როგორ განვითარდება მოვლენები 2024 წელს ყირიმში. ოთხი შესაძლო სცენარი
ყირიმის მომავალი – მოსალოდნელი სცენარები
2023 წელს ზოგიერთმა უკრაინელმა ოფიციალურმა პირმა, მათ შორის უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს მთავარი სადაზვერვო სამმართველოს ხელმძღვანელმა, კირილ ბუდანოვმა, იწინასწარმეტყველა უკრაინული ჯარების ყირიმში შესვლა 2023 წლის ბოლომდე. თუმცა, როგორც ვიცით, ეს გეგმა ვერ განხორციელდა.
2024 წელს ხელისუფლება ბევრად უფრო ფრთხილია პროგნოზებში. თუმცა, ყირიმის გათავისუფლება კვლავ იქნება უკრაინის თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა. თუნდაც იმიტომ, რომ ამ გზით შესაძლებელია შეამცირდეს ყირიმიდან სარაკეტო შეტევები.
მაგრამ არის თუ არა სამხედრო გზა მართლაც ერთადერთი გზა? სამხედრო და პოლიტიკურ ექსპერტებთან ერთად, გამოცემა “ზაბორონამ” განიხილა ყირიმის ირგვლივ მოვლენების განვითარების ყველაზე სავარაუდო სცენარები და ის, თუ რას შეიძლება ველოდოთ 2024 წელს ფრონტის ამ მიმართულებით.
სცენარი 1: დიპლომატიური
2014 წლის გაზაფხულზე, როდესაც რუსეთმა მოახდინა ყირიმის ანექსია და იქ თავისი „პატარა მწვანე კაცები“ გაგზავნა, უკრაინას არც ძალა და არც საშუალება ჰქონდა კრემლის აგრესიის მოსაგერიებლად. მაშინ დასავლეთის მითითებების გარეშე კიევმა აირჩია ნახევარკუნძულის დაბრუნების დიპლომატიური გზა.
ყირიმელი თათრების სახალხო მეჯლისის ხელმძღვანელი, უკრაინის VIII მოწვევის სახალხო დეპუტატი (2015-2019) რეფატ ჩუბაროვი იხსენებს, რომ 2021 წლის აგვისტოში ყირიმის პლატფორმის სამიტზე მისმა მონაწილეებმა ხელი მოაწერეს დეკლარაციას, რომელშიც აღინიშნა ყირიმის განთავისუფლების შესაძლებლობა, რომელიც შეიძლება მოხდეს მხოლოდ რუსეთის ფედერაციასთან მოლაპარაკებებით – ეს იყო დასავლეთის ქვეყნების მრავალი ლიდერისა და წარმომადგენლის პირობაც. მაგრამ 2022 წლის თებერვალში უკრაინაში სრულმასშტაბიანმა შეჭრამ მათი აზრი მთლიანად შეცვალა.
„2022 წლის მეორე სამიტის დროს ჩვენმა თითქმის ყველა პარტნიორმა თქვა, რომ ამ ომის შედეგი უნდა იყოს უკრაინის ყველა ოკუპირებული ტერიტორიის, მათ შორის ყირიმის გათავისუფლება. ნახევარკუნძულის დაბრუნების მეთოდი განისაზღვრა არა მხოლოდ მოლაპარაკებების გზით. პირიქით: თავიანთ გამოსვლებში სხვადასხვა სახელმწიფოს ლიდერებმა და წარმომადგენლებმა ისაუბრეს სამხედრო გზით განთავისუფლების შესაძლებლობაზე“, – განუცხადა მან “ზაბორონას”.
2023 წელს კიდევ უფრო გამყარდა უკრაინისა და მისი პარტნიორების პოზიცია, რომ ნახევარკუნძულის განთავისუფლება არის უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობის საბოლოო აღდგენის გასაღები.
„და ის, რაც ხდება ყირიმის ირგვლივ და უშუალოდ მის ტერიტორიაზე (ვგულისხმობ სამხედრო ობიექტებზე მუდმივ თავდასხმებს) გვიჩვენებს, რომ სამხედრო მეთოდი დღეს განიხილება როგორც არა მხოლოდ ერთ-ერთი სავარაუდო, არამედ ნახევარკუნძულის გათავისუფლების ერთადერთი გზა. მაგრამ ყველაფერს ომის მიმდინარეობა გვიჩვენებს. ყველაფერი შეიძლება მოხდეს“, – ამბობს ჩუბაროვი.
ვლადიმერ ოგრიზკოს, საგარეო საქმეთა მინისტრს 2007-2009 წლებში, არ სჯერა ანექსირებული ნახევარკუნძულის დაბრუნების პოლიტიკური და დიპლომატიური სცენარის.
“ზაბორონასთვის” მიცემულ ინტერვიუში მან გაიხსენა რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინის ერთ-ერთი ბოლო განცხადება, რომ რუსეთი არ აპირებს დაპყრობილი ტერიტორიების დაბრუნებას, ამიტომ მოლაპარაკების გზით ეს შეუძლებელია.
„აქედან გამომდინარე, პასუხი ნათელია: პუტინი არ მიიღებს მოლაპარაკებებს ამ თემაზე და ამასთან, დმიტრი მედვედევმა კიდევ ერთხელ განაცხადა, რომ რუსეთის მიზანი უკრაინის განადგურებაა. მაშასადამე, რა დიპლომატიაზე შეიძლება ვისაუბროთ ახლა? ყირიმის გათავისუფლება მხოლოდ სამხედრო ძალით შეიძლება“, – ამბობს ოგრიზკო.
სცენარი 2: უკრაინის შეიარაღებული ძალების სახმელეთო ოპერაცია ყირიმის ტერიტორიაზე
უკრაინის შეიარაღებული ძალების სახმელეთო ოპერაცია ყირიმის ტერიტორიაზე მოვლენების განვითარების ყველაზე პოზიტიური სცენარია. თეორიულად, ასეთი სცენარი შეიძლება განხორციელდეს რამდენიმე მიმართულებით.
პირველი არის უკრაინის შეიარაღებული ძალების ქვედანაყოფების შეღწევა ყირიმის დერეფანში უკვე გათავისუფლებული რობოტინოიდან ტოკმაკამდე და შემდგომ მელიტოპოლამდე.
მეორე არის უკრაინული ჯარების მიერ მდინარე დნეპრის გადაკვეთის მცდელობა ხერსონის ოლქში მარჯვნიდან მარცხენა სანაპიროზე, არმიანსკისკენ შემდგომი წინსვლის მიზნით, რომელიც მდებარეობს ყირიმსა და მატერიკზე უკრაინას შორის.
როგორც პირველ, ასევე მეორე ვარიანტს აქვს თავისი ძლიერი და სუსტი მხარეები: რაც შეეხება რობოტინოიდან დერეფნის გაჭრის გაგრძელების ვარიანტს, ამ ბილიკის მნიშვნელოვანი მინუსი იქნება ისეთი დიდი ქალაქების გათავისუფლების აუცილებლობა, როგორიცაა ტოკმაკი და მელიტოპოლი – ეს საკმაოდ რთული სამხედრო ამოცანაა. უკრაინულ ჯარებს არ შეუძლიათ ამ დასახლებების გვერდის ავლა. ისინი მათ ირგვლივ, სამხრეთისკენ გადაადგილდებიან, რადგან დიდი რუსული სამხედრო ჯგუფების დატოვება უკრაინელთა ზურგში საკმაოდ საშიში ნაბიჯია.
დნეპრის გადაკვეთის ვარიანტში, რა თქმა უნდა, მთავარი პრობლემა და სირთულე თავად მდინარის გადაკვეთა იქნება. ერთია 2023\2024 წლის ზამთარში მოქმედი მცირე ზომის ქვეითი ნაწილების მარცხენა სანაპიროზე გადაყვანა და სულ სხვაა მძიმე ტექნიკის ტრანსპორტირება დნეპრზე, რაც აუცილებელია ფართომასშტაბიანი სახმელეთო ოპერაციისთვის.
ამრიგად, უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს სავარაუდო გადაადგილების ვარიანტში ტოკმაკისა და მელიტოპოლის გავლით, აქვთ შესაძლებლობა მოხერხებულად მოაწყონ ლოგისტიკა, მაგრამ ამავე დროს, გზა, რომლის გადალახვაც სამხედროებს მოუწევთ საკმაოდ გრძელია (160 კილომეტრი გენიჩესკამდე, თან მნიშვნელოვანი დაბრკოლებებით).
დნეპრის გადაკვეთის შემთხვევაში, მანძილი, რომელიც თავდაცვის ძალებს დარჩებათ ყირიმის გასასვლელამდე, საგრძნობლად ნაკლები იქნება (88 კილომეტრი არმიანსკამდე), მაგრამ უკრაინელ დამცველებს შეექმნებათ სამხედრო ოპერაციების ერთ-ერთი ყველაზე რთული ეტაპი – წყლის ბარიერები.
როგორც პირველი, ასევე მეორე სცენარისთვის, უკრაინას დასჭირდება მნიშვნელოვანი რესურსები: ადამიანური და ტექნიკური. თუ ვიმსჯელებთ უახლესი ამბებით უკრაინის სამხრეთში ფრონტის ხაზის შესახებ, ეს რესურსები ჯერ კიდევ არ არის საკმარისი არა მხოლოდ შეტევისთვის, არამედ ადრე გათავისუფლებული ტერიტორიების დასაცავად.
ამრიგად, სამხედრო მოსამსახურემ, რომელიც ასრულებდა დავალებებს ხერსონის ოლქის მარცხენა სანაპიროზე, Financial Times-ის ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ ფრონტის ამ მონაკვეთზე უკრაინული ქვედანაყოფებისთვის მდგომარეობა საკმაოდ რთულია. მისი აზრით, უკრაინას ამ ეტაპზე მცირე შანსი აქვს გააფართოოს საკუთარი არეალი მარცხენა სანაპიროზე.
თუმცა, დღევანდელი სიტუაციის სირთულე არ ნიშნავს იმას, რომ არცერთი ზემოაღნიშნული სცენარი არ იქნება შესაძლებელი მომავალში. 2024 წელს უკრაინა, სავარაუდოდ, მოიპოვებს საკმაოდ მნიშვნელოვან უპირატესობას, რაც მას არ გააჩნდა 2023 წლის ზაფხულში: F-16 თვითმფრინავი შეიძლება გახდეს სახმელეთო ძალებისთვის მნიშვნელოვანი მხარდაჭერის საფუძველი, რადგან ისინი შეძლებენ რუსული თვითმფრინავების განდევნას უკრაინის საზღვრებიდან და დაბლოკავენ რუსების მართვად ბომბებს, რომლებსაც ახლა თავისუფლად ისვრიან მთელი ფრონტის ხაზზე.
ზაფხულის კონტრშეტევის დროს, საჰაერო ფარის ნაკლებობამ მნიშვნელოვნად გაართულა უკრაინის სახმელეთო ჯარების მოქმედების არეალი, რომლებიც იძულებული იყვნენ შეტევითი ოპერაციები ჩაეტარებინათ საჰაერო დაბომბვების ქვეშ. იმავეს ვხედავთ 2024 წლის იანვარში ხერსონის ოლქის მარცხენა სანაპიროზე – უკრაინული შენაერთების პოზიციები კრინკში მუდმივი დაბომბვის ქვეშაა რუსული ავიაციის მიერ. თუ F-16-ები შეძლებენ რუსული ავიაციის განდევნას, უკრაინის შეიარაღებული ძალების წინსვლას ადგილზე გაცილებით მეტი პერსპექტივა ექნება.
სცენარი 3: ყირიმის ბლოკადა
ყირიმის ბლოკადის შესახებ – როგორც უკრაინის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი – 2024 წელს განაცხადა პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ The Economist-თან ინტერვიუში:
„2014 წელს რუსეთის მიერ ანექსირებული ყირიმის იზოლაცია და იქ რუსეთის სამხედრო პოტენციალის დეგრადაცია ჩვენთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია, რადგან ეს იქნება ჩვენთვის ამ რეგიონიდან თავდასხმების რაოდენობის შემცირება“.
პრაგმატული თვალსაზრისით, ყირიმის ბლოკადის ვარიანტი სახმელეთო ოპერაციის ჩატარების გარეშე, უფრო რეალისტურ სცენარს ჰგავს. ფაქტია, რომ მისი განხორციელება უფრო მეტად შეიძლება უზრუნველყოფილი იყოს შორ მანძილზე მოქმედი იარაღით, ადამიანური რესურსების გამოყენების გარეშე. და მნიშვნელოვანია, რომ ამას ეთანხმება ზელენსკი და უკრაინის შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალი, გენერალი ვალერი ზალუჟნი, რადგან, მათი თქმით, ძალიან მნიშვნელოვანია უკრაინელი ჯარისკაცების სიცოცხლის დაცვა.
● სარკოზის სკანდალური ინტერვიუ: 2008 წლის აგვისტოზე, უკრაინის ომზე და პუტინთან კომპრომისებზე
● ანდრეი პიონტკოვსკი: როცა უკრაინა გაიმარჯვებს, საქართველოს მიწების დეოკუპაცია უფრო სწრაფად ჩაივლის
ყირიმის შესაძლო ბლოკადის წარმატებისა თუ წარუმატებლობის მთავარი კრიტერიუმი იქნება ის, აქვს თუ არა კიევს შორ მანძილზე მოქმედი იარაღის საკმარისი რაოდენობა. ფრანგულ-ბრიტანულმა SCALP/Storm Shadow საკრუიზო რაკეტებმა უკვე აჩვენეს 2023 წელს, რომ მათ შეუძლიათ ყირიმში მდებარე მნიშვნელოვანი სამხედრო სამიზნეების განადგურება – სამხედრო ხომალდების და რუსეთის შავი ზღვის ფლოტის შტაბის განადგურება ამის ნათელი დადასტურებაა.
ყირიმის ბლოკადა მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახდება შესაძლებელი, თუ უკრაინა მოახერხებს გაანადგუროს ყირიმის ხიდი და შეაჩეროს მისი ფუნქციონირება.
ამავდროულად, საჭირო იქნება შავ ზღვაში რუსეთის საზღვაო ძალების ფლოტის სისტემატური განადგურების გაგრძელება, რათა საზღვაო მიწოდების გზა დაიკეტოს. თუმცა, ყველა პუნქტის განხორციელება რეალობად იქცევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იქნება დიდი რაოდენობით შორს მანძილზე მოქმედი იარაღი.
ამჟამად უკრაინის არსენალში ყველაზე ეფექტური შორი დისტანციის იარაღია SCALP/Storm Shadow საკრუიზო რაკეტები. თუმცა, მათი შეზღუდული რაოდენობა არ იძლევა საჭირო სიხშირით გასროლის საშუალებას. თუ გერმანია უკრაინას საკრუიზო რაკეტებს, Taurus-ებს გადასცემს, შეიძლება გადაარჩეს სიტუაცია. ამ რაკეტებს მნიშვნელოვანი უპირატესობა აქვთ ფრანგულ-ბრიტანულ კოლეგებთან შედარებით – დიაპაზონი. SCALP/Storm Shadow რაკეტებს აქვთ 250 კმ, ხოლო გერმანული Taurus-ს 500 კმ-ზე მეტი. ასე რომ, ამ რაკეტების მიღების შემთხვევაში, ყირიმის ხიდზე სისტემატური დარტყმები დაიწყება.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი შეიძლება იყოს F-16 თვითმფრინავების გამოჩენა უკრაინის ცაში, რაც უკვე იყო ნახსენები ზემოთ მოცემულ ერთ-ერთ სცენარში. ამ დასავლურ თვითმფრინავებს, გარდა ჯარებისთვის საჰაერო დაცვისა და მტრის თვითმფრინავების ჩამოყრისა, შეუძლიათ ბორტზე ატარონ დასავლური შორი მანძილის რაკეტები, რაც ასევე შეიძლება მნიშვნელოვნად დაეხმაროს უკრაინას ყირიმის ნახევარკუნძულის ბლოკადაში.
სცენარი 4: არანაირი ცვლილება
სამწუხაროდ, რჩება სავარაუდო სცენარი, რომ უკრაინა 2024 წელს ყირიმის გარშემო ვითარების მნიშვნელოვნად შეცვლას ვერ შეძლებს. ამ ვარიანტის განვითარების მთავარი შესაძლო ფაქტორი და მიზეზი დასავლელი მოკავშირეების არასაკმარისი დახმარება იქნება. თუ შეერთებული შტატები არ განაახლებს უკრაინის შეიარაღებული ძალების დაფინანსებას და ევროპული ქვეყნები არ გაზრდიან შორ მანძილზე მოქმედი იარაღის რაოდენობას, ყირიმის ნებისმიერი ბლოკადა შეუძლებელი გახდება იარაღის ნაკლებობის გამო.
მაშინაც კი, თუ F-16-ები უკრაინას გადაეცემა, მხოლოდ მათი ყოფნა უკრაიანის საჰაერო სივრცეში მნიშვნელოვნად ვერ დაგვეხმარება ყირიმის დეოკუპაციის პრობლემების მოგვარებაში. ჩვენ ჯერ კიდევ გვჭირდება საკმარისი რაოდენობის საჭირო შორს მოქმედი იარაღი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს შეეძლებათ განახორციელონ მხოლოდ ერთჯერადი ოპერაციები, როგორც ეს ახლა ხდება და ცხადია, ეს ვერ გადაჭრის ვერც ყირიმის განთავისუფლების და ვერც მისი ბლოკადის პრობლემას.
უფრო მეტიც, თუ აშშ და ევროკავშირი არ გააძლიერებენ ფინანსურ და სამხედრო მხარდაჭერას უკრაინის მიმართ 2024 წლისთვის, უკრაინის გამარჯვებას საერთოდ კითხვის ნიშანი შეიძლება დაესვას. ამის შესახებ რუსეთის საკითხებში ექსპერტმა, ფიონა ჰილმა ისაუბრა, რომელიც თეთრ სახლში ეროვნული უსაფრთხოების მრჩევლის თანამდებობას იკავებდა.
„ამ მხრივ, ჩვენ ახლა მივედით გადამწყვეტ წერტილამდე, მიაღწევს თუ არა უკრაინა გამარჯვებას იმ თვალსაზრისით, რომ აქვს საკმარისი საბრძოლო ძალა რუსეთის მოსაგერიებლად, თუ ის რეალურად იწყებს უკან დახევას იმის გამო, რომ მას არ აქვს აღჭურვილობა, მძიმე იარაღი და საბრძოლო მასალა. ეს გარე მხარდაჭერა იქნება გადამწყვეტი.“ – აღნიშნა ექსპერტმა Politico-სთან ინტერვიუში.
მასალა მომზადდა მედია ქსელის მხარდაჭერით.
exchange
