SOCAR-ის ტოპ მენეჯერის დაპატიმრება: კავშირი მოსკოვთან თუ გლობალური ენერგეტიკული სკანდალი?
SOCAR-ის ტოპ მენეჯერი ადნან ახმედზადე დააკავეს
SOCAR-ის ყოფილი მაღალჩინოსანი ადნან აჰმედზადე საბაილის რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილებით ოთხთვიან წინასწარ პატიმრობაშია. უსაფრთხოების სამსახურის მიერ დაწყებული გამოძიების ფარგლებში მას ეკონომიკური უსაფრთხოების წინააღმდეგ მიმართულ დივერსიასა და დიდი ოდენობით სახსრების გაფლანგვაში სდებენ ბრალს.
ოფიციალური ბრალდების დასკვნა ჯერჯერობით გამოქვეყნებული არ არის, რის გამოც მედიაში სხვადასხვა ვერსიები და ვარაუდები ვრცელდება საქმის დეტალებთან დაკავშირებით.
Azeri Light-ის სკანდალი
ზაფხულში ევროპულ გადამამუშავებელ კომპანიებში, აზერბაიჯანული ნავთობის Azeri Light-ში ორგანული ქლორიდის აღმოჩენამ მსოფლიო ბაზარზე მერყეობა გამოიწვია. ავსტრიულმა კომპანიამ OMV აღნიშნა, რომ დაბინძურება მონიტორინგის პროცესში დაფიქსირდა. იტალიურმა Eni-მაც დაადასტურა ქლორიდის კვალი საკუთარ სისტემებში
Reuters-ის ცნობით, ინციდენტის შედეგად Azeri Light-ის ფასი ისტორიულ მინიმუმს მიუახლოვდა, ხოლო მიწოდებები რამდენიმე დღით შეფერხდა.
ზაფხულის ბოლოს BP-მ (ბაქო–თბილისი–ჯეიჰანის ნავთობსადენის ოპერატორი) განაცხადა, რომ დაბინძურებული პარტიები კონტრაქტის პირობების შესაბამისად მოწმდებოდა, თუმცა ექსპორტი გაგრძელდა.
ბოლო ინფორმაციით, ივლისში ქლორიდის აღმოჩენის შემდეგ BTC-ის ტერმინალიდან ექვსი ტანკერის მეშვეობით განხორციელდა გადაზიდვები, ხოლო SOCAR-მა და BP-მ დაბინძურებული ნავთობი გადაამუშავეს.
რუმინეთში, OMV Petrom-მა, დაბინძურებული პარტიების აღმოჩენის შემდეგ, უარი განაცხადა მათ მიღებაზე და პროტესტი გამოთქვა. მოგვიანებით ცნობილი გახდა, რომ კომპანიამ კომპეტენტურ ორგანოებთან თანამშრომლობა დაიწყო დაბინძურების წყაროს დასადგენად.
ამ ეტაპზე დაბინძურება მხოლოდ დამოუკიდებელი შემოწმებებისას ფიქსირდება. მიზეზი ოფიციალურად უცნობია. მედიის ცნობით, BMGC-ის მონაცემებით, დისკონტი აზერბაიჯანულ ნავთობზე ბოლო ოთხი წლის მინიმუმამდე შემცირდა.
BP ამტკიცებს, რომ BTC-ს ნავთობსადენი მოქმედი რეგულაციების შესაბამისად აგრძელებს მუშაობას.
“მოსკოვის კვალი“
გლობალური სკანდალის ფონზე საერთაშორისო მედიაში გაჩნდა ვერსია რუსეთის შესაძლო დივერსიის შესახებ. OC Media-ს ცნობით, რუმინეთი იძიებს შესაძლებლობას, რომ ნავთობში დაბინძურება განზრახ იქნა დამატებული.
ბუქარესტში ამას “ჰიბრიდული ომის“ ნიშნებად მიიჩნევენ. აზერბაიჯანის მთავრობასა და BP-ს მსგავსი ბრალდებები ოფიციალურად არ დაუდასტურებიათ.
ადნან აჰმედზადეს დაკავების შემდეგ, ბაქოში ზოგიერთმა მედიასაშუალებამ მისი საქმე სწორედ ამ სკანდალს დაუკავშირა. ყურადღება გამახვილდა SOCAR-ში მისი მრავალწლიან ხელმძღვანელობაზე და ფართო ბიზნესკავშირებზე როგორც ქვეყანაში, ასევე მის ფარგლებს გარეთ.
პორტალმა Yeni Müsavat-მა დაწერა, რომ დაკავება შესაძლოა Azeri Light-ის სხვა სახეობის ნავთობთან უკანონო შერევას უკავშირდებოდეს.
ეს ვერსია თავსდება იმ ბრალდებებთან, რომლებიც სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მიერ ეკონომიკური უსაფრთხოების წინააღმდეგ დივერსიასა და დიდი ოდენობით სახსრების გაფლანგვას შეეხება.
ოფიციალური მტკიცებულებები ამ ეტაპზე არ გამოქვეყნებულა. უსაფრთხოების სამსახურმა მხოლოდ დივერსიისა და გაფლანგვის ბრალდებები გაავრცელა, თუმცა ნავთობის დაბინძურების დეტალები უცნობია.
ზოგიერთი წყარო აჰმედზადეს ქმედებებს დივერსიად აფასებს და არ გამორიცხავს, რომ მას “სახელმწიფო ღალატშიც“ დასდონ ბრალი.
მედიის ცნობით, დაკავებულის მიმართ გამოყენებულია ქონებაზე ყადაღა: Port Baku-ში მდებარე ბინებზე, ერთ-ერთ ბაზარზე, ასევე ახლად შეძენილ საცხოვრებელზე Sea Breeze-ში და რამდენიმე ავტომობილზე.
გარდა ამისა, პრესის ცნობით, აზერბაიჯანულ ბანკებში დაბლოკილია როგორც ადნან აჰმედზადეს, ასევე მისი მეუღლის, გულსეფა ჯაფაროვას ანგარიშები.
ეკონომიკური შედეგები და SOCAR-ის იმიჯი
ექსპერტი ნათიგ ჯაფარლი მიიჩნევს, რომ ადნან აჰმედზადეს საქმესთან დაკავშირებით წაყენებულმა ბრალდებებმა SOCAR-ს სერიოზული ზიანი მიაყენა, როგორც ეკონომიკურად, ასევე მის იმიჯურად.
მისი თქმით, ამ სკანდალმა გარკვეულწილად შეარყია “სტაბილური და საიმედო პარტნიორის“ იმიჯი, რომელიც აზერბაიჯანმა მრავალი წლის განმავლობაში შექმნა საერთაშორისო ენერგეტიკულ ბაზარზე.
ექსპერტი აღნიშნავს, რომ ერთ-ერთი მთავარი საკითხი ლაბორატორიების მუშაობასა და კონტროლის მექანიზმებს ეხება:
“თუ მსგავსი რამ სახელმწიფო კომპანიის საკუთრებაში არსებულ ობიექტებში მოხდა, მაშინ რატომ არ ჩაატარეს ლაბორატორიებმა დროული ანალიზი და არ გამოავლინეს პრობლემა?“
ჯაფარლის თქმით, სკანდალმა რისკები შექმნა არა მხოლოდ SOCAR-ისთვის, არამედ აზერბაიჯანის ენერგეტიკული უსაფრთხოების საერთო იმიჯისთვისაც. რუმინეთსა და იტალიაში რამდენიმე ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის დროებითი უარი აზერბაიჯანული ნავთობის გადამუშავებაზე, ასევე ყაზახეთის მიერ ბაქოში ტრანზიტის ორთვიანი შეჩერება, ზიანის გლობალურ მასშტაბზე მეტყველებს.
“ამიერიდან, Azeri Light-ის გადაზიდვებს უფრო მკაცრი სერტიფიკაცია დასჭირდება, რაც დამატებით ხარჯებს გამოიწვევს. ბიზნეს სამყაროში ასეთი ინციდენტები სწრაფად არ ავიწყდებათ და შეიძლება წლების განმავლობაში დარჩეს“.
მისი თქმით, ზუსტი ციფრები გამოძიების დასრულების შემდეგ გახდება ცნობილი. თუმცა, საერთაშორისო მედიის ცნობით, SOCAR-ის ზარალი 450-500 მილიონ დოლარად არის შეფასებული.
ვინ არის ადნან აჰმედზადე?
ადნან აჰმადზადე აზერბაიჯანელი ბიზნესმენია, დაბადებული 1978 წელს და SOCAR-ის ყოფილი აღმასრულებელი დირექტორი. იგი მრავალი წლის განმავლობაში მუშაობდა სხვადასხვა კომპანიის სტრუქტურაში და 2019 წელს დაინიშნა SOCAR-ის ინვესტიციებისა და მარკეტინგის ვიცე-პრეზიდენტის მოადგილედ.
მისი კარიერის მნიშვნელოვანი მომენტებია:
1998–2005 წლებში — ექსპორტის ოპერაციების ექსპერტი SOCAR-ის საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობების დეპარტამენტში (მოგვიანებით მარკეტინგისა და ეკონომიკური ოპერაციების დეპარტამენტი).
2005–2006 წლებში — შპს „აზერტრანსის“ გენერალური დირექტორი.
2006 წლიდან 2019 წლამდე იგი SOCAR-ის მარკეტინგისა და ეკონომიკური ოპერაციების დეპარტამენტში სხვადასხვა ხელმძღვანელ თანამდებობას იკავებდა: ტრანსპორტისა და გადაზიდვების დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე, სავაჭრო ოპერაციების დეპარტამენტის უფროსი, ეკონომიკური ოპერაციების უფროსის მოადგილე და მარკეტინგისა და ეკონომიკური ოპერაციების დეპარტამენტის გენერალური დირექტორი (2010–2019).
2018 — SOCAR Trading-ის აღმასრულებელი დირექტორი.
2019 — დაინიშნა SOCAR-ის ინვესტიციებისა და მარკეტინგის ვიცე-პრეზიდენტის მოადგილედ.
2015 — დაჯილდოვდა “პროგრესის“ მედლით ნავთობის ინდუსტრიის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის (აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ბრძანებულებით).
2023 — დააარსა და ხელმძღვანელობდა ABDA Invest Holding-ს და გახდა აზერბაიჯანის კოშიკის კარატე-დოს ფედერაციის საპატიო პრეზიდენტი.
ეს დანიშვნები აჩვენებს, რომ აჰმედზადე წამყვან როლს თამაშობდა აზერბაიჯანის ნავთობის სექტორში და სამთავრობო უწყებების მიერ სანდო ფიგურად ითვლებოდა. 2015 წელს ქვეყნის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის “პროგრესის“ მედლის მიღება მოწმობს მის მიღწევებზე სახელმწიფო დონეზე და ფაქტობრივად, პირადად პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის მიერ აღიარებას.
სპორტი და საერთაშორისო ურთიერთობები
ლიონელ მესი და ადნან აჰმადზადე | ფოტო: ig.com/adnan555
აჰმადზადეს გავლენა მხოლოდ ენერგეტიკის სექტორით არ შემოიფარგლება. ის ასევე ცნობილია შოუბიზნესსა და სპორტში თავისი კავშირებით. მედიის ცნობით, მას მჭიდრო ურთიერთობები აქვს მსოფლიოს ფეხბურთის ვარსკვლავებთან.
შიდა პოლიტიკური სიგნალი თუ გლობალური ენერგეტიკული სკანდალის მსხვერპლი?
აზერბაიჯანის პოლიტიკური სისტემის ერთი მახასიათებელი დიდი ხანია აშკარაა: პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის თანხმობის, დამტკიცებისა და ზედამხედველობის გარეშე, მაღალი თანამდებობის პირების ნებისმიერი კონტაქტი, თანამშრომლობა ან თუნდაც ფარული საქმიანობა შეუძლებელია. ამიტომ, ასეთი სერიოზული ბრალდებების წაყენება ადნან აჰმადზადეს წინააღმდეგ, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა სტრატეგიულად მნიშვნელოვან სტრუქტურას, შემთხვევითობად არ შეიძლება ჩაითვალოს.
ეს შეიძლება ორ სცენარზე მიუთითებდეს:
“ღალატის“ თეორია. თუ ბრალდებები დადასტურდება, ეს შეიძლება წარმოდგენილი იყოს, როგორც “ღალატი“ იმ პირის მიერ, რომელიც პრეზიდენთან და მის ოჯახთან ახლო ურთიერთობაში იყო. ამ შემთხვევაში, საკითხი სცილდება ეკონომიკურ ფარგლებს და იღებს პოლიტიკურ განზომილებას: ეს არის ლოიალობის საკითხი.
“მსხვერპლის“ თეორია. თუ საქმე მართლაც დაკავშირებულია “აზერი ლაითის“ სკანდალთან და შესაძლო “რუსულ კავშირთან“, მაშინ აჰმედზადე შეიძლება ჩაითვალოს ფიგურად, რომელიც ამ საერთაშორისო სკანდალის პოლიტიკური და ეკონომიკური შედეგების “გადასაფარად“ იქნა შერჩეული.
აზერბაიჯანულ პრაქტიკაში უამრავი მაგალითია აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელების, მინისტრების და სხვა მაღალი თანამდებობის პირების, რომლებიც კორუფციის ბრალდებით დააკავეს და რამდენიმე წლის შემდეგ გაათავისუფლეს. აჰმედზადეს საქმეში ამ ტენდენციის განმეორების შესაძლებლობა არ არის გამორიცხული.
