვეყნის მეთაურად პრემიერ-მინისტრი მიიჩნევა. თუმცა, მოქმედ პარლამენტს, სადაც უმრავლესობას ყოფილი ხელისუფლების დეპუტატები და მათი მომხრეები წარმოადგენენ, შეეძლო მთავრობის გადაწყვეტილებები და ინიციატივები ჩაეგდო. რაც უკვე არაერთხელ მოხდა.
ქვეყნის მოსახლეობის დიდი ნაწილის მხარდაჭერის მქონე „რევოლუციური“ ხელისუფლება აუცილებლად მიიჩნევს ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების სასწრაფოდ ჩატარებასა და ეროვნულ საკრებულოში თავისთვის ხმათა უმრავლესობის უზრუნველყოფას.
წინა დღეს მომხდარ მოვლენებს ფაშინიანმა „საბოტაჟი“ უწოდა
„პარლამენტი მთავრობის მუშაობის საბოტაჟს ახდენს მისი ჩამოყალიბების პირველივე დღიდან“, – განაცხადა ფაშინიანმა 22 ოქტომბერს. ამ დღეს პარლამენტმა საარჩევნო კოდექსში შესატანი ცვლილებების საკითხი ჩააგდო. აუცილებელი ქვორუმი ვერ შედგა – კენჭისყრისთვის საჭირო იყო 63 დეპუტატის მონაწილეობა, გამოცხადდა მხოლოდ – 57. შესწორებების პაკეტი მთავრობის მიერ იყო მომზადებული.
ამ სიტუაციამ ფაშინიანი კვლავ დაარწმუნა პარლამენტის დათხოვნის შესახებ გადაწყვეტილების სისწორეში.
თუმცა, როგორც მმართველი პარტიის „სამოქალაქო შეთანხმების“ წარმომადგენლები და თავად ნიკოლ ფაშინიანი ამბობენ, ეს არაფერს ცვლის, და არჩევნები ამ წლის დეკემბერში ნებისმიერ შემთხვევაში ჩატარდება.
ორშაბათს, 28 ოქტომბერს, პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე კვლავ შეეცდება კენჭი უყაროს საარჩევნო კოდექსში შესატან ცვლილებებს. მაგრამ თუკი მისი მიღება ამჯერადაც არ მოხერხდა, არჩევნები ამჟამად მოქმედი კოდექსის მიხედვით ჩატარდება.
რის შეცვლას სთავაზობს მთავრობა საარჩევნო კოდექსში?
სომხეთის იუსტიციის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი არტაკ ზეინალიანი ამბობს, რომ საარჩევნო კოდექსის რეფორმა შემდეგ ამოცანებს წყვეტს:
- კანდიდატთა ტერიტორიული სიების გაუქმება;
- უბრალო, პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასვლა;
- კოალიციის ფორმირებაზე შეზღუდვების გაუქმება;
- მინიმალური გამსვლელი ბარიერის დაწევა (პარტიებისთვის გათვალისწინებულია 4% , ნაცვლად წინა 5%-სა; ბლოკებისთვის კი – 6%, წინა 7%-ის ნაცვლად);
- საარჩევნო ანაბარის 10 მილიონი დრამიდან (დაახლოებით $20 ათასი) 7,5 მილიონ დრამამდე ($15 ათასი)შემცირება;
- ეროვნულ საკრებულოში, ახლანდელი 3 პოლიტიკური ძალის ნაცვლად, ოთხი პოლიტიკური ძალის არჩევის გარანტია;
- ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა( მოქმედი 25%-იანი წარმომადგენლობის ნაცვლად, 30%-ის დადგენა).
ასევე წაიკითხეთ: ყველა წვრილმანი იმის შესახებ თუ რის შეცვლას სთავაზობს ხელისუფლება საარჩევნო კოდექსში არჩევნების წინ
რატომ ჩაშალეს დეპუტატებმა შესწორებების მიღება
საარჩევნო კოდექსში შესატანი ყველა ცვლილება იმისკენ არის მიმართული, რომ მომავალში პარლამენტში ბალანსი უზრუნველყოს. კონსტიტუციის თანახმად, ის პარტია, რომელიც პარლამენტში უმრავლესობას მოიპოვებს, მანდატების 2/3-ზე მეტს ვერ მიიღებს, მანდატების მესამედი ოპოზიციამ უნდა მიიღოს.
ეჭვი ცოტა ვინმეს თუ ეპარება, რომ ნიკოლ ფაშინიანის „სამოქალაქო შეთანხმება“ ხმათა 67%-ს მიიღებს. საკითხავი ისაა, თუ როგორ გადანაწილდება დანარჩენი 33%.
და აი, აქ მნიშვნელოვანია, რომ პარლამენტში გავიდეს არა სამი პარტია, როგორც ახლა, არამედ მეტი. რადგან პარტიათაგან ერთ-ერთმა თეორიულად შეიძლება ხმათა 25-28% მოიპოვოს, რაც მმართველი უმრავლესობისთვის არასასურველი იქნებოდა. ანალიტიკოსები ამბობენ, რომ მთავრობა შესწორებების ინიციატივით, მათ შორის იმის გამოც გამოვიდა, რომ პარლამენტში მომავალი ოპოზიციის ფრაგმენტირება მოახდინოს და ოპოზიციური პოტენციალის ერთი ძალის ხელში კონცენტრირება არ დაუშვას.
საარჩევნო კოდექსში შესატანი ცვლილებების ჩაგდების ანალიზისას სომხეთის მედია წერდა, რომ ყოფილი მმართველი პარტიის დეპუტატებს და მის მომხრეებს ყველაზე მეტად ხელს უშლიდა ის პუნქტი, რომელშიც ეგრეთ წოდებული „სარეიტინგო“ სისტემის, ან ტერიტორიული სიების გაუქმებაზე იყო ლაპარაკი.
სწორედ ამ სიების მიხედვით აღმოჩნდნენ ახლანდელი მოწვევის პარლამენტში ოდიოზური პირები რეგიონებიდან. თავიანთი გავლენისა და ფულის წყალობით, მათ საკუთარი პარტიისთვის ათასობით ხმის შეგროვება და მანდატის მიღება მოახერხეს. ეს სისტემა პარლამენტში ოლიგარქებისა და „ავტორიტეტების“ მოხვედრის გზად იყო მიჩნეული. და ახლა მის გაუქმებას სთავაზობენ.
შესწორებები ასევე ითვალისწინებს საერთო სახელმწიფოებრივ არჩევნებზე სომხეთის საზოგადოებრივი ტელევიზიის ეთერით აუცილებელ დებატებს, და საზოგადოებრივ რადიოსა და ტელევიზიაში უფასო საეთერო დროის გაზრდას.
ამავდროულად, ვენეციის კომისია, რომელმაც შესწორებები მთლიანობაში მოიწონა, რეკომენდაციას იძლევა, რომ ეს ცვლილებები ძალაში არა ახლა, არამედ ერთ წელიწადში შევიდეს.
ფორს-მაჟორი და მოსალოდნელი კვანძის გახსნა
სომხეთში, უკვე რამდენიმე თვეა, მოვლენები განუხრელად ფორს-მაჟორის რიტმში ვითარდება. საპარლამენტო არჩევნები, შესაძლოა, საკონსტიტუციო კრიზისის კვანძის გახსნად და ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში ახალი ეტაპის საწყისად იქცეს.
9 ან 10 დეკემბერს სომხეთში გაიმართება ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები, რომლის შედეგების მიხედვითაც ფაშინიანის პარტია „სამოქალაქო შეთანხმება“ საპარლამენტო უმრავლესობით მოსვლას იმედოვნებს. სომხეთის ხავერდოვანი რევოლუციის ლიდერის აზრით, პარლამენტში უმრავლესობის გარეშე სახალხო ხელისუფლება არასრულფასოვანია.
ფაშინიანმა ადამიანებს მოუწოდა ახალი ხელისუფლების მხარდაჭერა გააგრძელონ, რათა რევოლუციამ თავის ლოგიკურ დასასრულს მიაღწიოს. მან განმარტა, რომ პოლიტიკური სიტუაციის გაურკვევლობა ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასა და ინვესტიციებსაც კი ხელს უშლის.
შესაძლებელია თუ არა სომხეთში „სასახლის გადატრიალება“
საპარლამენტო უმრავლესობის შემადგენელი პარტიები – რესპუბლიკური პარტია, პარტია „აყვავებული სომხეთი“ და „დაშნაკცუტიუნი“ – ჯიუტად ეწინააღმდეგებოდნენ ნიკოლ ფაშინიანის იმ გადაწყვეტილებას, რომ არჩევნები ამ წლის დეკემბერში ჩატარებულიყო და ვადის 2019 წლის მაისამდე გადატანას ითხოვდნენ.
2 ოქტომბერს ამ პარტიებმა პარლამენტის საგანგებო სხდომა მოიწვიეს და კენჭი უყარეს რეგლამენტში შესატან იმ ცვლილებებს, რომელთა საშუალებითაც პარლამენტის დათხოვნის დამუხრუჭება შეიძლება. იმავე დღეს ნიკოლ ფაშინიანმა ისევ საკუთარ მომხრეებს მიმართა, და დაახლოებით 50 ათასმა ადამიანმა პარლამენტს ალყა შემოარტყა. ნიკოლ ფაშინიანმა პირდაპირ ქუჩაში, ღამით ხელი მოაწერა პარტია „აყვავებული სომხეთისა“ და „დაშნაკცუტიუნის“ წარმომადგენელი მინისტრებისა და გუბერნატორების გადაყენების განკარგულებას.
მომდევნო დღეების განმავლობაში სამივე საპარლამენტო პარტიამ განაცხადა, რომ თანახმა არიან არჩევნები დეკემბერში ჩატარდეს, და პრემიერ-მინისტრობის საკუთარ კანდიდატს არ წამოაყენებენ.
„ბოლშევიკები“ დაშალეს
სომხეთის პოლიტიკური ველი არსებითად მთლიანად დეზორგანიზებული აღმოჩნდა. პარტია „სამოქალაქო შეთანხმება“, რომლის ლიდერიც 2018 წლის გაზაფხულზე მომხდარი რევოლუციის შედეგად პრემიერ-მინისტრი გახდა, ჯერჯერობით ფორმირების ეტაპზეა. და მიუხედავად იმისა, რომ პერიოდულად მედია ამ პარტიაში სომხეთის მაცხოვრებელთა მასობრივ გაწევრიანებაზე წერს, ეს ჯერჯერობით ოფიციალურად არ დასტურდება. გარდა ამისა, მისი იდეოლოგიური კონცეფციის შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი.
რაც შეეხება მოქმედ საპარლამენტო ძალებს, მმართველი რესპუბლიკური პარტია 15 წელიწადში სრული დაშლის პირას აღმოჩნდა. მას ერთი-მეორის მიყოლებით ტოვებენ დეპუტატები. თუმცა, დიდი ალბათობით, პარტია არჩევნებზე მაინც გავა.
ოლიგარქ გაგიკ ცარუკიანის პარტიამ „აყვავებული სომხეთი“ სექტემბრის ბოლოს გამართულ უხუცესთა საბჭოს, ანუ ქალაქის პარლამენტის არჩევნებში გამანადგურებელი მარცხი იწვნია. შემდეგ „კონტრრევოლუციის“ მცდელობასთან გაერთიანებით მან ახალ ხელისუფლებაში თავისი მინისტრები დაკარგა; ახლა კი ამ დარტყმების შემდეგ გონს მოსვლას ცდილობს. გაგიკ ცარუკიანიც იძულებული გახდა, რომ ნიკოლ ფაშინიანისთვის დაეთმო და „რევოლუციური მთავრობის“ მხარდამჭერი მემორანდუმისთვის მოეწერა ხელი.
რაც შეეხება ერთ-ერთ ტრადიციულ სომხურ პარტია „დაშნაკცუტიუნს“, მის 130-წლიან ისტორიაში ამაზე დიდი პერიპეტიებიც ყოფილა, და მიუხედავად იმისა, რომ პარტიამ „სომხეთის რევოლუციური ფრონტი დაშნაკცუტიუნი“ განაცხადა, რომ არჩევნებში მონაწილეობას მიიღებს, მისი სრული ფიასკო გამორიცხული არ არის.
რობერტ კოჩარიანს ნება არ დართეს
ყველა ამ პარტიას შეეძლო გაერთიანებულიყო და შეექმნა კონტრრევოლუციური ფრონტი ექს-პრეზიდენტ რობერტ კოჩარიანის ხელმძღვანელობით. თუმცა, ნიკოლ ფაშინიანმა შეძლო, რომ კონტრრევოლუცია „აკვანშივე“ გაეგუდა.
ამ წლის აგვისტოში რობერტ კოჩარიანი დაიჭირეს და 2008 წლის 1 მარტს მომხდარი კონსტიტუციური წესრიგის დამხობის ბრალდება წაუყენეს. მაშინ სომხეთში საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ პოლიციამ ოპოზიციის მიტინგი ძალის გამოყენებით დაშალა, დაიღუპა 10 ადამიანი. რობერტ კოჩარიანს საგანგებო ვითარების შემოღების შესახებ ბრძანების გაცემა და ერევანში სამხედრო დანაყოფების შემოყვანა დასდეს ბრალად.
კოჩარიანის პატიმრობამ დახლოებით ერთ კვირას გასტანა. შემდეგ კი, ყოფილი პრეზიდენტის კონსტიტუციით დაცულ ხელშეუხებლობაზე დაყრდნობით, სასამართლომ გაათავისუფლა.
რობერტ კოჩარიანმა განაცხადა, რომ პოლიტიკაში დაბრუნდა და მომავალ საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობას მიიღებს, და მომხრეებს შემოიკრებს. თუმცა, სექტემბერ-ოქტომბერში საგამოძიებო ორგანოებმა დააპატიმრეს ბიზნესმენი სამველ მაირაპეტიანი, რომელიც რობერტ კოჩარიანის ერთ-ერთ ნდობით აღჭურვილ პირად იყო მიჩნეული. განახლდა სისხლის სამართლის საქმე მასთან დაახლოებული მეორე პირის – სომხეთის საბაჟო სამსახურის ექს-ხელმძღვანელის, არმენ ავეტისიანის წინააღმდეგ. გაისმა ხმამაღალი განცხადება, რომ კოჩარიანის ყველა კორუფციული სქემა გაიხსნება.
ამის შემდეგ რობერტ კოჩარიანმა „ბლუმბერგთან“ ინტერვიუში განაცხადა, რომ დეკემბერში რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობას არ აპირებს და ქვეყნის პრემირ-მინისტრის თანამდებობის დაკავებისკენ არ მიისწაფის.
ვის შეუძლია პარლამენტში მოხვედრა
ექსპერტები ამბობენ, რომ პარლამენტში გასვლის შანსი აქვს ნიკოლ ფაშინიანის მოკავშირეს ბლოკ „ელკიდან“ – პარტიას „განათლებული სომხეთი“, ასევე სომხეთის მმართველ რესპუბლიკურ პარტიასა და ოლიგარქ ცარუკიანის „აყვავებულ სომხეთს“.
არ გამოირიცხება პარლამენტში რადიკალური პარტიის „სასნა ცრერის“ (შებყრობილები სასუნიდან) მოხვედრა. შეგახსენებთ, რომ ამ პარტიის წევრებმა 2016 წელს ერევანში პოლიციის საპარტრულო-საგუშაგო სამსახური დაიპყრეს და მას ორი კვირის განმავლობაში ინარჩუნებდნენ. მათი მოთხოვნა მაშინ მოქმედი პრეზიდენტის, სერჟ სარგსიანის გადადგომა იყო. მაშინ ხალხი ქუჩაში „სასნა ცრერის“ მხარდასაჭერად გავიდა, მაგრამ ხელისუფლების შეცვლა არ მოხდა. პოლიციის პოლკის დამპყრობლები ნებაყოფლობით ჩაბარდნენ, რათა, როგორც თავად განაცხადეს, თავიდან აეცილებინათ სისხლის ღვრა.
ასევე წაკითხეთ: რა ხდებოდა სომხეთში 2016 წლის ივლისში
მათ ორი წელი ციხეში გაატარეს და მზის შუქი მხოლოდ სომხეთში მომხდარი ხავერდოვანი რევოლუციის შემდეგ იხილეს, რომელმაც იმას მიაღწია, რაც მათ ვერ შეძლეს – ყოფილი ხელისუფლების დამხობას.
