გამოქვეყნდა სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიში საქართველოში 2024 წელს ადამიანის უფლებების შესახებ
სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიში
აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი საქართველოში 2024 წელს ადამიანის უფლებების შესახებ ანგარიშს აქვეყნებს, რომელშიც ვკითხულობთ, რომ წლის განმავლობაში საქართველოში ადამიანის უფლებების მხრივ მნიშვნელოვან მოვლენებს შორის იყო ე.წ. უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის კანონის ამოქმედება, რომელიც – “სანდო არასამთავრობო ორგანიზაციების თქმით, გამოხატვისა და გაერთიანების თავისუფლების შესაზღუდად გამოიყენება”.
რას წერს სახელმწიფო დეპარტამენტი
● ანგარიშში საუბარია დისკრიმინაციულ და ჰომოფობიურ – “ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” კანონზე და აღნიშნულია, რომ ის ახდენდა გამოხატვის გარკვეული ტიპების კრიმინალიზაციას, ასევე, ნახსენებია დაშინების, იძულებისა და ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენების კამპანია, რომელიც “ზღუდავდა გამოხატვის თავისუფლებას, განსაკუთრებით ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებთან მიმართებით”.
● ანგარიშში ჩამოთვლილია, რომ ადამიანის უფლებების შესახებ მნიშვნელოვანი საკითხები სარწმუნო ცნობებს მოიცავდა:
- წამების ან სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობის შესახებ;
- თვითნებური დაპატიმრებების ან დაკავებების შესახებ;
- გამოხატვის თავისუფლებისა და მედიის თავისუფლების სერიოზული შეზღუდვების, მათ შორის მოქალაქეებისა და ჟურნალისტების მიმართ ძალადობისა და ძალადობის მუქარის, ჟურნალისტების უსამართლო დაპატიმრებების და სისხლისსამართლებრივი დევნის შესახებ;
- ე.წ. გამჭვირვალობისა და ოჯახური ღირებულებების შესახებ კანონების შემაძრწუნებელი გავლენის შესახებ.
● დოკუმენტის თანახმად, მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობამ გადადგა ნაბიჯები ადამიანის უფლებების დარღვევის ჩამდენ ზოგიერთ თანამდებობის პირთან მიმართებით გამოძიების ჩასატარებლად და დასასჯელად, დაუსჯელობა მაინც პრობლემად რჩებოდა.
● დოკუმენტის ქვეთავში, სახელწოდებით “პრესის თავისუფლება”, აღნიშნულია, რომ კონსტიტუცია და კანონი ითვალისწინებდა გამოხატვის თავისუფლებას, მათ შორის პრესისა და სხვა მედიის წარმომადგენლებისთვის, თუმცა, ჟურნალისტებმა, არასამთავრობო ორგანიზაციებმა და საერთაშორისო საზოგადოებამ სერიოზული შეშფოთება გამოთქვეს მთავრობის მიერ გამოხატვის თავისუფლების პატივისცემასთან დაკავშირებით.
● სახ.დეპის თანახმად, ეს შეშფოთება ფოკუსირებული იყო მედია პლურალიზმის გარემოსა და კანონმდებლობის გაუარესებაზე, ასევე ჟურნალისტების წინააღმდეგ ძალადობასა და ძალადობის შესახებ მუქარაზე.
● დოკუმენტში ვკითხულობთ: 28 მაისს ამოქმედებული უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის კანონი – სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს და მედიას, რომლებიც დაფინანსების სულ მცირე 20%-ს საზღვარგარეთიდან იღებდნენ, მათ ავალდებულებდა “უცხოური გავლენის ობიექტებად” დარეგისტრირებას. ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვები ასევე შეშფოთების საგანი იყო. არასამთავრობო ორგანიზაციები იუწყებოდნენ, რომ ჟურნალისტებზე უკანონო თვალთვალის შესახებ წინა სისხლის სამართლის გამოძიებები კვლავ განხილვის პროცესში იყო.
● ანგარიშში ასევე საუბარია საქართველოში განხორციელებულ თავდასხმებზე, დაკავებებსა და ზეწოლაზე და აღნიშნულია, რომ ცნობები მოქალაქეების, ჟურნალისტების თუ სხვა პირების მიმართ ფიზიკური თავდასხმების, დაშინებისა და ძალადობის მუქარის, იძულებისა და შევიწროების შესახებ მთელი წლის განმავლობაში განუწყვეტლივ ვრცელდებოდა – “ასეთ შემთხვევებში ასევე არ არსებობდა ანგარიშვალდებულება”.
● დოკუმენტში ნახსენებია ევროინტეგრაციის შეჩერების შემდგომი დემონსტრაციებისას ტვ პირველის ჟურნალისტ მაკა ჩიხლაძესა და ოპერატორ გიორგი შეწირულზე თავდასხმის ფაქტი. ასევე, საუბარია ამ პერიოდში ჟურნალისტებისა და აქტივისტების განცხადებებზე შევიწროებისა და მუქარის შემცველი სატელეფონო ზარების მიღების შესახებ, ვანდალიზმის შემთხვევების შესახებ.
● დოკუმენტში საუბარია 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების დროს მედიაზე თავდასხმის შემთხვევებზე და აღნიშნულია, რომ მათ შორის საერთაშორისო მედიამონიტორების თანახმად, არჩევნების დროს მინიმუმ 30 ფაქტი დაფიქსირდა, როდესაც მედიის წარმომადგენლებს აღჭურვილობა დაუზიანეს, ან ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს, თუმცა აღნიშნულია, რომ “მთავრობას წლის ბოლოსთვის ეს ცნობები არ გამოუძიებია”.
● “ნოემბრის ბოლოს და დეკემბრის განმავლობაში, ხელისუფლება ან დაუდგენელი თავდამსხმელები, რომლებიც, სავარაუდოდ, მმართველი პარტიის, ქართული ოცნების სახელით მოქმედებდნენ, ძალადობრივად დაესხნენ თავს ათობით მედიის წარმომადგენელს, რომლებიც საპროტესტო აქციებს აშუქებდნენ. თავდასხმები მოიცავდა ცემას, წიწაკის სპრეის, ცრემლსადენი გაზისა და წყლის ჭავლის გამოყენებას. მძიმე დაზიანებების შესახებ ცნობებს შორის იყო ცნობები ხერხემლის მოტეხილობების, სახის ძვლების მოტეხილობების და ქიმიური დამწვრობის შესახებ. რამდენიმე ჟურნალისტს ჰოსპიტალიზაცია დასჭირდა”, – ვკითხულობთ სახ.დეპის განცხადებაში.
● ანგარიშის მიხედვით: “7 დეკემბერს, 30-ზე მეტი “ტიტუშკა“ (უცნობი თავდამსხმელები, რომლებიც, როგორც წესი, მთლიანად შავებში იყვნენ გამოწყობილები და სახეები დაფარული ჰქონდათ) ფიზიკურად გაუსწორდნენ მომიტინგეებს, შემდეგ კი თავს დაესხნენ “ტვ პირველის“ ჟურნალისტ მაკა ჩიხლაძეს და ოპერატორ გიორგი შეწირულს, რომლებიც მათ ვიდეოებს იღებდნენ. ჩიხლაძისა და შეწირულის ცემის შემდეგ, მათ შეწირულის ყველა ნივთი წაართვეს. ჩიხლაძისა და თვითმხილველების თქმით, ახლოს მდგომმა საპატრულო პოლიციამ არანაირი რეაგირება არ მოახდინა და არ ჩაერია თავდასხმის შესაჩერებლად.”
კომენტარი
საგარეო საქმეთა სამინისტროს ყოფილი მაღალჩინოსანი, დავით ჩხეიძე სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშს სოციალურ ქსელში დეტალურად განმარტავს.
დავით ჩხეიძე: “ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიში საქართველოში ადამიანის უფლებების დარღვევების შესახებ: მოკლედ ძირითადი საკითხები:
1. პოლიციის მხრიდან სისტემური ძალადობა და წამება
– ფართომასშტაბიანი ფიზიკური ძალადობა, არაადამიანური და დამამცირებელი მოპყრობა, წამება, განსაკუთრებით – პროევროპულ დემონსტრაციებზე.
– მიზანმიმართულად მიყენებული დაზიანებები თავის, სახისა და თვალის არეში, რაც მიუთითებს ძალადობის გამოყენებაზე და არა იძულების კანონიერ ზომებზე.
– სრული დაუსჯელობა – არ დაწყებულა პოლიციის თანამშრომლების წინააღმდეგ სისხლისსამართლებრივი დევნა, მიუხედავად მრავალი მტკიცებულებისა.
2. ჟურნალისტებისა და დემონსტრანტების მიმართ კოორდინირებული თავდასხმები
– პოლიციის უმოქმედობა და სავარაუდო კოორდინაცია “ტიტუშკებთან“ – ორგანიზებულ პირებთან, რომლებმაც ფიზიკურად შეუტიეს ჟურნალისტებსა და დემონსტრანტებს.
– სხეულის მძიმე დაზიანებები, ტექნიკის განზრახ დაზიანება და რეპორტაჟების დაბლოკვა, განსაკუთრებით – საპროტესტო აქციებისა და 26 ოქტომბრის არჩევნების პერიოდში.
– სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან ამ თავდასხმების გამოუძიებლობა.
3. გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლების შემზღუდველი რეპრესიული კანონმდებლობა
– “უცხოური გავლენის შესახებ კანონი” აიძულებს არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მედიასაშუალებებსა და პროფკავშირებს, რომლებიც უცხოეთიდან იღებენ დაფინანსების 20%-ზე მეტს, დარეგისტრირდნენ “უცხოური გავლენის მატარებელ“ სუბიექტებად.
– “ოჯახის ღირებულებების შესახებ კანონი” კრძალავს გარკვეული სახის გამოხატვას.
– ორივე კანონი ნერგავს შიშს და ზღუდავს სამოქალაქო სექტორს, მედიის თავისუფლებას და პოლიტიკური ოპონენტების საქმიანობას.
4. თვითნებური დაკავებები და საპროტესტო გამოსვლების ჩახშობა
– მასობრივი დაკავებები მშვიდობიან დემონსტრაციებზე – 450-ზე მეტი პირის დაკავება, ხშირად – ბრალის წარდგენის გარეშე და სასამართლოს არასაკმარისი ზედამხედველობით.
– ადმინისტრაციული პატიმრობა გამოყენებულია დისიდენტების ჩასახშობად და გასაჩუმებლად.
– პოლიტიკური აქტივისტების წინასწარი პატიმრობა ხანგრძლივდება უსაფუძვლოდ.
5. ადამიანის უფლებების დარღვევებზე პასუხისმგებლობის არარსებობა
– 2021 წლის ძალადობაში მსჯავრდადებულთა სასჯელების შემცირება ან ამნისტია.
– ჟურნალისტებზე, დემონსტრანტებსა და ოპოზიციურ პირებზე თავდასხმების ორგანიზატორთა მიმართ საქმის აღძვრაზე უარის თქმა.
– სახელმწიფო მოსამსახურეების ან მათთან აფილირებული პირების მიმართ დაუსჯელობის კულტურა.
6. შრომითი უფლებებისა დარღვევა და პროფკავშირების ჩახშობა
– გაფიცულთა მიმართ მუქარა, სამსახურიდან დათხოვნა და ფიზიკური თავდასხმები, მათ შორის – ნიღბიანი პირების (“ტიტუშკების“) მიერ.
– დამსაქმებლების მხრიდან მედიაციაზე უარის თქმა; მინიმალური სანქციები და შრომის ინსპექციის სუსტი აღსრულება.
– “უცხოური გავლენის შესახებ კანონი” საფრთხეს უქმნის პროფკავშირის წევრთა ანონიმურობასა და შიდა კომუნიკაციას.
7. მედიის წვდომისა და აკრედიტაციის შეზღუდვა
– ოპოზიციური და კრიტიკული მედიასაშუალებების ჟურნალისტების პარლამენტის სხდომებზე არ დაშვება; აკრედიტაციის შეჩერება რამდენიმე თვით.
– ონლაინ-ჟურნალისტების მიმართ დისკრიმინაციული მოპყრობა, რაც ზღუდავს საზოგადოებრივ წვდომას საკანონმდებლო პროცესზე.
8. ადამიანის უფლებათა დარღვევები რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე
– თვითნებური დაკავებები აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში რუსეთისა და დე ფაქტო ხელისუფლების მიერ.
– საქართველოს მოქალაქე თემურ კარბაიას სიკვდილი – გალის რაიონში დე ფაქტო პოლიციის მიერ სასტიკად ცემის შედეგად; დამნაშავეების გათავისუფლება და სიმბოლური ჯარიმა.
9. პენიტენციურ დაწესებულებებში არაადამიანური მოპყრობა
სხეულის სრულად გაშიშვლების, დამამცირებელი ინსპექტირების (“ჩაჯდომის“) სისტემური გამოყენება, ალტერნატიული სკანერების არქონის გამო.
– პატიმართა მიმართ ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის შემთხვევები.
10. თავშესაფრისა და ექსტრადიციის პროცესების პოლიტიზაცია
– თავშესაფრის მიღებაზე უარი დევნილი პირებისთვის; დაჩქარებული ექსტრადიცია დისიდენტების, მათ შორის – აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის აფგან სადიგოვის.
– გადაწყვეტილებები აღქმულია, როგორც პოლიტიკურად მოტივირებული და არა – სამართლებრივ პრინციპებზე დაფუძნებული.”
