აზერბაიჯანი ირანსა და ისრაელს შორის დაძაბულობის ეპიცენტრში: ბრალდება ჯაშუშური საქმიანობის მხარდაჭერაში
აზერბაიჯანი და ისრაელის დაზვერვის დახმარების ბრალდებები
ირანსა და ისრაელს შორის მზარდი დაპირისპირების ფონზე აზერბაიჯანი საერთაშორისო მედიის ყურადღების ცენტრში მოექცა. გავრცელებული ბრალდებების მიხედვით, ბაქო შესაძლოა ისრაელს საიდუმლო ინფორმაციის შეგროვებაში ეხმარებოდეს.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტის მრჩეველი ჰიქმეთ ჰაჯიევი ამ მტკიცებებს კატეგორიულად უარყოფს. თუმცა აზერბაიჯანელი გამოძიებითი ჟურნალისტი აფგან მუხთარლი არ გამორიცხავს, რომ ინტერნეტში გავრცელებული ინფორმაცია სიმართლეს შეესაბამებოდეს.
ირანსა და ისრაელს შორის დაძაბულობის გამწვავების პირველივე დღეს სოციალურ ქსელებსა და მედიაპლატფორმებზე კვლავ გაჩნდა ბრალდებები, რომ აზერბაიჯანი ისრაელს საკუთარი ტერიტორიის გამოყენების საშუალებას აძლევს, მათ შორის — ირანის ბირთვულ ობიექტებზე შესაძლო თავდასხმის კონტექსტში. კერძოდ, სოციალურ ქსელ X-ზე (ყოფილი Twitter) გვერდმა Israel News Pulse, რომელსაც 84 ათასზე მეტი გამომწერი ჰყავს, დაწერა, რომ აზერბაიჯანი, საჭიროების შემთხვევაში, ისრაელს მის ტერიტორიაზე სამხედრო მოქმედებების განხორციელების შესაძლებლობას მისცემს და ნებისმიერ სცენარში მის გვერდით იდგება.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს განცხადება არ ეყრდნობა ოფიციალურ წყაროებს, ის კიდევ უფრო ამწვავებს სპეკულაციებს ბაქოს როლზე რეგიონში მზარდ დაძაბულობასთან დაკავშირებით.
გავრცელებულ მტკიცებებს შორის ფიგურირებს ბრალდება, რომ აზერბაიჯანმა ისრაელისთვის სამხედრო ბაზები გახსნა და მისი მოქალაქეების ნაწილი აზერბაიჯანული პასპორტებით უზრუნველყო.
ამ ბრალდებებმა რეზონანსი თურქულ მედიაშიც გამოიწვია, სადაც აზერბაიჯანი კრიტიკის ობიექტად იქცა. ტელეკომპანია Haber Global, რომელიც აზერბაიჯანის სახელმწიფო ნავთობკომპანია SOCAR-ის ფინანსური მხარდაჭერით ფუნქციონირებს, ეთერში მასალები გაუშვა, რომლებიც ბაქოს პოზიციას იცავდა და გავრცელებულ ბრალდებებს უარყოფდა.
ბაქო ბრალდებებს უარყოფს და თეირანთან ურთიერთობის გაღრმავებას აპირებს
აზერბაიჯანის ოფიციალური პირები გავრცელებულ ბრალდებებს მყისიერად და კატეგორიულად გამოეხმაურნენ. პრეზიდენტის მრჩეველმა, ჰიქმეთ ჰაჯიევმა, 13 ივნისს პლატფორმა X-ზე გამოქვეყნებულ განცხადებაში გავრცელებული ინფორმაცია “სრულად უსაფუძვლოდ და ფანტაზიის ნაყოფად“ შეაფასა. მისი თქმით, ეს ბრალდებები მიზანმიმართული დეზინფორმაციული კამპანიის ნაწილია.
პარალელურად შეიმჩნევა, რომ ბაქო ცდილობს თეირანთან ურთიერთობების გაღრმავებას. 4 ივნისს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევსა და ახლად არჩეულ ირანელ პრეზიდენტ მასუდ პეზეშკიანს შორის სატელეფონო საუბარი გაიმართა, სადაც მხარეებმა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების სტრატეგიულ დონეზე გადაყვანის სურვილი დააფიქსირეს.
აფგან მუხთარლი: “ბრალდებები შესაძლოა სიმართლეს შეესაბამებოდეს — აქ არაფერია უჩვეულო“
ემიგრანტი ჟურნალისტი აფგან მუხთარლი JAMnews-თან ინტერვიუში აცხადებს, რომ აზერბაიჯანსა და ისრაელს შორის არსებობს ღრმა და მრავალმხრივი თანამშრომლობა, რომელიც სამხედრო და ეკონომიკურ სფეროებს მიღმაც — უსაფრთხოებასა და სადაზვერვო მიმართულებებსაც მოიცავს.
მისი თქმით, აზერბაიჯანი, ირანთან თანამშრომლობის მიუხედავად, აგრძელებს ნავთობის ექსპორტს ისრაელში და ამავე დროს, სერიოზული მასშტაბით შეიარაღებასაც ყიდულობს მისგან. მუხთარლი ამტკიცებს, რომ ცნობილია შემთხვევები, როცა ისრაელის სპეცსამსახურები პირადად იცავდნენ აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევსა და მის ოჯახს. იგი ასევე ვარაუდობს, რომ აზერბაიჯანის სპეცსამსახურები შესაძლოა მოქმედებდნენ ირანის ტერიტორიაზე, ე.წ. სამხრეთ აზერბაიჯანში (ასე უწოდებენ ირანში აზერბაიჯანელებით დასახლებულ აღმოსავლეთ პროვინციებს), სადაც მათ შესაძლოა ჰყავდეთ ინფორმატორები და აგენტები.
“აზერბაიჯანელების მნიშვნელოვანი ნაწილი ირანში მმართველ რეჟიმს მძაფრად ემიჯნება და დიდი ალბათობით თანამშრომლობს ბაქოსთან. ამიტომაც, ინფორმაციის ისრაელისთვის გადაცემაც სრულიად რეალისტურად გამოიყურება. თუმცა ამ ეტაპზე ეს მხოლოდ თეორიაა — არც ჩვენ გვაქვს დამადასტურებელი მტკიცებულებები, და არც მათ, ვინც ამ ინფორმაციას ავრცელებს. არც ჰიქმეთ ჰაჯიევის განცხადება გვაძლევს კონკრეტულ მტკიცებულებებს ამ ბრალდებების საწინააღმდეგოდ. ასე რომ, მსგავსი შესაძლებლობა რეალურად არსებობს და პირადად მე აქ არაფერს უჩვეულოს ვერ ვხედავ“, — ამბობს მუხთარლი.
ის ასევე მიუთითებს, რომ ირანსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების გართულების პერიოდებში, ირანის აზერბაიჯანში (შიიტ მუსლიმებით დასახლებულ ჩრდილო-დასავლეთ პროვინციებში) გამოჩნდა ილჰამ ალიევის პორტრეტები და ანტიირანული, პროაზერბაიჯანული შინაარსის ლოზუნგები. მუხთარლის თქმით, ეს მოვლენები არ არის შემთხვევითი და ასევე ყურადღების მიქცევას იმსახურებს. გარდა ამისა, მისი ინფორმაციით, ევროპაში აზერბაიჯანულმა დიასპორებმა არაერთ ქვეყანაში გამართეს ანტიირანული აქციები.
დახურული ინფორმაციული რეჟიმი, სპეკულაციები და გეოპოლიტიკური დაპირისპირება
აზერბაიჯანის ინფორმაციული პოლიტიკა, განსაკუთრებით უსაფრთხოებისა და საგარეო ურთიერთობების სფეროში, ხასიათდება მაღალი ცენტრალიზაციითა და გამჭვირვალობის ნაკლებობით. ეს გარემოება ხელს უწყობს სპეკულაციური ინფორმაციის გავრცელებას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ბაქოს შესაძლო მონაწილეობას სადაზვერვო ან სამხედრო თანამშრომლობაში. წარსულის მაგალითები ისრაელთან უსაფრთხოებისა და სამხედრო სფეროებში უკვე ქმნის ნიადაგს მსგავს ბრალდებებისთვის.
ისტორიულ-გეოპოლიტიკური კონტექსტი
აზერბაიჯანს ირანთან ხანგრძლივი ისტორიული და კულტურული კავშირები აკავშირებს. ეს ურთიერთობები განსაკუთრებულად სენსიტიურია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ირანში მილიონობით ეთნიკური აზერბაიჯანელი ცხოვრობს. ამავდროულად, აზერბაიჯანს მჭიდრო ეკონომიკური და სამხედრო თანამშრომლობა აქვს ისრაელთანაც — ისრაელი ბაქოს ერთ-ერთი მთავარი იარაღის მიმწოდებელია, ხოლო ენერგეტიკულ სექტორში კავშირები განსაკუთრებით მტკიცეა.
თუმცა ირანის მხრიდან ღია და ფარული მხარდაჭერა სომხეთის მიმართ პერიოდულად აჩენს დაძაბულობას თეირანსა და ბაქოს შორის. აზერბაიჯანი ამტკიცებს, რომ მსგავსი დელიკატური დიპლომატიური ბალანსის პირობებში, იგი საკუთარ სუვერენიტეტსა და უსაფრთხოებას იცავს.
