აფხაზი ექსპერტები განიხილავენ ქართულ ნარატივს აფხაზეთის შესახებ
რას ამბობენ ქართველები აფხაზეთზე
“ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის დარეგულირების ერთ-ერთი დამაბრკოლებელი ელემენტი, რა თქმა უნდა, არის საშუალო სტატისტიკური ქართველის მითოლოგიზებული შეხედულება აფხაზეთის ისტორიაზე.
არსებობს მითები, რომლებიც შორს არის რეალური ისტორიისგან, მათ შორის, გრძელვადიანი ვარაუდები იმის შესახებ, რომ ადიღეურმა აფსუას ტომმა, მთებიდან ჩამოსულმა, აითვისა ეს ტერიტორია და იქიდან გადაასახლა ნამდვილი აფხაზები, რომელიც ქართული ტომი იყო.
არის თანამედროვე მითებიც: რომ ქართულ-აფხაზური კონფლიქტი არ ყოფილა, იყო და არის მხოლოდ კონფლიქტი საქართველოსა და რუსეთს შორის.
ნებისმიერ შემთხვევაში, ასეთი მითების პოპულარობა ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ოდესმე დააჩქარებს ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარებას“.
გაზეთ „ჩეგემსკაია პრავდას“ რედაქტორი და JAMnews-ის რედაქტორი აფხაზეთში ინალ ხაშიგი და ისტორიკოსი ასტამურ ტანია განიხილავენ ქართულ მითებს აფხაზებისა და აფხაზეთის შესახებ.
დისკუსიის სრული ტექსტი:
ინალ ხაშიგი: გამარჯობა. ეთერშია “ჩეგემსკაია პრავდა”. დიდი ხანია ვგეგმავ მოკლე გადაცემის გაკეთებას იმ კომენტარების შესახებ, რომლებიც ჩნდება ჩვენს YouTube არხზე. ისინი განსაკუთრებით ეხება საქართველოში განვითარებულ მოვლენებს და ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტს.
იქ ბევრი კომენტარია, უმეტესობა – ქართველებისგან. მათ აქვთ საკუთარი წარმოდგენა აფხაზეთზე, კონფლიქტზე და მასთან დაკავშირებულ ყველაფერზე. ჩემთვის არც თუ ისე მოსახერხებელია თითოეულ მათგანზე ცალ-ცალკე პასუხის გაცემა, ამას დიდი დრო მიაქვს. მეორეს მხრივ, მინდა ერთიანად ავხსნათ სიტუაცია მითების შექმნასთან დაკავშირებით. ჩვენი სტუმარია, ჩვენი მუდმივი ექსპერტი, ასტამურ ტანია. ასტამურ გამარჯობა!
ასტამურ ტანია: გამარჯობა!
ინალ ხაშიგი: თქვენ მგონი კითხულობთ ქართულ კომენტარებს აფხაზეთთან დაკავშირებით. დავიწყოთ ამ საკითხების განხილვით. დავიწყოთ „აფსუებით“, აფხაზებით.
ასტამურ ტანია: პირველი, ჩვენ არ ვიცით რამდენად წარმომადგენლობითია ეს კომენტარები, მაგრამ ისინი რეგულარულად ჩნდება დიდი რაოდენობით. რა თქმა უნდა, ვეთანხმები, რომ კომენტარები პერიოდულად უნდა განიხილებოდეს. ეს კარგი კავშირია საზოგადოებასთან და კარგია, რომ ეს გადაცემები იწვევს ინტერესს. მინდა მოვუწოდო მაყურებელს გააგრძელონ კომენტარების გამოგზავნა.
ინალ ხაშიგი: მოდით გადავიდეთ კონკრეტულ საკითხებზე. პირველი, რაც მაღიზიანებს, არის იმის მტკიცება, რომ არიან აფსუები და არიან ნამდვილი აფხაზები. ანუ სადღაც XVI-XVII საუკუნეებში გამოჩენილმა, მთებიდან ჩამოსულმა აფსუებმა, ასიმილაცია განიცადეს აფხაზთა ქართულ ტომთან და დაიწყეს აფხაზებად წოდება, როცა ნამდვილი აფხაზები
ასტამურ ტანია: სხვათა შორის, ისინი საკუთარ თავს აფხაზებს კი არ უწოდებდნენ, არამედ აფსუას.
ინალ ხაშიგი: ეს არის პავლე ინგოროყვას თეორია, რომელიც გაჩნდა 40-იან წლებში.
ასტამურ ტანია: მას თეორიამდე ბევრი უკლია
ინალ ხაშიგი: დიახ , მაგრამ მიუხედავად ამისა, იგი მიღებულია და დღესაც გამოიყენება ზოგიერთი ქართველი ისტორიკოსის მიერ. გთხოვ კომენტარი გააკეთოთ ამ თეორიის რეალობასთან შესაბამისობაში.
ლინკი
ასტამურ ტანია: პირველ რიგში, მითოლოგიასთან დაკავშირებით. ის ერის მშენებლობის განუყოფელი ნაწილია. თითოეულ ერს აქვს საკუთარი მითოლოგია, რომლის ფარგლებშიც ყალიბდება იდეალიზებული წარმოდგენა საკუთარ თავზე და არც ასეთი კარგი წარმოდგენა მეზობლების შესახებ, რადგან ერი ხშირად უპირისპირებს საკუთარ თავს სხვა ერებს. ისტორიულად, ქართველი ერი, ისევე როგორც აფხაზები, ახალგაზრდა ერია. გთხოვთ ეთნოსი და ერი ერთმანეთში არ ავურით, ეს სულ სხვა რამეა.
ერი შეიძლება იყოს უფრო ეთნიკურად მრავალფეროვანი, მაგალითად, ქართველი ერი, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფს, როგორიცაა მეგრელები და სვანები. ეს პროცესი იდეოლოგიურად დაკავშირებულია სოციალურ-ეკონომიკურ პროცესებთან, მათ შორის კაპიტალიზმთან. იგივე პროცესები დაფიქსირდა ევროპაშიც. მაგალითად, იტალიის ერი ჩამოყალიბდა XIX საუკუნის მეორე ნახევარში, იტალიის გაერთიანების შედეგად.
ეს არ არის დროში ძალიან შორეული პროცესები. ბუნებრივია, ერის ჩამოყალიბებას თან ახლავს მითოლოგიის შექმნაც. ამ პროცესში დიდ როლს თამაშობენ არა მხოლოდ ისტორიკოსები, არამედ ხელოვანებიც, რადგან ხელოვნება უფრო ძლიერ გავლენას ახდენს ადამიანის ემოციურ აღქმაზე, ვიდრე მეცნიერება.
ამიტომ, თუ გადავხედავთ რომანტიზმსა და ისტორიზმს ფერწერაში, ვაგნერის მუსიკაში, ან ისეთი სტილის გაჩენას, როგორიცაა ნეოგოთიკური და ფსევდორუსული სტილი, დავინახავთ, რომ ეს ყველაფერი დაკავშირებულია ერის გადააზრებასთან,
ეთნოსის თვითგამოხატვის ახალ ფორმებთან და მის ეკონომიკურ განვითარებასთან გარე სამყაროში. ასევე საინტერესოა XIX-XX საუკუნის დასაწყისის ქართული ლიტერატურა, სადაც აფხაზები არიან მოხსენიებული.
ვხედავთ, რომ აფხაზების იმიჯი ლიტერატურაში იდეალიზებულია, რაინდებად არიან წარმოდგენილი. ეს დაკავშირებულია ადგილის პოვნასა და ისტორიის შესწავლასთან. ცნობილია, რომ აფხაზებმა გადამწყვეტი როლი შეასრულეს ქართული სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბებაში, ამიტომ ისინი აფხაზებისთვის ასეთ იდეალურ ადგილს ეძებდნენ. თუმცა, როდესაც ქართველ ერში აფხაზების ინტეგრაცია ვერ მოხერხდა, გაჩნდა სხვა მითოლოგია, რომელიც აფხაზებს წარმოადგენდა, როგორც ხალხს გვარისა და ტომის გარეშე.
კონფლიქტის სათავე, ჩემი აზრით, ეროვნული და კულტურული დამცირების პოლიტიკაშია. ჩვენ არ გვქონია სერიოზული ეკონომიკური უთანხმოება აფხაზებსა და ქართველებს შორის – თითოეულ ერს ჰქონდა თავისი ეკონომიკური ნიშა, რომლებიც ერთმანეთთან არ იკვეთებოდა.
ამ კონფლიქტის განვითარება ეფუძნებოდა მითების შექმნას. კომენტარების წაკითხვისას მესმის, რომ ყველა ადამიანი არ არის ვალდდებული იყოს ისტორიკოსი, მაგრამ აქ არის ძირითადი ლოგიკა. მაგალითად, ამბობენ, რომ აფხაზები არიან აფსუები, მაშინ, როცა ქართველები, ფაქტობრივად, სახელი „ქართველი“ ეგზოეთნონიმია, ეთნიკური ჯგუფის გარეგანი სახელი.
ამ შემთხვევაში მე ვსაუბრობ აღმოსავლელ ქართველებზე, რომლებსაც ეს ეთნონიმი ეხებოდა. საკუთარ თავს ქართველებს ეძახიან. აფხაზებსაც აქვთ საკუთარი თვითსახელწოდება და ჩვენი ეთნიკური ჯგუფის გარეგანი სახელი, რომელიც ქართული წყაროებიდან მომდინარეობს. აქ უნიკალური არაფერია (როგორც, მაგალითად, კომენტარებში წერენ, რომ აფხაზები ადიღეურ ენაზე საუბრობენ).
შესაძლოა, მათ ნამდვილად სჯერათ, რომ ადიღეური და აფხაზური ენები ურთიერთგასაგები ენებია, მაგრამ მათ შორის განსხვავება გაცილებით დიდია, ვიდრე მოლდავურსა და პორტუგალიურს შორის, მათი დამოუკიდებელი განვითარების 3000 წელზე მეტი ხნის გამო.
თუ ენა დამოუკიდებლად ვითარდება, ეს შემთხვევით არ ხდება. ეს გამოწვეულია იმით, რომ სადღაც, ისტორიულ ეტაპზე მოხდა ამ ენების იზოლაცია, ადიღურ და აფხაზურს საერთო ენობრივი წინაპარი ჰყავთ, მაგრამ ეს იყო ძალიან დიდი ხნის წინ, 1000 წელზე მეტი ხნის წინ, 3000 წელზე მეტი ხნის წინ და ეს ენები იზოლირებული გახდა.
ეს გამოწვეულია გეოგრაფიით, ეკონომიკით და სხვადასხვა პროცესებით. ამდენად, შეუძლებელია ადიღეელები აფხაზეთში მთებიდან ჩამოსულიყვნენ და 300 წელიწადში შეექმნათ ენა, რომელიც აქ გაუგებარია. მაგალითად, უკრაინულ და რუსულ ენებს შორის 400-500 წელია დამოუკიდებელი განვითარება, მაგრამ ისინი სავსებით ურთიერთგასაგებია.
ასევე რას წერენ იქ (კომენტარებში) – „რომელი სახელმწიფო? რომელ სახელმწიფოზე გაქვთ პრეტენზია?“ მისმინეთ, თუ ავიღებთ ძველ ისტორიას, შუა საუკუნეების ისტორიას, იყო ფეოდალური დაქუცმაცების პერიოდი, ბევრად მეტი სახელმწიფო იყო, ვიდრე ახლა, მათ შორის საქართველოს ტერიტორიაზეც. და იყო აფხაზეთის სახელმწიფო, რომელიც საფუძვლად დაედო ყველა ამ დაქუცმაცებულ სახელმწიფოს გაერთიანებას, მაგრამ შემდეგ ეს სახელმწიფო დაინგრა და მისი ყველა ნაწილი შევიდა სხვადასხვა საგარეო პოლიტიკურ ურთიერთობებში.
თუ დღევანდელ სახელმწიფოზე ვსაუბრობთ, უბრალოდ ნახეთ, როგორ იბრძვიან აფხაზები თავიანთი სახელმწიფოსთვის. 1992 წლის 14 აგვისტოს, კონფლიქტის დაწყების შემდეგ, აფხაზები თავს იცავდნენ არა მხოლოდ ათი დღის ან პირველი ორი კვირის განმავლობაში. საქართველოს სასარგებლოდ ძალების აშკარა უპირატესობის მიუხედავად, აფხაზებმა გადარჩენა შეძლეს. ჩერქეზები და კაზაკები დაგვეხმარნენ. ეს ნიშნავს, რომ აფხაზურმა პოლიტიკურმა ელიტამ შეძლო გარე სამყაროსთან ურთიერთობის დამყარება, რამაც შესაძლებელი გახადა დახმარების მიღება. რა ხდებოდა ომამდე?
შეგახსენებთ, რომ რუსები, ბერძნები, ესტონელები და აქ მცხოვრები სხვა ხალხები აფხაზებისგან დაცვას ხედავდნენ. მაგრამ ასევე ღირს გავიხსენოთ, რას წერდნენ ქართველი პოლიტიკოსები მაშინდელ გაზეთებში – ლიდერები საუბრობდნენ სხვა ერების წარმომადგენლების უფლებებისა შეზღუდვის აუცილებლობაზე.
ამგვარმა ულტრანაციონალიზმმა სხვა ერები დააშორა ქართველებს. კონფლიქტის ეს საწყისები უნდა გავიგოთ, თუ გვინდა გავიგოთ მისი მიზეზები. “საქართველო ქართველებისთვის”, “ჰიჩკოკის აგრესიული ჩიტები” ან “ლილიპუტები, რომლებიც თავს დაესხნენ გულივერის სხეულს”. შევარდნაძემ გულივერის სხეულზე თავდასხმელი ლილიპუტები უწოდა. როდესაც ხალხი აგრესიის საფრთხეშია, ის ეძებს შესაძლებლობებს საკუთარი თავის დასაცავად.
ომის დროს აფხაზეთის მხარეზე დაღუპულთა რაოდენობას თუ გადავხედავთ – დაახლოებით 2500 ადამიანია, ეს არის სამხედრო დანაკარგი, აქედან 1800-მდე აფხაზია. ჩვენ ძალიან მადლობელი ვართ ყველასი, ვინც დასახმარებლად მოვიდა, მაგრამ ვხედავთ, რომ დაღუპულთა დიდი ნაწილი აფხაზები იყვნენ და ასეც უნდა ყოფილიყო. დღეს აფხაზები ძალიან ფხიზლად ადევნებენ თვალს საკუთარ სუვერენიტეტს.
ეს სახელმწიფო ჩვენთვის ძვირფასია. ჩვენ შეიძლება ჩამოვრჩებოდეთ ეკონომიკურ , სოციალურ და პოლიტიკურ განვითარებას, მაგრამ ჩვენ ვმუშაობთ ამ მიმართულებით, წარმატების სხვადასხვა ხარისხით, ჩვენი შეზღუდული შესაძლებლობების გათვალისწინებით. ჩვენი ხალხი ძალიან პატარაა და ეს უნდა გავიგოთ. ამიტომ მინდა ამ საკითხზე შევჩერდე. მეც შევამჩნიე რამდენიმე კომენტარი, რომელიც განმეორდა.
ინალ ხაშიგი: ერთი მითი ეხება თანამედროვეობას. ეს ემყარება იმას, რომ რეალურად ქართულ-აფხაზური ომი არ ყოფილა. საქართველოსა და რუსეთს შორის იყო კონფლიქტი – ომი. ეს იყო რუსეთის ომი, რომელმაც დაიპყრო აფხაზეთი.
2008 წლის შემდეგ ამ თეორიამ მიიღო იდეოლოგიური სახე, ოკუპაციის შესახებ კანონის შემდეგ და ეს ყველაფერი იქამდე მივიდა, რომ სულ რაღაც 16 წელიწადში (მესმის, როგორ მუშაობდა ეს მანქანა) შეიქმნა სიტუაცია, რომ ქართველების უმრავლესობას მიაჩნია, რომ ეს იყო საქართველო-რუსეთის ომი.
იქ აპელირებენ იმით, „ რა იარაღით ისროდით და რა იარაღით ისროდა საქართველო?“ საბჭოთა კავშირი იშლებოდა. თუ ვინმეს ახსოვს, საქართველოში, თბილისში იყო ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის ცენტრი და ეს ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქი მთელი ძალით ეხმარებოდა საქართველოს შეიარაღებულ ძალებს. ამას ემატება ის, რომ ტაშკენტის შეთანხმებით მათ იარაღი გადაეცათ. ეს იყო რუსეთის მაშინდელი ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილება. დაიწყო ომი. ამ ომის დროს ქართველებს დახმარებაც გაუწიეს.
აფხაზებს შორის, და ეს პირველი კადრებიდან ჩანს, ოცი ადამიანიდან მხოლოდ რამდენიმეს უჭირავს ავტომატი, დანარჩენი ან იარაღის გარეშე, ან სანადირო თოფებით არიან. ეს, ყოველ შემთხვევაში, ასახავს იმ ვითარებას, რომელშიც აფხაზი ხალხი აღმოჩნდა იმ პერიოდში.
მახსოვს, ვლადისლავ არძინბა ამბობდა: „არავინ მოგვცა არც ერთი ჭურვი, არც ერთი ვაზნა“. ყველაფერი დამოუკიდებლად უნდა მოგვეპოვებინა. ეს იყო სიტუაცია, როდესაც საბჭოთა კავშირი იშლებოდა და მასთან ერთად საბჭოთა არმიაც. ყველა ცდილობდა სადღაც რაღაცის მოპოვებას. არსენალში დარჩენილი საბჭოთა იარაღი და საბრძოლო მასალა, ხელმისაწვდომი იყო როგორც ქართველებისთვის, ასევე აფხაზებისთვის. ქართველებისთვის ეს ოფიციალურად, ჩვენთვის კი არა.
რუსეთ-საქართველოს ომთან დაკავშირებით ილუზიების თავიდან ასაცილებლად, უნდა გვესმოდეს, რომ ამ ომის შემდეგ აფხაზეთი მძიმე ბლოკადაში აღმოჩნდა, 16-დან 60 წლამდე მამაკაცები საზღვრის გადაკვეთას ვერ ახერხებდნენ. ეს იყო ნამდვილი რეზერვაცია. სია, თუ რისი გადატანა იყო შესაძლებელი საზღვრზე , დაეტეოდა პატარა ფურცელზე. მართლაც სასტიკი ბლოკადა იყო. ეს რომ რუსეთ-საქართველოს ომი ყოფილიყო, ასე არ მოხდებოდა. ასევე იყო ძალიან რთული მოლაპარაკების პროცესი და მოსკოვი გვეხმარებოდა.
ასტამურ ტანია: ეს დღესაც მეორდება. ამიტომ, ამაზე უნდა ვისაუბროთ. საქართველოს ხელისუფლება ყოველთვის ცდილობდა აფხაზეთთან ურთიერთობის პრობლემის მოგვარებას შუამავლების მეშვეობით. ჯერ რუსეთი იყო, შემდეგ დასავლეთის ქვეყნები. ახლა ისევ ამბობენ, რომ რუსეთმა უნდა გადაწყვიტოს. მაგრამ ყველა მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა. შეუძლებელია არ გავითვალისწინოთ, რომ არსებობს აფხაზი ერი თავისი ისტორიით, მითოლოგიით და ისტორიული ტერიტორიების კუთვნილებით. აფხაზებს სხვა სამშობლო არ აქვთ. წასასვლელი არსად გვაქვს.
ამიტომ, აფხაზები იბრძოლებენ თავიანთი ქვეყნისთვის, როგორც ამას 30 წელზე მეტია აკეთებენ. ჩვენი ხალხი ყოველთვის ავლენდა გამძლეობას სხვადასხვა სიტუაციებში. გონიერ ადამიანებს მაინც ესმით, რომ აფხაზები ეს – ურთიერთობის საგანია.
ჩვენ განსაკუთრებული ურთიერთობა გვაქვს რუსეთთან. ჩვენ შევძელით ურთიერთობის დამყარება მეზობლებთან, რომლებიც ომის დროს გვეხმარებოდნენ. ქართველი პოლიტიკოსებისგან განსხვავებით, ჩვენ შევძელით კავშირების დამყარება აფხაზეთში მცხოვრებ სხვა ხალხებთან. ეს არის პოლიტიკური უნარების მაჩვენებელი. დიახ, და ასევე არის მითები იმის შესახებ, რომ სსრკ-ში აფხაზები ერთგვარი მზრუნველობით სარგებლობდნენ.
ცნობილია, რომ დიდი სამამულო ომის დროს აფხაზთა რიცხვი დაახლოებით 60 000 ადამიანს შეადგენდა. ომში 5000-ზე მეტი აფხაზი დაიღუპა, რაც მთლიანი მოსახლეობის თითქმის 10%-ს შეადგენდა. განსაკუთრებით მძიმე დანაკარგი იყო ახალგაზრდა მამაკაცმა მოსახლეობაში. ჩვენზე ნამდვილად არავინ ზრუნავდა. აფხაზები ეროვნული ინსტიტუტების მოსაპოვებლადაც იბრძოდნენ. მაგალითად, აფხაზებმა მიაღწიეს იმას, რომ აფხაზურმა ენამ მიიღო სახელმწიფო ენის სტატუსი აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა იყო საბჭოთა კავშირის ნაწილი შემცირებული სუვერენიტეტით, მაგრამ ეს იყო საბჭოთა სოციალისტური სახელმწიფო საქართველოში. მაგალითად, საპროტესტო აქციების შედეგად მოიპოვეს აფხაზეთის ტელევიზია. ეს ყველაფერი მასობრივი საპროტესტო აქციებით იქნა მიღწეული. ეს იმისთვის არ გაკეთებულა, რომ ვინმეს რაღაცის ჩუქება მოუნდა, და ჩვენ უმადურები ვართ.
ინალ ხაშიგი: თუმცა, მინდა დავუბრუნდეთ არსებული მითების განხილვას. კონკრეტულ დეტალებს აღარ ჩავუღრმავდები
ასტამურ ტანია: მაგრამ ჩვენ უნდა ვისაუბროთ მათზე. მათი განხილვა აუცილებელია ქართულ საზოგადოებაშიც. თუ გვსურს გავიგოთ, საიდან დაიწყო წინააღმდეგობები და კონფლიქტები, უნდა გავერკვეთ ამაში. ეს მნიშვნელოვანია ქართული საზოგადოებისთვის.
ინალ ხაშიგი: მე მაინც მინდა გავიგო ამ მითების ბუნება და მისი კავშირი საქართველოს ხელისუფლების რიტორიკასთან. მიხეილ სააკაშვილიც კი საუბრობდა ხანდახან „ჩვენს ოს და აფხაზ ძმებზე“, რაც დღესაც აქტუალურია. საუბარია იმაზე, თუ როგორ განიხილება კონკრეტული საკითხები, როგორიცაა აფხაზების უფლება საკუთარ სახელმწიფოზე, საკუთარი გზის არჩევის უფლება და ა.შ. ეს აჩენს კითხვებს ქართველებში. რატომ ხდება ეს?
ერთი მხრივ, მოგვიწოდებენ „ძმებო, ერთად წავიდეთ ევროკავშირში“, მაგალითად, როგორც ეს კობახიძემ გააკეთა საქართველოს დამოუკიდებლობის დღეს, 26 მაისს, გამოაცხადა საქართველოს შესვლა ევროკავშირში ოსებთან და აფხაზებთან ერთად (მაგრამ საბაზისო დონეზე ატმოსფერო სრულიად განსხვავებულია). მეორე მხრივ, საქართველოს მიერ აფხაზებისთვის მიწოდებული სამედიცინო პროგრამების გარდა, რომელსაც საერთაშორისო ფულით ფინანსდება , არ არსებობს სხვა ეფექტური პროგრამა, რომელიც რეალურად იმუშავებს.
საქართველოს მთავრობის მიერ ურთიერთობების გასაუმჯობესებლად შექმნილი სხვა პროგრამები ძირითადად არაეფექტურია. თუ გადაწყვეტთ საქართველოში წასვლას, მკურნალობას თქვენს მტერთან, ეს გარკვეულ რთულ ვითარებას ნიშნავს. ეს ქმნის შეურაცხყოფის განცდას, როდესაც აფხაზებს სთხოვენ „მოვიდნენ და იკვებონ ჩვენი ხელიდან“. ეს არის უცნაური და შეურაცხმყოფელი, განსაკუთრებით იმ სანქციებისა და იზოლაციის პირობებში, რასაც აფხაზეთს უწესებენ. და ასეთი დამოკიდებულება აქვთ იმ ადამიანებთან, ვისთან ერთადაც უნდათ ცხოვრება – ამაში არ არის ლოგიკა.
ასტამურ ტანია: ჯერ ერთი, ქართულ-აფხაზური კონფლიქტი ახლა უფრო შიდა პოლიტიკისა და პროპაგანდის ფაქტორია. პროპაგანდისტული დისკურსი, რომელიც ხშირ შემთხვევაში მცირე კონკრეტიკას ატარებს, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.
პროპაგანდას, მართლაც, აქვს ხანგრძლივი გავლენა მასობრივ ცნობიერებაზე. არის გარკვეული განსხვავებები ქართველი ოპოზიციონერებისა და ხელისუფლების მხრიდან განცხადებებში, თუმცა, ჩემი აზრით, „ქართული ოცნების“ დისკურსი უფრო პრაგმატული გამოდის.
ეს უნდა ვაღიაროთ, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს პრეზიდენტი ცდილობს შეადაროს სიტუაცია უკრაინასა და აფხაზეთში. 1992 წელს აფხაზეთში შემოიჭრა არა მისი საიმპერატორო უდიდებულესობის გვარდიის სემენოვსკის პოლკი, არამედ ქართული ჯარები თენგიზ კიტოვანისა და ყარყარაშვილის მეთაურობით. საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა კი მათ ყვავილებით შეხვდა. ეს მოხდა ხანგრძლივი ნაციონალისტური პროპაგანდის შედეგად, მტრის იმიჯის გაღვივებით. ეს ყველაფერი მთელი მეოცე საუკუნის განმავლობაში ხდებოდა. მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს ეს.
რა თქმა უნდა, თუ ისტორიულ კონტექსტს გავაანალიზებთ, დავინახავთ, რომ ქართველებსა და აფხაზებს ფუნდამენტური განსხვავება არ ჰქონიათ. კიდევ ერთი მითია, რომ ქართველები, ისტორიული მონაცემებით, აფხაზეთის ძირძველი მოსახლეობაა.
თუმცა, აფხაზებსა და ქართველებს ნაკლები ურთიერთობა ჰქონდათ.
ურთიერთობა ხდებოდა შუამავლების მეშვეობით, როგორიცაა მეგრელები, რაც მნიშვნელოვანი ფაქტორი გახდა კულტურული გაცვლისას. თუ ყოფით კულტურას შევადარებთ, მეგრელებისა და აფხაზების ცხოვრება გაცილებით ახლო გამოდის, ვიდრე მეგრელებისა და აღმოსავლეთ საქართველოსი. ანთროპოლოგიური ანალიზი აჩვენებს, რომ აფხაზები და მეგრელები ბევრად უფრო ახლოს არიან ერთმანეთთან, ვიდრე მეგრელები და ქართველები.
მეგრელები ენობრივად უდავოდ ქართველური ხალხია, მაგრამ მეგრული ენის დამოუკიდებელი განვითარების ორიათას წელზე მეტი ისტორიით. ახლა ისინი ცდილობენ დაამტკიცონ, რომ მეგრული ენა ქართულის დიალექტია, მაგრამ ეს არ ასახავს რეალობას. მეგრელები თავს ქართველი ერის განუყოფელ ნაწილად თვლიან, რაც მათ პოლიტიკურ იდენტობას ასახავს. სვანებიც თვლიან თავს ქართული პოლიტიკური ერის ნაწილად, მიუხედავად კულტურული და ეთნიკური განსხვავებებისა. ასე რომ, აფხაზები, ისტორიულად, პირველ რიგში მეგრელებთან ურთიერთობდნენ.
კიდევ ერთი მითი. აფხაზეთის ეკლესიებში ქართული უძველესი წარწერების შესახებ. აფხაზთა სამეფოს მონეტებზეც არის წარწერები ქართულად. აიღეთ თანამედროვე დიდი ბრიტანეთის მონეტები და ნახავთ წარწერებს არა ინგლისურად, არამედ ლათინურად. და რა არის დასკვნა? რომ ძველი რომაელები ცხოვრობდნენ ინგლისში? ტაძრებში გვაქვს წარწერები როგორც ბერძნულ, ასევე ასომთავრულად. ეს გერმანიაში ლათინური ენის გამოყენების მსგავსია. ისტორია მეცნიერებაა და მისი შესწავლა პროფესიონალურად უნდა განხორციელდეს.
არის ცდუნება პოლიტიკური გამართლებისთვის ისტორიული გარემოებების გამოყენებისა, მაგრამ აუცილებელია რეალური მონაცემებიდან დავიწყოთ. მითოლოგია ეროვნული იდენტობის განუყოფელი ნაწილია და მის გარეშე ერი ვერ იარსებებს.
აფხაზებს, ისევე როგორც სხვა ხალხებს, აქვთ საკუთარი მითოლოგია, რაც ასევე მნიშვნელოვანია მათი კულტურული თვითგამორკვევისთვის. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ არსებობს ქართული სახელმწიფო და არის აფხაზური სახელმწიფო და აფხაზი ხალხი, რომელიც ცდილობს შეინარჩუნოს თავისი სახელმწიფო, როგორც მისი გადარჩენისა და განვითარების გარანტი. სწორედ ამის საფუძველზეა საჭირო შემდგომი ურთიერთობების დამყარება.
საუბარი ხალხთა ძმობაზე, საბჭოთა ეროვნული პოლიტიკის წარსულს ეკუთვნის. არ შეიძლება ითქვას, რომ ბრიტანელები და გერმანელები მოძმე ხალხები არიან, მიუხედავად მათი ნათესაური კავშირებისა. მაგრამ არავის აზრადაც არ მოსდის იმის თქმა, რომ ისინი მოძმე ხალხები არიან.
ეს ყველაფერი საბჭოთა იდეოლოგიის ნარჩენებია მოძმე ხალხების შესახებ. თავისთავად, ეს ფრაზები არაფერს ნიშნავს. თუ გადავხედავთ რომელიმე ერის ისტორიას, მაშინ ყველაზე მეტი კონფლიქტი მათ ჰქონდათ მეზობლებთან და ე.წ მოძმე ხალხებთან. კონფლიქტების მიზეზია რესურსები, ფეოდალური ქონება, ძარცვები – ბოლოს ყველა მეზობლის წინააღმდეგ მიდის. ისტორიულად, ხალხთა უმეტესობას ასეთი ურთიერთობები ჰქონდა.
გერმანიაში ფეოდალური სახელმწიფოები ყოველთვის მტრობდნენ ერთმანეთთან. ასევე აფხაზი ფეოდალებიც. უცნაურია, რომ მთებიდან ჩამოსულმა აფსუებმა გაანადგურეს ყველა აფხაზი, მაგრამ რატომღაც არ შეეხნენ არისტოკრატიას. მთელ მსოფლიოში პირველი , ვისაც თავს ჭრიან, არისტოკრატები არიან. გლეხები მათი რესურსია, ისინი მუშაობენ დამპყრობლებისთვის.
ამ შემთხვევაში რატომ არ შეეხნენ აფსუები არისტოკრატიას? თუ აფხაზები ისეთი მშვიდობიანი და დამყოლები იყვნენ. მაგრამ აფხაზები ბუნებით არ არიან ასეთები -, რთული ხალხია. დიახ, ისინი რთული ხალხია. აფხაზეთის ხელისუფლების არ შეგშურდება. იყო ასეთი ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტი: ქართველები ყოველთვის უფრო ცუდად იცნობდნენ აფხაზებს, ვიდრე აფხაზები ქართველებს.
ესეც საკუთარი ისტორიის მითოლოგიზაციის, ისტორიაში მისი როლის შედეგია. დიახ, ჩვენ უძველესი ხალხი ვართ, ქართველებიც უძველესი ხალხია და აფხაზებიც. ძველ ბერძნულ მითოლოგიაშიც კი ვართ ასახული. მაგრამ ჩვენი რეგიონი არც ისე მნიშვნელოვანია მთელი კაცობრიობისთვის, ის ჩვენთვის უნდა იყოს მნიშვნელოვანი. ჩვენ უნდა შევქმნათ ჩვენთვის მშვიდობიანი და კომფორტული ცხოვრების პირობები.
ბოლოს და ბოლოს, არც ერთი ერი არ ქცეულა ბაქტერიებიდან პირდაპირ ხვლიკებად და შემდეგ ადამიანებად. ხალხი მუდმივად მიგრირებდა და ჩვენი სამშობლო ჰომო საპიენსისთვის არის აფრიკა, ეს არის ჩვენი ისტორიული სამშობლო. ეს კითხვები სპეციალისტებს უნდა დავუტოვოთ და ჩვენი პრაგმატული ინტერესებიდან გამომდინარე ვიფიქროთ – როგორ ვიყოთ ერთმანეთისთვის საარგებლო. ამ თვალსაზრისით, „ქართული ოცნების“ პოლიტიკა გარკვეულ იმედებს მაძლევს.
ინალ ხაშიგი: შემდეგ კომენტარებში უკვე ვხედავ, აფხაზმა ისტორიკოსმა ასტამურ ტანიამ თქვა, რომ აფხაზები აფრიკიდან გამოვიდნენ და აფხაზეთში მოვიდნენ. მინდა დავუბრუნდე დღევანდელ რეალობას. ისტორიკოსის გარდა თქვენ საკონსტიტუციო რეფორმის კომისიაში მუშაობდით.
თქვენ იყავით საკონსტიტუციო რეფორმის საპრეზიდენტო კომისიის შემადგენლობაში და ახლა პრეზიდენტმა კონსტიტუციის თავისი ვერსია წარუდგინა პარლამენტს. მე ვიცი, რომ ეს ვარიანტი განსხვავდება საკონსტიტუციო კომისიის ვერიისგან, რომელიც პრეზიდენტს ურჩია. რა არის განსხვავება? მოკლე კომენტარი და ასევე თქვენი დამოკიდებულება საპრეზიდენტო ნოვაციების მიმართ.
ასტამურ ტანია: თავიდან თქვეს, რომ ეს იყო კომისიის პროექტი. ახლა, მადლობა ღმერთს, ამბობენ, რომ პროექტი კომისიის წინადადებების საფუძველზე შემუშავდა. ამ პროექტებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავებაა.რაც მთავარია, კომისიას არ შეუთავაზებია პარლამენტის დათხოვნის წინადადება. რადგან ეს არის მექანიზმი, რომელიც უარესობისკენ შეცვლის პოლიტიკურ წყობას. თუ შევხედავთ მიმდინარე მოვლენებს
ინალ ხაშიგი: თქვენ განიხილავდით ამ ვარიანტს
ასტამურ ტანია: ჩვენ განვიხილეთ და მივედით დასკვნამდე, რომ ასეთი
მექანიზმი აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელში, იქნება საშუალება ხელოვნურად შექმნას საპარლამენტო კრიზისები, რათა დაითხოვოს არასასურველი პარლამენტის წევრები.
ეს ძალიან საზიანოა აფხაზეთისთვის, რადგან, თუ დააკვირდებით, ჩვენს ქვეყანაში ყველა კრიზისს წყვეტს არა აღმასრულებელი ხელისუფლება, რომელსაც კონსტიტუციის შესაბამისად აქვს ყველა უფლება, არამედ რატომღაც პარლამენტი. სხვათა შორის, ძალიან კმაყოფილი დავრჩი ჩვენი დეპუტატების რეაქციით.
მათ მაშინვე გამოთქვეს პოზიცია, რომ ამ იდეას მხარს არ უჭერენ. ვფიქრობ, აქ ყველაფერი მშვიდი ტემპით უნდა გაკეთდეს. ეს აშკარად არ მოხდება არჩევნებამდე. ჩვენ შევთავაზეთ ჩვენი პროექტი 2022 წელს და ველოდით, რომ მოქმედი კონსტიტუციიდან ცვლილებებზე გადასვლა ასე სწრაფად ვერ მოხერხდებოდა.
ჩვენ გვჭირდება მექანიზმი ამ ცვლილებების ამოქმედებისთვის, მინისტრთა კაბინეტის, როგორც კოლეგიალური მმართველობის ორგანოს საქმიანობასთან დაკავშირებული მრავალი საკანონმდებლო აქტის გათვალისწინებით.
ამიტომ, ვფიქრობდით, რომ თუ 2022 წელს დავიწყებდით მუშაობას, მაშინ ამჟამინდელი პრეზიდენტის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე ეს პაკეტი შემუშავდება და ამოქმედდება არჩევნების შემდეგ, რათა თავიდან ავიცილოთ სამართლებრივი და პოლიტიკური დესტაბილიზაცია ქვეყანაში და არ დაირღვეს მმართველობის სისტემა. ახლა ეს შეუძლებელია.
მე ვფიქრობ, რომ უახლოეს მომავალში ვერ მოხდება რაიმე საკონსტიტუციო რეფორმის განხორციელება და ეს კარგია, რადგან ეს საკითხი სერიოზულად უნდა ავწონოთ.
ამიტომ, როგორც უკვე ვთქვი, კმაყოფილი ვარ ჩვენი დეპუტატების პოზიციით. გულწრფელად რომ ვთქვათ, იმ საფრთხის ფონზე, რომ ჩვენმა საზოგადოებამ და ხალხმა შეიძლება დაკარგოს კონტროლი ეკონომიკაზე, საკონსტიტუციო რეფორმის საკითხი მეორეხარისხოვანია. შეიძლება არსებობდეს მშვენიერი კონსტიტუცია, მაგრამ თუ ჩვენ არ ვაკონტროლებთ ჩვენს ეკონომიკას, ეს უსარგებლოა.
ჩვენ ვერ უზრუნველვყოფთ ჩვენი შემოქმედებითი და დემოგრაფიული პოტენციალის ზრდას, კულტურის, ენისა და სხვა მნიშვნელოვანი ასპექტების განვითარებას. ამიტომ, ეს არის უმნიშვნელოვანესი საკითხი. ჩვენ ვხედავთ რა ხდება ტურიზმის სექტორში და სხვა ინდუსტრიებში.
ჩვენ გვჭირდება ეროვნული ერთიანობის მიღწევა, რათა შევინარჩუნოთ კონტროლი ჩვენს ეკონომიკაზე. ეს არ ნიშნავს, რომ ჩვენ არ მივიღებთ ინვესტორებს, მაგრამ არის გარკვეული სფეროები, სადაც ჩვენი ხალხი წარმატებულია, მაგალითად, ტურისტულ სფეროში, სასტუმროს ბიზნესში. ჩვენ შეგვიძლია მოვიზიდოთ ქსელური მწარმოებლები ვაჭრობაში, მაგრამ საჭიროა ყურადღებით დავაკვირდეთ საქონლის ფასებს და შევინარჩუნოთ სავაჭრო სივრცეები ადგილობრივი მეწარმეებისთვის.
ჩვენ ვერ დავუშვებთ, რომ ერთმა ინვესტორმა შეიძინოს ყველა სასტუმრო აფხაზეთში, რადგან ეს გამოიწვევს მონოპოლიას და შესაძლებლობას უკარნახოს ქვეყანას პოლიტიკა, ეკონომიკური გავლენის საშუალებთ. ეს არ არის მხოლოდ თეორია, ჩვენ ვხედავთ, როგორ ხდება ეს სხვა ქვეყნებში. ეს საფრთხეს უქმნის ჩვენს საზოგადოებას და შიდა პოლიტიკურ სტაბილურობას. ამიტომ ამ საკითხებს ყურადღებით უნდა მივუდგეთ სხვა სახელმწიფოების გამოცდილებისა და შეცდომების გათვალისწინებით.
აქ დავასრულებ გადაცემას. დღეს ჩვენი სტუმარი იყო ისტორიკოსი ასტამურ ტანია. გემშვიდობებით და შეგახსენებთ, რომ შეგიძლიათ გვიყუროთ Chegemskaya Pravda-ს YouTube არხზე Facebook გვერდზე და ჩემს ტელეგრამ არხზეც. მომავალ შეხვედრამდე!
სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
