აზერბაიჯანული მედია: საქართველოს ზანგეზურიდან ხმა მოესმა, რაზეც ნერვულად უპასუხა
აზერბაიჯანული მედია საქართველოზე
აზერბაიჯანული პროსამთავრობო მედია Caliber სტატიას აქვეყნებს სათაურით – “საქართველოს ზანგეზურიდან ხმა მოესმა, რაზეც ნერვულად უპასუხა”. სტატიის ავტორი სამირ ველიევი ტრაილერის მძღოლების მონათხრობზე დაყრდნობით წერს, თუ როგორ შეიცვალა ქართული მხარის დამოკიდებულება აზერბაიჯანელი მძღოლების მიმართ საზღვარზე ბოლო პერიოდში.
ავტორის თქმით, მძღოლები აწყდებიან უხეშ მოპყრობას და კანონის უგულებელყოფას – მათ დღეები აყოვნებენ საზღვარზე, ზოგიერთი მძღოლი კი, იმასაც იხსენებს, რომ მათ დამცინავად ჰკითხეს “როდის ამოქმედდება ზანგეზურის დერეფანი” და მიანიშნეს, რომ გამოიყენონ ის მარშრუტი.
სტატიაში გამოთქმულია ვარაუდი, რომ თბილისის ასეთი სახეცვლილება შესაძლოა “ჩრდილოელ მეზობელს” ან საქართველოს ხელისუფლებაში მყოფ “სომხეთის ინტერესების გამტარებლებს” უკავშირდებოდეს.
რა წერია სტატიაში
“არსებული ვითარება იწვევდა გარდაუვალ კითხვას: თუ მსგავსი ეპიზოდები რეგულარულად მეორდება, ე.ი. ამ ყველაფრის უკან დგას მიზეზი, რომელიც ელემენტარულ ორგანიზაციულ ქაოსს სცდება. თავიდან აკავებდნენ ცალკეულ სატვირთოებს, შემდეგ ჯგუფებს, შემდეგ კი მთლიან პარტიებს. მძღოლები ადგილიდან ვერ იძვრებოდნენ და ვერ იგებდნენ, რატომ გადაიქცა წლების განმავლობაში ჩამოყალიბებული მარშრუტი გაურკვევლობის ზონად, ბარიერების უწყვეტ ზოლად. თანაც — არც ოფიციალური და არც თუნდაც ნორმალური ახსნა არ არსებობდა. მხოლოდ მინიშნებები, ირონიული ღიმილები და რეპლიკები, სადაც გაღიზიანება ჩანდა. აზერბაიჯანელ მძღოლებს ეუბნებოდნენ: “წადით ზანგეზურით, როცა თქვენი ზანგეზურის კორიდორი მზად იქნება“. ეს სიტყვები ხუმრობას არ ჰგავდა, უფრო ცუდად შეფუთული გაღიზიანება იყო.
თბილისში ხედავენ, რომ რეგიონში ლოგისტიკური რეალობა იცვლება და ზანგეზურის მარშრუტს აღარ განიხილავენ როგორც შორეულ პერსპექტივას. ის რეალურად შენდება და იქცევა ახალი ინფრასტრუქტურის ნაწილად, რომელიც ადრე თუ გვიან შეცვლის უკვე ჩამოყალიბებულ ბალანსს. ათწლეულების განმავლობაში საქართველოში კონცენტრირებული ლოგისტიკური მონოპოლიის ფონზე, ალტერნატიული გზის გაჩენის შესაძლებლობა თბილისში მტკივნეულად აღიქმება.
პარადოქსი კი იმაშია, რომ ზანგეზურის მიმართულებას რეალურად შეუძლია გააძლიეროს მთელი რეგიონის ეკონომიკა, თავად საქართველოს ჩათვლით – ის ქსელს აფართოებს და არ ცვლის. მაგრამ ეს ლოგიკა ყველა დონეზე არ მუშაობს — იქ, სადაც უნდა ჭარბობდეს რაციონალური გათვლა, ზოგჯერ გამარჯვების ემოციური შური იღვიძებს. ეს ფაქტორი განსაკუთრებით იგრძნობა მაშინ, როდესაც ქართველი თანამშრომლები მძღოლებს “ზანგეზურით წასვლას“ ურჩევენ, ეკითხებიან მისი გახსნის ვადებზე და ამას ისეთი ინტონაციით ამბობენ, რომელიც პროფესიულ ნეიტრალობას საერთოდ არ ჰგავს.
როგორც ჩანს, არსებობს მიზეზების კიდევ ერთი ფენა: საქართველოში ყოველთვის იყვნენ ფიგურები, რომლებიც წარსულით, წარმომავლობითა და პოლიტიკური სიმპათიებით დაკავშირებული არიან სომხურ გარემოსთან. ისინი ქვეყნის ზოგად კურსს არ განსაზღვრავენ, მაგრამ სისტემაში საკმარისად შესამჩნევად არიან წარმოდგენილი, რათა მათი დამოკიდებულება აზერბაიჯანის მიმართ ასეთ მგრძნობიარე ზონებში გამოვლინდეს.
მით უმეტეს ახლა, როდესაც თავად სომხეთში მიმდინარეობს პროცესები, რომლებიც ქვეყნის ფარგლებს გარეთ მყოფი ზოგიერთი სომხური ჯგუფის ინტერესებს არ შეესაბამება. მათთვის ძლიერი აზერბაიჯანი — არასასურველი რეალობაა, ხოლო ნებისმიერი დინამიკა, რომელიც ჩვეულ სტერეოტიპებს სცდება, გაღიზიანებას იწვევს. ქართულ ბიუროკრატიაში ასეთი განწყობები შეიძლება არა პირდაპირი გადაწყვეტილებებით, არამედ ისეთი პირობების შექმნით გამოიხატოს, რომლებიც ტექნიკურ შეფერხებას ჰგავს.
არსებობს მესამე მოტივიც, რომელზეც ექსპერტები სულ უფრო ხშირად საუბრობენ. საქართველოს ურთიერთობები ჩრდილოელ მეზობელთან ბოლო წლებში ისე ვითარდებოდა, რომ ამ უკანასკნელის გავლენა შეიძლება გარკვეულ პრაქტიკულ გადაწყვეტილებშიც გამოვლენილიყო.
ანალიტიკურ წრეებში ისმის მოსაზრება, რომ გაღიზიანება თავად იმ ფაქტმა გამოიწვია, რომ ზანგეზურის კორიდორზე შეთანხმებები ვაშინგტონში იქნა მიღწეული და პროექტი წინ მიიწევს მათ გარეშე, ვინც მსგავს პროცესებს ტრადიციულად საკუთარი კონტროლის ზონად მიიჩნევდა.
ამ ფონზე დასაშვებია, რომ გარკვეულმა ჯგუფებმა, რომლებიც ერთი ჩრდილოელი ქვეყნის ინტერესებზე არიან ორიენტირებულნი, გამოიყენეს ხელსაყრელი საბაბი იმისათვის, რომ აზერბაიჯანელ მძღოლებს შექმნოდათ პირობები, რომლებიც საქართველოში გადაადგილებას ურთულებს. ეს არ არის უტყუარი დასკვნა ან მტკიცება, თუმცა ასეთი ვერსია სულ უფრო ხშირად ჟღერდება ექსპერტთა შორის, რომლებიც რეგიონულ დინამიკას ფრთხილად აკვირდებიან. მოქმედი პოლიტიკური კონფიგურაციის პირობებში მსგავს გავლენაზე თუნდაც სუსტი მინიშნებაც კი აღარ გამოიყურება აბსტრაქტულად.
ამ პროცესების ფონზე აზერბაიჯანის პოზიცია მშვიდი და თანმიმდევრული დარჩა. საქართველო მრავალი წლის განმავლობაში განიხილებოდა და დღესაც განიხილება ჩვენი ქვეყნის მიერ როგორც პარტნიორი, რომელთანაც ბაქოს ნდობასა და ურთიერთდახმარებაზე დაფუძნებული ურთიერთობა აქვს ჩამოყალიბებული.
აზერბაიჯანს არასოდეს შეუჩერებია საქართველოსთვის მხარდაჭერა — მათ შორის იმ პერიოდებში, როდესაც ქვეყანა განსაკუთრებით რთულ ვითარებაში აღმოჩნდა. ამიტომაც იწვევს აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში ბუნებრივ გაოცებას ის, რაც დღეს აზერბაიჯანელი მძღოლების თავს ხდება. ქვეყნისგან, რომელიც სტაბილური თანამშრომლობიდან სარგებელს იღებს, ელიან მინიმუმ იმას, რომ პატივი სცეს აზერბაიჯანელი მოქალაქეების უფლებებს — იმ ადამიანების უფლებებს, რომლებიც უბრალოდ ასრულებენ თავიანთ სამუშაოს და უზრუნველყოფენ სავაჭრო ბრუნვას, რომელიც სარგებელს აძლევს არა მხოლოდ აზერბაიჯანს, არამედ თავად საქართველოსაც.
აზერბაიჯანის პოზიცია უცვლელი რჩება: ჩვენი ქვეყანა ერთნაირად იმახსოვრებს როგორც კარგ დამოკიდებულებას, ისე უსამართლობის შემთხვევებს. უსამართლობა ქვეყნისა და მისი მოქალაქეების მიმართ არასოდეს დარჩენილა პასუხის გარეშე — ეს მრავალჯერ დადასტურდა სხვადასხვა პერიოდში, იქნება ეს AZAL-ის თვითმფრინავის ტრაგედია, აზერბაიჯანელების მკვლელობები ეკატერინბურგში თუ ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილებები, რომლებიც ბაქომ დასაბუთებულად მიიჩნია უსამართლოდ. ყველა ამ (და სხვა მრავალ) შემთხვევაში აზერბაიჯანის რეაქცია იყო თანმიმდევრული და მკაფიო.
ამ ფონზე, აზერბაიჯანელი მძღოლებისთვის ხელოვნური ბარიერების შექმნა ვერ ჩაითვლება ერთი შემთხვევის დონეზე. რეგიონი შედის ფაზაში, სადაც ძველი სატრანზიტო ჩვევები უკვე აღარ არის გარანტირებული, ხოლო ზანგეზურის მიმართულება პოლიტიკური დისკუსიიდან გარდაიქმნება ფორმირებად ინფრასტრუქტურად.
საქართველოსთვის ჩვეული მონოპოლია ტრანზიტზე სულ უფრო ნაკლებად გამოიყურება უდავოდ, აზერბაიჯანი კი სამხრეთ კავკასიაში თავის მნიშვნელობას ამყარებს როგორც სამხედრო კუთხით, ასევე ეკონომიკურად. ნებისმიერი ქმედება, რომელიც აზიანებს ნდობას ქართული სატრანზიტო მარშრუტის მიმართ, პირველ რიგში ურტყამს თავად საქართველოს — ქვეყანას, რომელიც წლების განმავლობაში სწორედ ტრანზიტს ეყრდნობოდა როგორც სტრატეგიულ უპირატესობას. აზერბაიჯანი მკაფიოდ აჩვენებს, რომ მისი მოქალაქეების ღირსება და მათი უფლებების დაცვა არ წარმოადგენს თემას, რომელზეც შეიძლება კომპრომისზე წასვლა.
ასეთ მომენტებში კიდევ ერთი გარემოება უნდა იქნას გათვალისწინებული: საქართველოში ცხოვრობს დიდი აზერბაიჯანული თემი, რომლისთვისაც ორი ქვეყნის ურთიერთობა არ არის აბსტრაქტული დიპლომატია — ეს მათი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია. ნებისმიერი უსამართლობის ან არასწორი დამოკიდებულების ნიშანი მათთვის განსაკუთრებით მტკივნეულად აღიქმება.
ბაქოსთვის ამ განწყობებზე ყურადღება ყოველთვის მნიშვნელოვანი სიგნალი იყო და ეს ხაზი დღემდე უცვლელად გრძელდება. აზერბაიჯანი არასდროს ტოვებდა თავის თანამოქალაქეებს მხარდაჭერის გარეშე — განურჩევლად იმისა, სად ცხოვრობენ ისინი. ეს არც გაფრთხილებაა და არც მინიშნება – ეს არის პოლიტიკური რეალობის ნაწილი, რომლის გათვალისწინება მოუწევს ყველას, ვინც მიმდინარე პროცესებშია ჩართული.”
