რუსეთმა შეწყვიტა აზერბაიჯანული თვითმფრინავის ჩამოგდების საქმის გამოძიება. რას ამბობენ ბაქოში
რუსეთის მიერ ჩამოგდებული აზერბაიჯანული თვითმფრინავი
აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა მკაცრად გააკრიტიკა მოსკოვის გადაწყვეტილება, შეწყვიტოს სისხლის სამართლის გამოძიება აზერბაიჯანული სამგზავრო თვითმფრინავის ჩამოგდების საქმეზე, რომელიც 2024 წლის 25 დეკემბერს რუსეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემამ გროზნოსთან ჩამოაგდო.
ტრაგედიის კონტექსტი
2024 წლის 25 დეკემბერს ავიაკომპანია AZAL-ის კუთვნილი Embraer 190, რომელიც ბაქო–გროზნოს რეისს ასრულებდა, ყაზახეთის ქალაქ აქტაუსთან ჩამოვარდა. ბორტზე მყოფი 67 ადამიანიდან 38 დაიღუპა.
ერთობლივმა საერთაშორისო გამოძიებამ (აზერბაიჯანი, ყაზახეთი, რუსეთი, ბრაზილია, ICAO-ს მონაწილეობით) დაადგინა, რომ ავიაკატასტროფის მიზეზი ტექნიკური ხარვეზი არ ყოფილა — თვითმფრინავი გარეგანი ზემოქმედების შედეგად დაზიანდა.
ყაზახეთის ტრანსპორტის სამინისტროს შუალედურმა ანგარიშმა გამორიცხა ბორტზე აფეთქების ვერსია და დაადასტურა, რომ კორპუსში აღმოჩენილი მეტალის ფრაგმენტები სამხედრო წარმოშობის ასაფეთქებელ მოწყობილობას უკავშირდებოდა.
ბაქო ხაზგასმით ახსენებს, რომ 2025 წლის ოქტომბერში ვლადიმირ პუტინმა პოლიტიკურ განცხადებაში აღიარა: თვითმფრინავი რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს საჰაერო თავდაცვის სისტემამ ჩამოაგდო.
მოსკოვის პოზიცია და ბაქოს პასუხი
ბოლო დღეებში რუსეთმა სცადა პასუხისმგებლობის გადატანა უკრაინული დრონების აქტივობაზე. რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენელმა მარია ზახაროვამ კატასტროფა „რამდენიმე ქვეყნის საერთო ტრაგედიად“ შეაფასა და განაცხადა, რომ საჰაერო სივრცეში შექმნილმა ვითარებამ „იძულებითი გადაწყვეტილებები“ გამოიწვია.
ბაირამოვის თქმით, რუსეთის საგამოძიებო კომიტეტის გადაწყვეტილებამ ბაქოში „ძალიან სერიოზული კითხვები“ გააჩინა. აზერბაიჯანმა მოსკოვის წერილს ოფიციალური საპროტესტო ნოტით უპასუხა და გამოძიების ერთპიროვნულად შეწყვეტა მიუღებლად შეაფასა.
ანალიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ გამოძიების დახურვით რუსეთი საკუთარ სამხედროებს სამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან იცავს. აზერბაიჯანული მედიის ცნობით, ერთ-ერთმა რუსმა გენერალმა, რომელმაც ცეცხლის გახსნის ბრძანება გასცა, დასჯის ნაცვლად დაწინაურებაც კი მიიღო.
მთავარი მოთხოვნა
ბაქოს პოზიცია უცვლელია: თუ სამოქალაქო თვითმფრინავის ჩამოგდების ფაქტი აღიარებულია, კონკრეტულმა პასუხისმგებელმა პირებმა სამართლებრივი პასუხი უნდა აგონ.
მინისტრმა შეგვახსენა მოსკოვის მიერ ადრე გაცემული დაპირებები კომპენსაციისა და სამართლებრივი შეფასების შესახებ და აღნიშნა, რომ მათი შეუსრულებლობა აზერბაიჯანისთვის მიუღებელია.
ურთიერთობების გაცივება
ინციდენტმა მნიშვნელოვნად გააუარესა ისედაც რთული აზერბაიჯანულ-რუსული ურთიერთობები. 2025 წლის განმავლობაში დაძაბულობას მოჰყვა დიპლომატიური კონფლიქტები, ორმხრივი დაკავებები და მედია-სკანდალები, მათ შორის რუსული სახელმწიფო მედიის Sputnik თანამშრომლების დაკავება ბაქოში.
დაძაბულობა ნაწილობრივ შემცირდა მხოლოდ 2025 წლის ოქტომბერში, როდესაც დუშანბეში, დსთ-ის სამიტის ფარგლებში, პუტინმა პირველად საჯაროდ აღიარა შეცდომა და ბოდიში მოიხადა. თუმცა ორი თვის შემდეგ დაპირებული კომპენსაციები და პასუხისმგებელი პირების დასჯა ისევ არ განხორციელებულა.
ამ ფონზე ბაქოში სიმბოლურად აღიქვეს ისიც, რომ პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა უარი თქვა სანქტ-პეტერბურგში გამართულ დსთ-ის არაფორმალურ სამიტში მონაწილეობაზე.
ადგილობრივი ანალიტიკოსების შეფასებით, ეს იყო გააზრებული სიგნალი მოსკოვისთვის: დაუხურავი ტრაგედიებისა და შეუსრულებელი დაპირებების პირობებში ნორმალური პოლიტიკური თანამშრომლობა შეუძლებელია.
რუსეთის მიერ ჩამოგდებული აზერბაიჯანული თვითმფრინავი
