“C  ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამის” ფარგლებში, ათასობით ადამიანი საქართველოში C ჰეპატიტისგან სრულად განიკურნა.

თუმცა, ყველასთვის მოულოდნელად ამ უპრეცედენტო პროგრამას, რომელსაც მსოფლიოში ანალოგი არ აქვს, საფრთხე შეექმნა. 

პროგრამის დასრულებამდე წელიწადზე ცოტა მეტი რჩება, პასუხგაუცემელია მთავარი კითხვა – შეძლებს საქართველო გახდეს ქვეყანა, რომელმაც პირველმა დაამარცხა “ჩუმი მკვლელი”?

_________________

სულ რამდენიმე წლის წინ C ჰეპატიტი უკურნებელ დაავადებად ითვლებოდა.

ბაზარზე არსებული პრეპარატები ყველას არ შველოდა. საშინელი გვერდითი ეფექტების გამო კი, მკურნალობის კურსს ბევრი შუა გზაში წყვეტდა.

თანაც, მკურნალობა იმდენად ძვირი ღირდა, რომ მხოლოდ ერთეულები თუ ახერხებდნენ. ამისთვის ხშირად სახლ-კარს ყიდდნენ და  საზღვარგარეთ მიდიოდნენ.

შესაძლოა, სხვა რომელიმე ქვეყნისთვის C ჰეპატიტი ერთი რიგითი პრობლემა იყოს, თუმცა არა საქართველოსთვის.

• როგორ ცხოვრობენ საქართველოში აივ ინფიცირებულები 

• საქართველოში მარიხუანის მოწევა შეიძლება? რა წერია ახალ კანონში

• წითელა – უმეცრების ეპიდემია? 

• ნარკოპოლიტიკა საქართველოში – ცვლილებების დრო დადგა


2015 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად, საქართველოში 150 ათასამდე ადამიანი, ანუ ზრდასრული მოსახლეობის 5, 4 პროცენტი C ჰეპატიტის მატარებელი იყო.

და ეს მაშინ, როცა ევროპულ ქვეყნებში ქვეყნებში ქრონიკული C ჰეპატიტი, როგორც წესი, მოსახლეობის 0,5-1%-ს აქვს; დაავადების დიდი გავრცელების შემთხვევაში კი, ეს ციფრი 1,5-2,3%-ს არ აღემატება.

სწორედ ეს საგანგაშო ციფრები გახდა მთავარი მიზეზი, რის გამოც საქართველოში დაიწყო პროექტი, რომლის ანალოგი მსოფლიოში არსად არ არის და რომელმაც უკვე ათასობით ადამიანის სიცოცხლე გადაარჩინა.

2015 წლის 28 აპრილს საქართველოში „C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამა” ამოქმედდა.

C ჰეპატიტით დაავადებულ, განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაში მყოფ პაციენტებს დაურიგეს წამლები, რომელთა ღირებულება ხშირად მთელს მათ ქონებას რამდენჯერმე აღემატებოდა.

ელიმინაცია (Elimination) ინგლისური სიტყვაა და განადგურებას ნიშნავს.

მიზანი ძალიან ამბიციურია: ხუთი წლის განმავლობაში ქვეყანამ, რომელსაც C ჰეპატიტით დაავადებულთა დიდი რაოდენობა ჰყავს, ეს დაავადება სრულად უნდა მოსპოს და მისი შემდგომი გავრცელება შეაჩეროს.

ამისთვის 2015 წლის აპრილიდან 2020 წლის აპრილამდე სულ 135 ათასი ადამიანი (დაავადებულთა 90 პროცენტი) უნდა გამოიკვლიონ და უმკურნალონ.

ხუთი წლის განმავლობაში C ჰეპატიტის პროგრამაზე 116 მილიონი ლარია გათვალისწინებული. აქ არ შედის უშუალოდ ძვირადღირებული ანტივირუსული პრეპარატების ხარჯი, რომელიც წელიწადში მილიარდ დოლარს აღემატება.

ეს თანხა ჰეპატიტის ირგვლივ ცნობიერების ამაღლებაზე, პრევენციასა და სკრინინგზე უნდა დაიხარჯოს.

პროგრამა მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციისა და აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის პარტნიორობით ხორციელდება.

თუმცა, მთავარი “გმირი” მაინც ამერიკული ფარმაცევტული კომპანია Gilead-ია, რომელიც საქართველოს უსასყიდლოდ აწვდის C ჰეპატიტის სამკურნალო ახალი თაობის მედიკამენტებს – სოფოსბუვირსა და ჰარვონის.

გასული სამწლინახევრის განმავლობაში C ჰეპატიტი უკვე 51 ათასზე მეტმა ადამიანმა იმკურნალა. მათი 98,2% საბოლოოდ განიკურნა.

მიუხედავად იმისა, რომ ათასობით სიცოცხლე გადარჩა, ამბიციური მიზანი – სრულად დამარცხდეს C ჰეპატიტი, ჯერჯერობით მიუღწეველია.

პროგრამის დასრულებამდე კი ერთ წელზე ცოტა მეტი დარჩა.

https://www.youtube.com/watch?time_continue=90&v=_jyH5VLXvuA&fbclid=IwAR0g_GRF7GL4AoqoSPWbA0uPcwH1ojbmXY86g3rKXNyRoP1bXa7f471w_s0

“ფეხმძიმედ ვიყავი, როცა მითხრეს, რომ ვირუსი მაქვს”

ათი წლის წინ, როდესაც პირველ შვილს ელოდებოდა, იამ გეგმიური ანალიზები გაიკეთა. ყველაფერი წესრიგში იყო, მხოლოდ ერთი კვლევის პასუხი აღმოჩნდა თავზარდამცემი – მის სისხლში C ჰეპატიტი აღმოაჩინეს.

• სიცოცხლე, თუ სიკვდილი. რატომ და როგორ დადიან აფხაზები საქართველოში სამკურნალოდ? 

• მოძებნე შენი თავი ჯანდაცვის ახალ პროგრამაში. გაიგე, რა დაზღვევით ისარგებლებ

გონებაში მთელი ცხოვრება გადაქექა – ყოველთვის ჯანსაღი ცხოვრების წესით ცხოვრობდა, სილამაზის სალონებში საკუთარი ინსტრუმენტებით დადიოდა, არც ოპერაცია და არც სისხლის გადასხმა დასჭირვებია.

საიდან? როგორ?

იას შემდეგ ანალიზი მისმა მეუღლემ, დათომაც გაიკეთა. C ჰეპატიტის ვირუსი მის სისხლშიც აღმოჩნდა. შემდგომმა კვლევებმა დაადასტურა, რომ დათოს ღვიძლის მდგომარეობა გაცილებით მძიმე იყო.

“ცხადი იყო, რომ მეუღლეს ვირუსი მე გადავდე. საიდან შემხვდა, ზუსტად არ ვიცი, თუმცა ახალგაზრდობაში რამდენჯერმე ნარკოტიკიც გამიკეთებია, ტატუც მაქვს და სტომატოლოგთანაც ვყოფილვარ,” – ჰყვება დათო.

ცოლ-ქმარმა მკურნალობის კურსის ფასი რომ გაიგო, მას მერე მკურნალობაზე არც უოცნებიათ – ორ პატარა შვილთან ერთად ნაქირავებ ბინაში ცხოვრობდნენ, ასი ათასობით დოლარი საიდან უნდა მოეტანათ?

წლები გადიოდა. დათოს მდგომარეობა თანდათან მძიმდებოდა – ღვიძლი გაუდიდდა, სახეზე სიყვითლეც დაეტყო.

ელიმინაციის პროგრამამ ამ ოჯახს მეორე სიცოცხლე აჩუქა. პრეპარატ ჰარვონით სამთვიანი მკურნალობის შემდეგ 43 წლის დათოს და  37 წლის იას სისხლში C ჰეპატიტი არ აღმოჩნდა.

“ჩუმი მკვლელი”

C ჰეპატიტი ერთ-ერთი იმ დაავადებათაგანია, რომლის ზუსტი სტატისტიკა მსოფლიოს მასშტაბით არ არსებობს.

ის შეიძლება შეგეყაროს სტომატოლოგიურ კაბინეტში ან სილამაზის სალონში, ვირუსს მშვიდად, ყოველგვარი სიმპტომების გარეშე 20-30 წელი ატარებდე და ერთ დღესაც გითხრან, რომ ღვიძლის ციროზი გაქვს. სწორედ ამიტომ ეძახიან მას “ჩუმ მკვლელს”.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, მსოფლიოში ქრონიკული C ჰეპატიტით 71 მილიონი ადამიანია დაავადებული. თუმცა, ეს მხოლოდ მინიმალური მაჩვენებელია.

არადა, დაავადება, რომლის მიერ გამოწვეული გართულებითაც ყოველწლიურად 399 ათასი ადამიანი იღუპება, სინამდვილეში ადვილად განკურნებადია.

უახლესი პრეპარატი ჰარვონი ვირუსს 98 პროცენტ შემთხვევაში სრულად ამარცხებს.

განსხვავებით ინტერფერონისგან, რომლითაც ჰეპატიტს რამდენიმე წლის წინ მკურნალობდნენ, ჰარვონს თითქმის არ აქვს გვერდითი ეფექტი. მისი   მთავარი ნაკლი ფასია. სამთვიანი კურსი რომ ჩაიტარო 80 ათასი დოლარი ღირს. ასეთი სიძვირის გამო ის სრულიად მიუწვდომელია მსოფლიოში ბევრი დაავადებულისთვის.

“ჩემი ნება რომ იყოს, სიკვდილი მირჩევნია. ამ წამლების ფულს კიდევ შვილებს მოვახმარდი”

47 წლის ციცინო (სახელი შეცვლილია) ლოგინად ჩავარდნილ დედასთან და სამ მოზარდ შვილთან ერთად ზუგდიდში, დევნილთა საერთო საცხოვრებელში ცხოვრობს.

თავს ბაზარში სუნელების გაყიდვით ირჩენს. ზოგჯერ დღე ისე გადის ნავაჭრი სულ არა აქვს და ოჯახში საჭმელი ვერ მიაქვს.

ექვსი თვის განმავლობაში [სანამ პრეპარატი “ჰარვონი” შემოვიდოდა, მკურნალობა ექვსთვიანი იყო_JAMnews], ყოველ მეორე კვირას ციცინო ზუგდიდის საავადმყოფოში მიდიოდა, რომ 80 ათას დილარიანი წამლის მორიგი დოზა მიეღო.

C ჰეპატიტი შემთხვევით აღმოჩნდა – ელიმინაციის პროგრამა რომ დაიწყო, დევნილებს ჰეპატიტის და სხვა ანალიზებს უფასოდ უკეთებდნენ და კვლევა მაშინ ჩაიტარა.

“არც სისხლი არ გადამისხია, მანიკურზე მე არ დავდივარ, კბილის ექიმთან წასასვლელი ფულიც არ მაქვს. საიდან მოვიდა ეს დაავადება, არაფერი არ ვიცი” – ამბობს ის.

ციცინოს ნება რომ იყოს, სულ არ იმკურნალებდა, ამ წამლებს გაყიდდა და ფულს ოჯახს და შვილებს მოახმარდა.

“მაგრამ ისინიც კაი ეშმაკები არიან. იციან, რომ ზოგს ისე უჭირს, სიკვდილი ურჩევნია. ურჩევნია ეს ფული შვილებს მოახმაროს. ბევრი ფიქრობს ჩემსავით, ამიტომ წამლებს კამერის წინ გვალევინებენ,” – ჰყვება ციცინო, რომელიც უკვე განიკურნა.

როგორ მუშაობს ელიმინაციის პროგრამა

C ჰეპატიტით დაავადებულებს წამლებს მართლაც ვიდეოკამერის წინ ასმევენ.

პროგრამაში ჩართვის წესი ასეთია: ჯერ სკრინინგი – იკეთებ ანალიზს, თუ ჰეპატიტი აღმოგაჩნდა, დგები აღრიცხვაზე და ელოდები გამოძახებას.

შემდეგ გაგანაწილებენ რომელიმე სამედიცინო ცენტრში, რომელიც ჩართულია პროგრამაში. ყოველ მეორე კვირას მიდიხარ ცენტრში, რომ ორი კვირის დოზა წამალი წაიღო და შესაბამის საბუთებს აწერ ხელს.

იმის დასტურად, რომ წამლებს ნამდვილად შენ სვამ, მიმდინარე დღის დოზას იქვე, კამერების წინ, გალევინებენ.

C ჰეპატიტის სწრაფი ტესტი (სკრინინგი), რომელიც სრულიად უფასოა, ამჟამად C ჰეპატიტის “ელიმინაციის პროგრამაში” ჩართული კლინიკების გარდა საქართველოს 12 დიდ ქალაქში არსებულ იუსტიციის სახლებშიც კეთდება (თბილისში, მარნეულში, ახალციხეში, ბათუმში, გორში, რუსთავში, გურჯაანში, ზუგდიდში, თელავში, ოზურგეთში, ფოთსა და ქუთაისში).

იუსტიციის სახლებში სპეციალური სივრცეების მოწყობა ხელისუფლებამ მას შემდეგ გადაწყვიტა, რაც პროგრამაში ჩართვის მსურველთა რაოდენობამ იკლო.

კვლევის შედეგი, რომელიც 20 წუთში უკვე მზად არის, მოქალაქეს მობილურ ტელეფონზე შეტყობინების სახით ეგზავნება.

მაგალითად, 10 ოქტომბრიდან დღემდე იუსტიციის სახლის 12 ფილიალში სკრინინგი 6 500-ზე მეტმა ადამიანმა ჩაიტარა. აქედან 180-ს ვირუსი აღმოაჩნდა.

25 ათასმა ადამიანმა დაზუსტებულად იცის, რომ C ჰეპატიტი აქვს და არ მკურნალობს. რატომ?

 C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამა წარმატებით რომ დასრულდეს, ამისთვის ქვეყანამ დარჩენილ ორ წელზე ნაკლებ დროში კიდევ 84 ათას ადამიანს უნდა უმკურნალოს.

ამ გეგმის შესრულება საფრთხის წინაშე დგას, რადგან პროგრამაში სულ უფრო ცოტა ადამიანი ერთვება.

ოფიციალური ინფორმაციით, 2016 წელს მკურნალობა 24 ათასამდე ადამიანმა დაასრულა, 2017 წელს – 17 ათასმა, 2018 წლის 10 თვეში კი, მხოლოდ 10 ათასმა.

ყველაზე მთავარი და უცნაური ის არის, რომ პროგრამაში ჩართვას არ ჩქარობს ის 25 ათასი ადამიანი, რომელმაც სწრაფი ტესტის პასუხით, დადასტურებულაც იცის, რომ C ჰეპატიტი აქვს.

ექსპერტები რამდენიმე მიზეზზე საუბრობენ:

ფინანსური მიზეზი: მიუხედავად იმისა, რომ მკურნალობა უფასოა, პროგრამაში ჩართვისთვის საჭიროა რამდენიმე ფასიანი ანალიზის გაკეთება. პირველ წლებში ეს ანალიზები 400-დან 700 ლარამდე (150-260 დოლარი) ღირდა. ახლა ეს თანხა 110 ლარამდე შემცირდა, თუმცა ბევრისთვის ესეც ბარიერია. 

გეოგრაფიული ხელმიუწვდომლობა: C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამაში ჩართული კლინიკების უმეტესობა თბილისსა და დიდ რაიონულ ცენტრებშია თავმოყრილი, რაც რეგიონში მცხოვრებ პაციენტებს დიდ დაბრკოლებას უქმნის – ისინი ხომ ყოველ ორ კვირაში ერთხელ უნდა მივიდნენ კლინიკაში, რომ შემდგომი ორი კვირის სამყოფი წამალი გაიტანონ.

ასე მაგალითად, სამცხე-ჯავახეთში მცხოვრები პაციენტი წამლების მისაღებად ორ კვირაში ერთხელ გორში ან თბილისში უნდა ჩამოვიდეს, რაც 200 კილომეტრზე მეტი მანძილია.

სახელმწიფო ახლა პროგრამის დეცენტრალიზაციაზე ფიქრობს, რომ დარჩენილ დროში მოიხსნას ეს დაბრკოლება, რომელიც უდაოდ პროგრამის ერთ-ერთი მთავარი ხარვეზია.

რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა: “ნარკოტიკების მომხმარებელთა საქართველოს ქსელის” წარმომადგენელი კოკა ლაბარტყავა ამბობს, რომ ერთ-ერთ მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რის გამოც პროგრამას თავს არიდებენ, ქვეყანაში არსებული რეპრესიული ნარკოპოლიტიკაა.

ბოლო კვლევის თანახმად, საქართველოში ნარკოტიკების ინექციურ მომხმარებელთა რაოდენობა 55 ათას აღწევს. ინექციურ მომხმარებელთა 70 პროცენტი, როგორც წესი, C ჰეპატიტით არის ინფიცირებული.

“როცა ადამიანს ნახმარი შპრიცის გამო ციხეში უშვებენ, ან ქუჩაში იჭერენ და ტესტირებაზე მიჰყავთ, წარმოუდგენელია იგი ჩრდილიდან გამოიყვანო და პროგრამაში ჩართო. ვიდრე ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაცია არ მოხდება, ნუ გვექნება იმის იმედი, რომ ქვეყანა C ჰეპატიტს დაამარცხებს. გამოუვლენელი და C ჰეპატიტით დაინფიცირებული ათასობით ინექციური მომხმარებელი რეინფიცირების წყაროდ დარჩება, ” – ამბობს ლაბარტყავა.

დეზინფორმაცია და რუსული პროპაგანდა: ერთი შეხედვით, რა კავშირი შეიძლება იყოს რუსულ პროპაგანდასა და C ჰეპატიტს შორის? თუმცა, ეს მხოლოდ ერთი შეხედვით.

“C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამა” დაწყებისთანავე მოხვდა რუსული პროპაგანდის სამიზნეში.

რუსეთის თავდაცვის და საგარეო საქმეთა მინისტრები კრემლის მიერ კონტროლირებად მედიასთან ერთად აცხადებენ, რომ საქართველოში C ჰეპატიტის ახალ, ამერიკულ წამლებს ადამიანებზე ცდიან და რომ ამ ექსპერიმენტის შედეგად, ღვიძლის სიმსივნით უკვე ბევრი ადამიანი გარდაიცვალა.

მიუხედავად ამ ინფორმაციის აბსურდულობისა, მას ხალისით იმეორებენ ქართული ანტიდასავლური საიტებიც.

ინფექციონისტი მაია ბუწაშვილი ამბობს, რომ დეზინფორმაციის ყოველი მორიგი ტალღის გავრცელების შემდეგ “C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამაში” ჩართვის მსურველთა რაოდენობა კატასტროფულად იკლებს.

“სმა-ჭამა დიდად შესარგი”: მაია ბუწაშვილის თქმით, მას ბევრი მიზეზი მოუსმენია, თუ რატომ არ ერთვებიან პროგრამაში და ხშირად გამაოგნებელიც:

“მაგალითად, ერთმა პაციენტმა თქვა, რომ სახლში საკუთარი ხელით დაწურული 3 ტონა ყურძნის ღვინო აქვს და სანამ ბოლომდე არ დალევს, მკურნალობას ვერ დაიწყებს.”

საქართველოში, სადაც ღვინო და არაყი ტრადიციული სასმელია და არცერთი დღესასწაული ამ სასმელის გარეშე არ აღინიშნება, მკაცრი დიეტა, ზოგისთვის იმდენად შემაფერხებელია, რომ მკურნალობაზეც კი უარს ამბობენ.

ვინ შეიძლება დაინფიცირდეს C ჰეპატიტით? 

ნებისმიერი ადამიანი. C ჰეპატიტის ვირუსი, რომლის წინააღმდეგ ვაქცინა დღემდე არ არსებობს, სისხლით გადადის. კონკრეტულად კი, ვირუსი ჯანმრთელი ადამიანის სისხლის ნაკადში უნდა მოხვდეს.

სიტუაციები, რა დროსაც ვირუსი ჯანმრთელი ადამიანის სისხლის ნაკადში შეიძლება აღმოჩნდეს, ძალიან ბევრია. მათ შორის, საყოფაცხოვრებო.

აქ მხოლოდ რამდენიმეს ჩამოვთვლით:

•    არასტერილური ინსტრუმენტებით შესრულებული სამედიცინო მანიპულაციები. ეს ეხება პირსინგს და ტატუსაც. ასევე სისხლის გადასხმა, ორგანოების გადანერგვა, სტომატოლოგთან ვიზიტი.

•   ინტრავენული ნარკომანია. როგორც მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია წერს, ინტრავენული ნარკომომხმარებლების 67 პროცენტი სხვადასხვა დროს C ჰეპატიტით დაინფიცირდა.

• დაინფიცირებული ადამიანის ისეთ ნივთებთან კონტაქტი, როგორიცაა კბილის ჯაგრისი, მაკრატელი, საპარსი.

•  დაუცველი სექსი ინფიცირებულთან. თუმცა ამის ალბათობა იმდენად მცირეა, რომ მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია ამ ინფექციას სქესობრივი გზით გადამდებ ინფექციათა რიცხვს არც განაკუთვნებს.

C ჰეპატიტისგან სრულად განკურნებაა შესაძლებელი. მთავარია, დროულად აღმოაჩინოთ, რადგან დაავადება, როგორც, წესი, სრულიად უსიმპტომოდ ვითარდება.

სკრინინგისთვის ერთი პატარა ჩხვლეტაა საკმარისი – ანალიზის ჩაბარება საქართველოს მასშტაბით 600-მდე სამედიცინო დაწესებულებაში უფასოდ შეიძლება, მათ შორის, იუსტიციის სახლებში. ამ საქმეს სულ 15 წუთი დასჭირდება.

რაც შეეხება მკურნალობას, ახალი პრეპარატით – ჰარვონით მკურნალობა სამთვიანია. პირველი თაობის პრეპარატებს ვირუსთან საბრძოლველად ექვსი თვე სჭირდებოდა.

თუმცა, განკურნებით ყველაფერი არ მთავრდება. ადამიანს, რომელსაც ვირუსი აქვს გადატანილი, ცხოვრების წესის სამუდამოდ შეცვლა მოუწევს. თავი უნდა შეიკავოს ალკოჰოლისა და მძიმე, ცხიმიანი საკვებისგან.

გამოყენებული შპრიცებით ბავშვები თამაშობდნენ, სამედიცინო ინსტრუმენტები კი შეშის ღუმელზე იხარშებოდა

სპეციალისტები ჰეპატიტის საქართველოში ფართოდ გავრცელების ორ მთავარ მიზეზს გამოყოფენ – ინტრავენულ ნარკომანიას და სამედიცინო სერვისების სრულ უკონტროლობას.

90-იან წლებში საქართველოში სტატისტიკას არავინ აწარმოებდა, თუმცა, გამოთქმა, რომ “ყოველი მეორე ნარკოტიკების მომხმარებელი იყო” შეიძლება მხოლოდ ოდნავ გადაჭარბებულია.

იმ პერიოდის ბავშვებს კარგად ახსოვთ, რომ მათი სათამაშო სივრცე – სკვერები, სადარბაზოები და საცხოვრებელი სახლების ეზოები სავსე იყო ნარკოტიკების ინექციური მომხმარებლების მიერ გადაყრილი შპრიცებით.

ამ შპრიცებით შემდეგ ეს ბავშვები თამაშობდნენ.

ვირუსის გადაცემის ერთ-ერთი მთავარი წყარო იყო ასევე არასტერილური სამედიცინო იარაღები. ქვეყანაში, რომელმაც რამდენიმე შეიარაღებული კონფლიქტი გამოიარა, სამედიცინო სერვისების კონტროლის არანაირი სისტემა და სამედიცინო ინსტრუმენტების სტერილიზაციის საშუალება არ არსებობდა.

არ იყო დენი და ხშირად საავადმყოფოებში სამედიცინო ინსტრუმენტები შეშის ღუმელზე შემოდგმულ ჭურჭელში იხარშებოდა.

არ და ვერ მოწმდებოდა გადასასხმელი სისხლი.

რეინფიცირების საფრთხე და რეგულაციები

ეგვიპტე ერთ-ერთი “მოწინავე” ქვეყანაა C ჰეპატიტის გავრცელების თვალსაზრისით.

მიუხედავად იმისა, რომ აქ რამდენიმე მასშტაბური პროგრამა განხორციელდა ამ ვირუსის წინააღმდეგ, მისი დამარცხება მაინც ვერ ხერხდება.

დახარჯული უზარმაზარი თანხები და ენერგია ფაქტობრივად წყალში იყრება – პროგრამის შემდეგ ქვეყანაში ინფიცირების მაჩვენებელი არა თუ შემცირდა, არამედ გაიზარდა – მარტო ერთი წლის განმავლობაში ეგვიპტეში C ჰეპატიტის ვირუსით დაინფიცირების 100 ათასი ახალი შემთხვევა გამოავლინეს.

პროგრამის მარცხის მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ ვერ მოხერხდა დაავადების გავრცელების პრევენცია. სამედიცინო დაწესებულებები და სალონები კვლავ ვირუსის გამავრცელებელ მთავარ კერებად დარჩნენ. ასევე ძალიან დაბალი დარჩა ადამიანების განათლების დონე და ცნობიერება ვირუსთან მიმართებაში.

რა მდგომარეობაა ამ მხრივ საქართველოში?

2015 წელს ქვეყანაში 2000-ზე მეტი სილამაზის სალონი და ასევე სტომატოლოგიური კლინიკები შემოწმდა.

შემოწმების შედეგად გაირკვა, რომ უმრავლესობაში სამედიცინო ინსტრუმენტების სტერილიზაციის წესები დარღვეული იყო.

მას შემდეგ სახელმწიფომ ინფექციური კონტროლის ახალი რეგულაციები შემოიღო. თუმცა, რეალურად არაფერი მუშაობს – სანიტარული ნორმების კონტროლის მექანიზმი დღემდე არ არსებობს.

სილამაზის სალონის “ლე ბლანის”  მფლობელი ირინა ონაშვილი ამბობს, რომ სალონი 2012 წლიდან აქვს და ამ პერიოდის განმავლობაში მასთან არასოდეს არავინ მისულა სანიტარული ნორმების შესამოწმებლად.

“ცოტა ხნის წინ სტერილიზაციის ახალი აპარატი ვიყიდეთ, რომელიც 1200 დოლარი ღირდა. მუდმივად ვაახლებ სასტერილიზაციო საშუალებებს. მაგრამ, ეს ჩემი კეთილი ნებაა, არავინ არაფერს მავალდებულებს. ჩვენი კლიენტები გვენდობიან, წლები დადიან და აქ არავის არაფერი დამართნია,” – ამბობს ის.

დაახლოებით იგივე პასუხი მივიღეთ სტომატოლოგიური კლინიკა “დანბლანშისგანაც”.

კლინიკის მენეჯერი ნანა მურუსიძე ჩვენთან საუბარში ამბობს, რომ 2015 წლამდე სტომატოლოგიური კლინიკები საქართველოში აღრიცხულიც კი არ იყო.

“ანუ ჯანდაცვის სამინისტრომ არც იცოდა ქვეყანაში რამდენი კლინიკა იყო. სტომატოლოგიური კაბინეტი ერთხელ ბათუმის ბაზარშიც ვნახე,” – ამბობს ის.

მისი თქმით, სტომატოლოგიური კლინიკების აღრიცხვა პირველად 2015 წელს დაიწყეს. მაშინ ჩატარდა გარკვეული შემოწმებაც:

“მოვიდნენ და შეამოწმეს სასტერილიზაციო ოთახები. სულ ეს იყო. მერე არც არავინ მოსულა,” – ამბობენ კლინიკაში.

ნანა მურუსიძის თქმით, სამედიცინო ნორმებით მხოლოდ სადაზღვეო კომპანიები ინტერესდებიან, რომლებიც კლინიკასთან ხელშეკრულების გაფორმებამდე მონიტორინგს ატარებენ.

დაბოლოს, რამდენიმე ხშირად დასმული კითხვა C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამასთან დაკავშირებით 

არის თუ არა ეს ექსპერიმენტი?

გარკვეულწილად კი. ეს საპილოტე პროგრამაა, რომელიც ადამიანებზე წამლების ზემოქმედებას კი არ ცდის, როგორც ამას რუსული პროპაგანდა ამტკიცებს, არამედ თავად მიდგომას – შესაძლებელია თუ არა დაავადების დამარცხება ერთ კონკრეტულ ქვეყანაში.

იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოში C ჰეპატიტი მთლიანად აღმოიფხვრა, ეს ჯანდაცვის სფეროში მსოფლიოს მასშტაბით უპრეცედენტო მოვლენა იქნება.

რაც შეეხება თავად პრეპარატებს – როგორც სოფოსბუვირს ისე ჰარვონის გავლილი აქვს კლინიკური ცდები,  ვიდრე ისინი საქართველოში მოხვდებოდნენ.

მაშინ რა დაინტერესება აქვს კომპანია Gilead-ს, რომელიც საქართველოს უფასოდ აწვდის ძვირიან წამლებს? 

მწვავე ინფექციებისგან განსხვავებით, მსოფლიოში ამ დრომდე არც ერთი ქრონიკული ინფექციის ელიმინაცია (განადგურება) არ მომხდარა. ასეთი რამ უბრალოდ ისტორიას არ ახსოვს. ეს იქნებოდა პირველი შემთხვევა და “გილეადი” ამის თანამონაწილე გახდებოდა.

სწორედ ამ კომპანიას ჩაეთვლებოდა უდიდეს დამსახურებად თუნდაც ერთ ქვეყანაში ქრონიკული ინფექციის – C ჰეპატიტის ელიმინაცია.  ეს კომპანიისთვის უდიდესი რეკლამა იქნება.

რატომ საქართველო? ეგვიპტეშიც ხომ ძაან გავრცელებულია C ჰეპატიტი? 

ამ პროგრამისთვის საქართველო რამდენიმე მიზეზის გამო შეირჩა.

საქართველო არის პატარა ქვეყანა C ჰეპატიტის გავრცელების მაღალი დონით. პატარა ქვეყნებში მსგავსი პროგრამის მენეჯმენტი გაცილებით ადვილია.

ეგვიპტეშიც იყო სპეციალური პროგრამები, თუმცა იქ ელიმინაცია არ უცდიათ, რადგან 5 მილიონი ადამიანია დაავადებული.

ასევე, მნიშვნელოვანი ფაქტორი ის იყო, რომ საქართველოში არსებობდა განვითარებული სამედიცინო ინფრასტრუქტურა, ლაბორატორიები და კვალიფიციურ ექიმთა გუნდი.

გარდა ამისა, არსებობდა მთავრობის ძლიერი პოლიტიკური ნება, აეღო ვალდებულება, რომ უკლებლივ ყველა C ჰეპატიტით ავადმყოფს გამოავლენდა და უმკურნალებდა.

რა იქნება 2020 წლის შემდეგ?

ელიმინაციის პროგრამა ხუთწლიანია, ამიტომ 2020 წლის აპრილში იგი შეწყდება. ჯერჯერობით, ჯანდაცვის სამინისტროში არაფერს ამბობენ მის გაგრძელებაზე.