Abzas Media-ს საქმე: 59.5 წლით თავისუფლების აღკვეთა სიმართლის გავრცელებისთვის
სასჯელი Abzas Media-ს ჟურნალისტებისთვის
ბაქოში დასრულდა სასამართლო პროცესი დამოუკიდებელი მედიაპლატფორმა Abzas Media-ს წინააღმდეგ, რომლის შვიდი თანამშრომელი დაკავებული და მსჯავრდებულია. მათგან თითოეულს თავისუფლების აღკვეთა 7-დან 9 წლამდე მიუსაჯეს. საერთო ჯამში, განაჩენებმა 59,5 წელი შეადგინა.
Abzas Media აზერბაიჯანში 2016 წელს დაფუძნდა და ცნობილია კორუფციის თემაზე მომზადებული გამოძიებებით. 2023 წლის ნოემბრიდან პლატფორმის თანამშრომლები რეპრესიებს განიცდიან. დაპატიმრებულებს შორის არიან: ულვი ჰასანლი, სევინჯ ვაგიფქიზი, მაჰამად ქექალოვი, ნარგიზ აბსალამოვა, ელნარა გასიმოვა, ჰაფიზ ბაბალი და “რადიო თავისუფლების” ჟურნალისტი ფარიდ მეჰრალიზადე.
პროკურატურა თითოეული მათგანისთვის 11-დან 12 წლამდე პატიმრობას ითხოვდა. მტკიცებულებები, რომლებსაც ხელისუფლება ეყრდნობა, არასაკმარისად მიიჩნევა როგორც დამკვირვებლების, ისე უფლებადამცველი ორგანიზაციების მიერ. ევროპარლამენტმაც გამოხატა მხარდაჭერა Abzas Media-ს მიმართ და პროცესი ჩათვალა სიტყვის თავისუფლების დარღვევად.
ვინ არიან დაპატიმრებული ჟურნალისტები?
ულვი ჰასანლი
დაბადების თარიღი: 1987 წლის 10 აგვისტო, განჯა
პოზიცია: Abzas Media-ს დირექტორი
დაკავების თარიღი: 2023 წლის 20 ნოემბერი
პროკურატურის მოთხოვნა: 12 წელი
განაჩენი: 9 წელი
ულვი ჰასანლი წლებია ცნობილია როგორც პოლიტიკურად აქტიური ფიგურა ჯერ კიდევ ახალგაზრდული ორგანიზაციებიდან. 2016 წელს მან დააარსა Abzas Media და კოლეგებთან ერთად დაიწყო კორუფციის შემთხვევების გამოძიება აზერბაიჯანში.
პლატფორმამ მალევე მოიპოვა რეპუტაცია, როგორც დამოუკიდებელმა მედიასაშუალებამ, რომელიც აუწყებდა საზოგადოებას საჯარო ფონდების მითვისების, ტენდერების მანიპულაციისა და ყარაბაღის აღდგენისთვის გამოყოფილი თანხების ბენეფიციარებზე.
ჰასანლი წარსულშიც არაერთხელ აღმოჩნდა ზეწოლის ქვეშ — ჯერ კიდევ სტუდენტური მოძრაობის პერიოდში, ის განიცდიდა პოლიტიკურად მოტივირებულ დევნას. მოგვიანებით მან ეს აქტივიზმი მედია საქმიანობაში გადაიტანა და Abzas Media ამ პროცესის შედეგი გახდა.
2023 წლის ნოემბერში ჰასანლი მაშინ დააკავეს, როცა სახლიდან აეროპორტისკენ მიემართებოდა. ის პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს, Abzas Media-ს ოფისი კი გაჩხრიკეს. გამოძიების ვერსიით, იქ 40 ათასი ევრო “აღმოაჩინეს“, რაც, უფლებადამცველების აზრით, საქმის ფაბრიკაციის მორიგი მაგალითია. ითქვა, რომ დაკავებისას ჰასანლი ფიზიკური ძალადობის მსხვერპლი გახდა.
დღეს Abzas Media-ს დამფუძნებელს 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. საერთაშორისო ორგანიზაციები მის დაპატიმრებას სიტყვის თავისუფლების მძიმე დარღვევად აფასებენ.
სევინჯ ვაგიფკიზი
- დაბადების თარიღი: 1989 წლის 5 ივლისი, ფიზული
- პოზიცია: Abzas Media-ს მთავარი რედაქტორი
- დაკავების თარიღი: 2023 წლის 21 ნოემბერი
- პროკურორის მოთხოვნა: 11 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- გამოტანილი სასჯელი: 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა
სევინჯ ვაგიფქიზი უკვე 15 წელზე მეტია, რაც კრიტიკულ ჟურნალისტიკაშია და ამ ხნის განმავლობაში არაერთხელ გამხდარა ხელისუფლების ზეწოლის ობიექტი.
მისი ბავშვობა დევნილობაში დაიწყო: 1993 წელს, როცა ფიზულის რაიონის ოკუპაცია მოხდა, ის მხოლოდ ოთხი წლის იყო. მოგვიანებით ის ჟურნალისტიკას დაუბრუნდა და გახდა ერთ-ერთი გამორჩეული ხმა აზერბაიჯანში მედიაპლურალიზმის დასაცავად.
ვაგიფქიზი Abzas Media-ს მთავარი რედაქტორია. მისი დაკავება ახალი არ არის. 2015 წელს კიევიდან დაბრუნებისას დააკავეს, 2020-ში — ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შენობასთან, ხოლო 2023 წელს — აეროპორტში. მიუხედავად ამისა, ის არ გაჩერებულა.
მან საჯაროდ გააკრიტიკა აზერბაიჯანის ხელისუფლების მცდელობა ე.წ. “მედიარეესტრის“ შექმნის შესახებ, რასაც ჟურნალისტების თავისუფლების შეზღუდვად აფასებდა. დღეს კი, ხელისუფლება ცდილობს, მისი ხმა ცხრაწლიანი პატიმრობით დაადუმოს.
Amnesty International და რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე (RSF) ერთხმად აცხადებენ: სევინჯ ვაგიფქიზის დაპატიმრება არა უბრალოდ უფლებების დარღვევა, არამედ პირდაპირი დასჯის აქტია — გაფრთხილება ყველასთვის, ვინც მედიაპლურალიზმის დაცვას ცდილობს აზერბაიჯანში.
ჰაფიზ ბაბალი
- დაბადების თარიღი: 1971 წლის 9 სექტემბერი, ისმაილი
- პოზიცია: გამომძიებელი ჟურნალისტი, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების რეპორტაჟის ინსტიტუტის (RATİ) თავმჯდომარის მოადგილე
- დაკავების თარიღი: 2023 წლის 13 დეკემბერი
- პროკურორის მოთხოვნა: 12 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- გამოტანილი სასჯელი: 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა.
ჰაფიზ ბაბალი ჟურნალისტიკაში უკვე 32 წელია მოღვაწეობს. ის აზერბაიჯანში ერთ-ერთი ყველაზე გამოცდილ ეკონომიკურ კორესპონდენტად ითვლება და მუშაობდა სააგენტო Turan-ში, ასევე იყო თავისუფლებისა და უსაფრთხოების რეპორტაჟების ინსტიტუტის (RATİ) თავმჯდომარის მოადგილე.
მისი კვლევები ხშირად ეხებოდა სახელმწიფო ვალს, ნავთობიდან მიღებულ შემოსავლებზე საჯარო წვდომას, კორუფციულ სქემებსა და საგადასახადო პოლიტიკის გამჭვირვალობას. სწორედ ამ შინაარსის მასალების გამო გახდა ის ხელისუფლების სამიზნე.
ჰაფიზ ბაბალის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებები — ვალუტის კონტრაბანდა და ეკონომიკური სამართალდარღვევები — საერთაშორისო უფლებადამცველების შეფასებით, წარმოადგენს პირდაპირ პოლიტიკურ ანგარიშსწორებას.
- აზერბაიჯანში პოპულარული ონლაინ გამოცემის დირექტორი და მთავარი რედაქტორი დააკავეს
- ყველაფერი კანონის ფარგლებშია. როგორ გაანადგურა და დაიმორჩილა ალიევმა მედია
ფარიდ მეჰრალიზადე
- დაბადების თარიღი: 1994 წლის 22 ნოემბერი, ბაქო
- პოზიცია: ეკონომიკური ექსპერტი
- დაკავების თარიღი: 2024 წლის 30 მაისი
- პროკურორის მოთხოვნა: 11 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- გამოტანილი სასჯელი: 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა.
მეჰრალიზადე ახალგაზრდა ეკონომისტი და აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის IVLP პროგრამის მონაწილეა. მან სახელი დაიმკვიდრა დამოუკიდებელი ეკონომიკური კვლევებით და ღია კრიტიკით მთავრობის სოციალურ-ეკონომიკური პოლიტიკის მიმართ.
Abzas Media-სთვის მიცემულ ბოლო ინტერვიუში ის მინიმალური ხელფასის სახელმწიფო მოდელს აკრიტიკებდა.
მეჰრალიზადე არაერთხელ გამოჩნდა ანალიტიკური წერილებითა და კომენტარებით Meydan TV-ზე, ბაქოს კვლევით ინსტიტუტში და პლატფორმა Əkinçi-ზე. მისი თემები მოიცავდა ისეთ საკითხებს, როგორიცაა: მინიმალური ხელფასი, “ჰოლანდიური სინდრომი“, ენერგორესურსებზე დამოკიდებულება. სწორედ ეს ანალიზი და მტკიცებულებებზე დაფუძნებული კრიტიკა აღმოჩნდა მისი მიზანში ამოღების მიზეზი.
2024 წლის 30 მაისს იგი საკუთარ სახლთან ახლოს დააკავეს — თავდასხმის დროს მას თავზე ტომარა ჩამოაცვეს, სცემეს და გაიტაცეს. მოგვიანებით მას ვალუტის კონტრაბანდის ბრალდება წაუყენეს, ხოლო მის პირად ნივთებს და საბუთებს კონფისკაცია გაუკეთეს.
Abzas Media-მ ოფიციალურად განაცხადა, რომ მეჰრალიზადე მათი თანამშრომელი არ არის, თუმცა, მიუხედავად ამისა, სასამართლომ ის მაინც მედიაპლატფორმის საქმეში ჩართო და 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.
ელნარა გასიმოვა
- დაბადების თარიღი: 1996 წლის 5 თებერვალი, ბაქო
- პოზიცია: რეპორტიორი
- დაკავების თარიღი: 2024 წლის 13 იანვარი
- პროკურორის მოთხოვნა: 11 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- სასჯელი: 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა
ელნარა გასიმოვა ცნობილი გახდა თავისი რეპორტაჟებით ფემინისტურ აქციებზე და სოციალური პრობლემების გაშუქებით. ის იშვიათად ჩნდებოდა კამერის წინ — ყოველთვის მუშაობდა კულისებიდან, მაგრამ სწორედ მისი ობიექტივის მეშვეობით ვრცელდებოდა ბევრი ხმამაღალი ამბავი აზერბაიჯანში.
ჟურნალისტური კარიერა 2018 წელს დაიწყო და ამ წლების განმავლობაში თანამშრომლობდა Mikroskop, BBC, VOA, Meydan TV-სთან და ბოლოს — Abzas Media-სთან, სადაც 2023 წლიდან ვიდეოკონტენტზე მუშაობდა.
გასიმოვა არაერთხელ გახდა პოლიციის მხრიდან ძალადობის მსხვერპლი. 2021 წელს, ხაზარის რაიონის პოლიციის განყოფილებაში მას ფემინისტური აქციის გადაღების გამო ფიზიკურად გაუსწორდნენ. 2024 წლის იანვარში Abzas Media-ში “მოწმის“ სტატუსით დაიბარეს, თუმცა დაკითხვისთანავე დააკავეს.
სასამართლომ მას 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა. ბოლო სიტყვით გამოსვლისას მან განაცხადა: “მიუხედავად ყველა ამ სასჯელისა, ჩვენი მედია არ გაჩუმებულა. ახლა მათი მიზანია ჩვენი განადგურება.“
გასიმოვას საქმეც სხვა კოლეგების მსგავსად საერთაშორისო ორგანიზაციებმა პოლიტიკურად მოტივირებულ რეპრესიად შეაფასეს — როგორც მცდელობა, გათიშონ არაკომფორტული, მაგრამ რეალური ხმები საზოგადოებაში.
ნარგიზ აბსალამოვა
- დაბადების თარიღი: 1998 წლის 17 ივლისი, ბაქო
- პოზიცია: რეპორტიორი
- დაკავების თარიღი: 2023 წლის 30 ნოემბერი
- პროკურორის მოთხოვნა: 11 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- სასჯელი: 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა
ნარგიზ აბსალამოვა 25 წლის ჟურნალისტია, რომელიც საზოგადოებას იმ ადამიანების ისტორიებს აცნობდა, ვინც ხშირად უხილავია: ქალების, იძულებით გადაადგილებული პირების და ეკოლოგიური სამართლიანობისთვის მებრძოლების.
იგი მუშაობდა Mikroskop, Toplum TV და Abzas Media-ში. 2021 წლიდან ის არაერთხელ დააკავეს, მათ შორის გედაბეკსა და ბაქოში გამართულ საპროტესტო აქციებზე. პოლიციამ მას არაერთხელ ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა — გადაღებებისას მას ტექნიკა წაართვეს, კამერები გაუფუჭეს, მუშაობა შეუფერხეს. ის აშუქებდა ისეთ თემებს, როგორიცაა კლიმატის ცვლილება, კორუფცია და სოციალური უფლებები.
მაჰამად კეკალოვი
- პოზიცია: პროექტის კოორდინატორი
- დაკავების თარიღი: 2023 წლის 20 ნოემბერი
- პროკურატურის მოთხოვნა: 11 წლით თავისუფლების აღკვეთა
- სასჯელი: 7 წლით 6 თვით თავისუფლების აღკვეთა
მახამად ქექალოვი აშუქებდა თემებს, რომლებიც ხშირად უგულებელყოფილია: შშმ პირების უფლებები, თვითდახმარების ინიციატივები და სოციალური პოლიტიკის უმნიშვნელოვანესი, მაგრამ ხშირად დავიწყებული ასპექტები.
მისი კვლევები და რეპორტაჟები ბევრისთვის მნიშვნელოვანი იყო, თუმცა ხელისუფლებისთვის — საფრთხე. სწორედ ამიტომ მიესაჯა მას 7 წელი და 6 თვე პატიმრობა.
საერთაშორისო რეაქციები
● ბრალდებები, რომელთა საფუძველზეც ჟურნალისტები დააკავეს, წარმოადგენს პასუხს მათი დამოუკიდებელი საქმიანობისთვის და აღიქმება როგორც პოლიტიკურად მოტივირებული რეპრესიები. საერთაშორისო ორგანიზაციები, მათ შორის Reporters Without Borders (RSF) და Amnesty International, აზერბაიჯანის ხელისუფლებას მოუწოდებენ შეაჩეროს მედიის წინააღმდეგ ზეწოლა და უზრუნველყოს სიტყვის თავისუფლება.
● Human Rights Watch ამტკიცებს, რომ სამართალდამცავმა ორგანოებმა გამოიყენეს სისხლის სამართლის საქმეები კრიტიკული ჟურნალისტების წინააღმდეგ და მოითხოვს მათი გამოძიების გამჭვირვალეობას.
● აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი მოუწოდებს აზერბაიჯანს პატივი სცეს ადამიანის უფლებებს და გათავისუფლოს პოლიტიკური პატიმრები.
