სომხეთსა და "კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციას" შორის სკანდალი მწიფდება

სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ნიკოლ ფაშინიანი ბელარუსისა და ყაზახეთის პრეზიდენტებისგან ახსნა-განმარტებას მოითხოვს. ოფიციალური ერევანი კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის გენერალური მდივნის დანიშვნის საკითხზე მსჯელობისას მოკავშირე ქვეყნების ხელისუფლების ქცევით უკმაყოფილოა.

წინა ისტორია

ასტანაში გამართულ კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის წევრი ქვეყნების ლიდერთა სამიტზე ახალი გენერალური მდივნის კანდიდატურა განიხილებოდა. ეს თანამდებობა უახლოეს დრომდე სომხეთის წარმომადგენელს იური ხაჩატუროვს ეკავა. თუმცა, ხაჩატუროვი დაკავებული თანამდებობიდან გაათავისუფლეს. სომხეთმა საკუთარი წარმომადგენელი თავადვე გაიწვია.

ამავდროულად სომხეთი აშკარად არ აპირებს, რომ გენერალური მდივნის თანამდებობა დაკარგოს.  ორგანიზაციის რეგლამენტის თანახმად, გენერალური მდივნის მანდატი კიდევ ერთი წელიწადის განმავლობაში მას უნდა დარჩეს.

ოფიციალურმა ერევანმა იური ხაჩატუროვის გაწვევის შესახებ გადაწყვეტილება „1 მარტის“ საქმეში მისი თანამონაწილეობის გამო მიიღო. სისხლის სამართლის საქმე „საკონსტიტუციო წყობის დამხობის“ მუხლით იური ხაჩატუროვის წინააღმდეგ ამ წელს ივლისში აღიძრა. ის გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლეს.

2008 წლის პირველ მარტს ერევნის ქუჩებში დემონსტრაციის დარბევის დროს გამოყენებული იყო სამხედრო იარაღი, დაიღუპა ათი ადამიანი. ამ დროს იური ხაჩატუროვი შეიარაღებულ ძალთა ერევნის გარნიზონს მეთურობდა და, გამოძიების ვერსიით, დემონსტრანტების დარბევას ხელმძღვანელობდა.

რამ გამოიწვია სომხური მხარის უკმაყოფილება

სხდომის შემდეგ, რომლის დროსაც ახალი გენერალური მდივნის კანდიდატურა განიხილებოდა, ყაზახეთის პრეზიდენტმა ნურსულთან ნაზარბაევმა განაცხადა, რომ ეს თანამდებობა ბელარუსის წარმომადგენელმა უნდა დაიკავოს.

 „კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის ყველა მეთაურმა განაცხადა, რომ ჩვენ გვჭირდება მოქმედი გენერალური მდივანი ბელარუსის მხრიდან“, – სიტყვასიტყვით ეს განაცხადა ნაზარბაევმა.

ოდნავ მოგვიანებით ასევე ცნობილი გახდა, რომ ბელარუსის პრეზიდენტმა ალექსანდრ ლუკაშენკომ, ასტანას სამიტის მსვლელობა მინსკში აზერბაიჯანის ელჩთან ლაფიტ განდილოვთან ერთად განიხილა.

• სომხეთმა კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის თავმჯდომარის თანამდებობიდან თავისი წარმომადგენელი გაიწვია 

• რისთვის დააპატიმრეს სომხეთის ექს-პრეზიდენტი კოჩარიანი

• რუსეთი სომხეთისთვის იარაღის მიწოდებას გააგრძელებს

ნიკოლ ფაშინიანმა პირველ რიგში ალექსანდრ ლუკაშენკოს აზერბაიჯანელ ელჩთან შეხვედრის გამო გამოთქვა უკმაყოფილება. ოფიციალური ერევანი მიიჩნევს, რომ ბელარუსს კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის საკითხებზე იმ ქვეყნის წარმომადგენელთან არ უნდა ემსჯელა, რომელიც მისი წევრი არ არის:

„ეს დაახლოებით იგივეა, მაგალითად, მე რომ რომელიმე იმ უცხოური ქვეყნის ელჩი მომეწვია, რომელიც ორგანიზაციის წევრი არ არის, და დახურულ კარს მიღმა ფორმატით ჩატარებული სხდომის შესახებ მომეთხრო. გაოცებული ვარ, ადამიანმა, რომელიც ქვეყნის ხელმძღვანელის სტატუსს 30 წლის განმავლობაში იკავებს, თავს ასეთი ნაბიჯის გადადგმის უფლება როგორ მისცა“.

ფაშინიანმა მკვეთრი რეაგირება მოახდინა ნურსულთან ნაზარბაევის განცხადებაზე. კერძოდ, მან აღნიშნა, რომ სომხური მხარე კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის გენერალური მდივნის თანამდებობაზე საკუთარი წარმომადგენლის დანიშვნის მოთხოვნას გააგრძელებს:

„ჩვენი შეთანხმების საპირისპირო განცხადებებით ასევე გამოვიდა ყაზახეთის პრეზიდენტი ნურსულთან ნაზარბაევი, რომელმაც დახურულ კარს მიღმა გამართული სხდომის შემდეგ კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციის ახალ გენერალურ მდივნად ბელარუსის წარმომადგენლის მოსალოდნელი დანიშვნის შესახებ განაცხადა. ასეთი განცხადებებით გამოსვლის უფლება არავის აქვს, რადგან კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაციაში გადაწყვეტილებები კონსენსუსის პრინციპით მიიღება, ჩვენ კი (სომხურმა მხარემ) ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩვენი პოზიციის შესახებ უკვე განვაცხადეთ“.

ურთიერთობების ახალი წესები

ნიკოლ ფაშინიანმა გაკეთებულ განცხადებებთან ერთად ისიც დასძინა, რომ საერთაშორისო პარტნიორებს სომხეთთან სხვაგვარი ურთიერთობების დამყარებასთან შეგუება მოუწევთ, კერძოდ კი – რეალურად პარტნიორული ურთიერთობების:

„ჩემი აზრით, ყველა საერთაშორისო პარტნიორმა უნდა დაიმახსოვროს, რომ სომხეთთან ისეთი ურთიერთობები, როგორსაც ისინი მიეჩვივნენ, აღარ იქნება. ჩვენ ჩუმი მსმენელის როლში აღარ ვიქნებით“.

მოსკოვის რეაქცია ჯერჯერობით არ არის

კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაცია – ეს არის რეგიონული საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც რუსეთის ეგიდით მოქმედებს. მისი წევრები არიან – სომხეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, რუსეთი და ტაჯიკეთი.

სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლის ნიკოლ ფაშინიანის განცხადება რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინთან სატელეფონო საუბრის შემდეგ გაისმა. თუმცა, ამ საკითხთან დაკავშირებით მოსკოვის ოფიციალური პოზიცია ჯერჯერობით არ გაკეთებულა.

თავიდანვე ოფიციალურმა მოსკოვმა ხაჩატუროვის წინააღმდეგ ბრალდებაზე მკვეთრი რეაგირება მოახდინა. იქ მიიჩნიეს, რომ სომხეთს ხაჩატუროვი ჯერ გენერალური მდივნის თანამდებობიდან უნდა გაეწვია და მხოლოდ შემდეგ დაეწყო მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის დევნა. ხოლო შექმნილმა სიტუაციამ სტრუქტურის ავტორიტეტი დააზარალა.

სომეხი პოლიტოლოგების აზრით, ეს ფაქტორი საკითხის გადაწყვეტაზე, შესაძლოა, ნეგატიურად აისახოს. ამავდროულად მათ მიაჩნიათ, რომ ორგანიზაციაში გენერალური მდივნის თანამდებობის შენარჩუნება სომხეთისთვის მნიშვნელოვანია.