ფაშინიანი: „ტრამპის გზა“ სომხეთის უსაფრთხოების ახალ კომპონენტად იქცევა
ფაშინიანის პრესკონფერენცია ვაშინგტონიდან
„ეპოქის მოვლენა, სომხეთი განიბლოკება. ჩვენ ვსაუბრობთ გარდამტეხ შეთანხმებაზე, რომლის უარყოფა არცერთი მხარისთვის სასარგებლო არ არის“, – განაცხადა პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა ვაშინგტონიდან, როდესაც სომეხი ჟურნალისტების კითხვებს პასუხობდა.
პრესკონფერენცია ადგილობრივი დროით შუაღამისას, ერევნის დროით კი დილის 8 საათზე გაიმართა და დაახლოებით ერთი საათი გაგრძელდა.
სომხური მედიის კითხვების უმეტესობა რეგიონული კომუნიკაციების განბლოკვის პროგრამას ეხებოდა, რომელსაც „ტრამპის გზა“ (TRIPP) ეწოდება. ამ პროექტის ფარგლებში, სომხეთი, ფაშინიანის თქმით, მთელ მსოფლიოსთან სარკინიგზო კავშირს მიიღებს. ქვეყანაში გაივლის გაზსადენები, ნავთობსადენები, ელექტროგადამცემი ხაზები, გაიზრდება ტვირთბრუნვა.
„ეს მილიარდებს მოუტანს სომხეთს. ისინი ჩაიდება ჩვენი შვილების განათლებაში, ჯანდაცვაში, მოქალაქეების ბედნიერებისა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფაში. ეს კი შექმნის უსაფრთხოების ახალ ფენებს, ინსტრუმენტებსა და ფორმულებს.“
პრემიერ-მინისტრი TRIPP-ს უსაფრთხოების ახალ კომპონენტად მიიჩნევს. ის დარწმუნებულია, რომ აშშ-ის პრეზიდენტის, როგორც ბრენდის სახელი, დიდ ნდობას გააჩენს პოტენციურ ინვესტორებში. ამავდროულად, სომხეთის რეიტინგი გაიზრდება.
აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების პარაფირებაზე საუბრისას, ფაშინიანმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ აუცილებელია მუშაობის გაგრძელება, რათა დამყარებული მშვიდობა ინსტიტუციონალური გახდეს. პრემიერ-მინისტრმა ვარაუდი გამოთქვა, რომ სომეხი ხალხი მხარს დაუჭერს მთავრობის სამშვიდობო დღის წესრიგს.
ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ, სომხეთმა და აზერბაიჯანმა სამშვიდობო შეთანხმების პარაფირება მოახდინეს. ორი ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა დოკუმენტს 8 აგვისტოს, ვაშინგტონში მოაწერეს ხელი. ტრამპის შუამავლობით სამმხრივი მოლაპარაკებების ერთ-ერთი მთავარი მიღწევა კომუნიკაციების განბლოკვის შესახებ შეთანხმება იყო. გადაულახავი უთანხმოების გამო, 2024 წლის აგვისტოში, ერევანმა და ბაქომ ეს საკითხი სამშვიდობო ხელშეკრულების ტექსტიდან ამოიღეს.
განბლოკილ გზას „ტრამპის გზა“ – TRIPP (Trump Route for International Peace and Prosperity) დაერქმევა. ტრამპმა განაცხადა, რომ ეს პროგრამა შეიძლება 99 წელი გაგრძელდეს და შესაძლოა გახანგრძლივდეს კიდეც.
სომხეთის პრემიერ-მინისტრის პრესკონფერენციის ძირითადი პუნქტები.
„სომხეთის სუვერენიტეტი არ დაირღვება“
ფაშინიანის თქმით, TRIPP პროგრამის განხორციელების შედეგად
- სომხეთი განიბლოკება,
- მიიღებს სარკინიგზო კომუნიკაციის შესაძლებლობას მის სამხრეთ, სიუნიქის რეგიონთან მატერიკული აზერბაიჯანისა და ნახიჩევანის ტერიტორიის გავლით,
- მიიღებს წვდომას საერთაშორისო სარკინიგზო ქსელზე რუსეთის, ირანის, ცენტრალური აზიის, ჩინეთის მიმართულებით,
- აზერბაიჯანი მიიღებს საიმედო კავშირს ნახიჩევანთან სომხეთის ტერიტორიის გავლით.
„ამავდროულად, ჩვენი სუვერენიტეტის ინსტრუმენტების დარღვევა შეუძლებელია. ეს აშკარაა. ჩვენ ვსაუბრობთ როგორც საპასპორტო კონტროლზე, ასევე საბაჟოზე. ეს ფუნქციები ჩვენი სახელმწიფო ინსტიტუტების მიერ უნდა განხორციელდეს“, – დაარწმუნა მან.
თუმცა, ჯერჯერობით მხარეებმა მხოლოდ განზრახულობის დეკლარაციას მოაწერეს ხელი, დეტალებზე ჯერ შეთანხმება არ მომხდარა:
„რა გადაწყვეტილებაც არ უნდა იქნას მიღებული მოლაპარაკების შედეგად, ისინი უნდა მოთავსდეს სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის, იურისდიქციის პრინციპების ჩარჩოებში და უნდა მოქმედებდეს ორმხრივი ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე“.
პრემიერ-მინისტრმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ბაქოსთვის პრივილეგირებული პირობები არ არსებობს, მაგრამ ერევანი მზადაა პროცედურების გასამარტივებლად:
„შეერთებულ შტატებთან ხელმოწერილი ერთ-ერთი მემორანდუმი ეხება სასაზღვრო და საბაჟო სამსახურების პოტენციალის გაძლიერებას. მათ აქვთ სერიოზული ტექნოლოგიები, რომლებსაც თავად იყენებენ. თუ მათზე წვდომას მივიღებთ, პროცედურებს მაქსიმალურად გავამარტივებთ“.
მან აღნიშნა, რომ არსებობს გარკვეული განსხვავებები იმ თვალსაზრისით, რომ სომხეთს სურს უცხოელი ინვესტორების მოზიდვა, დაინტერესებულია მათი ბიზნესის მართვის მოდელით, ხოლო აზერბაიჯანს – არა. მან ეს ახსნა ფინანსური შეზღუდვების არარსებობით და აზერბაიჯანში მოქმედი რკინიგზის არსებობით, გაზისა და ნავთობსადენების მართვის გამოცდილებით. ამასობაში, შეერთებულ შტატებს და TRIPP პროგრამის პოტენციურ პარტნიორებს შეუძლიათ დაეხმარონ სომხეთს ამ საკითხების მოგვარებაში.
სომხეთი უზრუნველყოფს საგზაო უსაფრთხოებას
კითხვაზე, თუ ვინ უზრუნველყოფს „ტრამპის მარშრუტის“ უსაფრთხოებას, ფაშინიანმა უპასუხა:
„ვინ უზრუნველყოფს უსაფრთხოებას იურისდიქციის, სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის ფარგლებში? სომხეთში უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს სომხეთი, აზერბაიჯანში – აზერბაიჯანი“.
პრემიერ-მინისტრის თქმით, მოქმედებს და იმოქმედებს მხოლოდ საკუთარი კანონები სომხეთის მთელ ტერიტორიაზე.
ამავდროულად, საინვესტიციო კომპანიებს შეიძლება ჰქონდეთ დაცვის სამსახურები ან დაცვის სამსახურები, მაგრამ ეს გარემოება „არანაირად არ ზღუდავს სომხეთის პოლიციის, ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის, სასამართლო და სამართლებრივი სისტემის უფლებამოსილებებსა და საქმიანობას“.
დააზარალებს თუ არა „ტრამპის გზა“ ირანისა და რუსეთის სავაჭრო ინტერესებს?
ფაშინიანის თქმით, მნიშვნელოვანია, თუ რა თვალსაზრისით განიხილება საკითხი:
„TRIPP-ს შეუძლია შექმნას მოულოდნელი, მაგრამ პოზიტიური პარტნიორობის შესაძლებლობა. ეს პროექტი შეიძლება იყოს კარგი შესაძლებლობა ირანსა და აშშ-ს, რუსეთსა და აშშ-ს შორის ეკონომიკური თანამშრომლობის დასაწყებად“.
მან გაიხსენა, რომ ირანული კომპანია ასევე მონაწილეობს სომხეთში ჩრდილოეთ-სამხრეთის ავტომაგისტრალის მშენებლობაში. მან არ გამორიცხა, რომ მომავალში, როდესაც რკინიგზის მშენებლობა დაიწყება, ესეც თანამშრომლობის შესაძლებლობად იქცევა.
პრემიერ-მინისტრმა განმარტა, რომ განბლოკვის შედეგად სომხეთი მიიღებს რკინიგზის კავშირს ირანთან და რუსეთთან. და შესაძლოა, რუსეთის ფედერაცია, რომელიც მართავს სომხეთის რკინიგზას, დაინტერესდეს, მაგალითად, იჯევან-ყაზახეთის რკინიგზის აღდგენით. თუმცა, ამ შემთხვევაში, საჭირო იქნება აზერბაიჯანის თანხმობაც.
რატომ მიაღწია ვაშინგტონმა წარმატებას?
ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ სომხეთის მთავრობის პროექტი რეგიონის განბლოკვის შესახებ, „მსოფლიოს გზაჯვარედინი“, ყველა პარტნიორს წარედგინა. ერევანმა შესთავაზა მასში ინვესტირება ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს.
„ჩვენ შევთავაზეთ მასში მონაწილეობა როგორც რუსეთს, ასევე სხვა პარტნიორებს. ჩვენი ვაშინგტონში ყოფნის მიზეზი აშშ-ის აქტივობაა“, – თქვა მან.
სომხეთის ლიდერის თქმით, ტრამპის ადმინისტრაციამ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ ინტერესი გამოხატა ამ პროგრამის მიმართ. აშშ-ის პრეზიდენტი პირადად და მისი გუნდი ჩაერთო განხილვის პროცესში.
„ჩვენ დავინახეთ დიდი აქტივობა და გაგება აშშ-ის მხრიდან ჩვენს მიერ ჩაწერილი პრინციპების მიმართ, რომლებიც პროექტის ფუნდამენტური დებულებებია. ესენია ტერიტორიული მთლიანობა, სუვერენიტეტი, იურისდიქცია და ორმხრივობა. ამ მთავარი მიზეზის გამო, ეს ტერიტორია უფრო აქტიური გახდა და წარმატებას მიაღწია“, – ხაზგასმით აღნიშნა მან.
როგორც ფაშინიანმა თქვა, ვაშინგტონში მოლაპარაკებები ეფუძნება აშშ-ის ინტერესს ინვესტიციების მიმართ „მსოფლიოს გზაჯვარედინის“ პროექტის ფარგლებში.
ვაშინგტონის შეხვედრა ერევან-ბაქოს ორმხრივი მოლაპარაკებების დასასრულს არ ნიშნავს
პრემიერ-მინისტრის თქმით, სომხურ-აზერბაიჯანული დღის წესრიგი ბევრ საკითხს მოიცავს. მხარეები მათ განხილვას ორმხრივ ფორმატში შეერთებულ შტატებში მოლაპარაკებების შემდეგაც გააგრძელებენ:
„ვაშინგტონის შეხვედრა ორმხრივ ფორმატში მუშაობის დასრულებას ან ორმხრივი ფორმატის ტრანსფორმაციას არ ნიშნავს. არსებითად, დღევანდელი ღონისძიება ორმხრივი მუშაობის ერთ-ერთი გამოვლინება იყო“.
ფაშინიანი ვარაუდობს, რომ ვაშინგტონის სამიტის შემდეგ ნდობის დონე გაიზრდება და თავად სამშვიდობო ხელშეკრულება ხელმოწერილი იქნება.
„სამშვიდობო შეთანხმება პარაფირებულია. ეს კი ნიშნავს, რომ მხარეებმა ოფიციალურად, წერილობით დააფიქსირეს, რომ ეს დოკუმენტი მათთვის მისაღებია და აღარ ექვემდებარება ცვლილებას. ახლა ჩვენ შემდეგ ეტაპზე – ხელმოწერაზე უნდა ვიმუშაოთ“.
„ისტორიული პროგრესი ასევე გამოიწვევს ჰუმანიტარული პრობლემების მოგვარებას“
ჟურნალისტებმა ფაშინიანს კითხვები დაუსვეს ბაქოს ციხეებში პატიმრობაში მყოფი სომხების შესახებ და ჰკითხეს, წამოჭრა თუ არა მან ეს საკითხი დონალდ ტრამპთან შეხვედრაზე.
„ბაქოში დაკავებული ჩვენი თანამემამულეების საკითხი განიხილეს და წამოჭრეს უმაღლეს დონეზე“, – უპასუხა მან.
თუმცა, პრემიერ-მინისტრმა დეტალები არ მოგვაწოდა. მისი თქმით, „ცალკეულ ჰუმანიტარულ საკითხებს გადაწყვეტა არ აქვთ; მათ გადაწყვეტას წარმართული ისტორიული პროგრესი განაპირობებს“.
ის ნანობს, რომ აქამდე „სხვადასხვა მიზეზის გამო, პატიმრებთან დაკავშირებული საკითხები ნაწილობრივ მოგვარდა“. მან დაარწმუნა, რომ ეს პრობლემა კვლავ სომხეთის მთავრობის ყურადღების ცენტრშია.
