ახალი პარლამენტის ინიციატივები. სპოილერი - აკრძალვები, შეზღუდვები და გაზრდილი ჯარიმები
“ოცნებამ” ნიღბები აკრძალა
თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში მიმდინარე უწყვეტი პროევროპული პროტესტის პარალელურად, საქართველოს ერთპარტიულ პარლამენტს, დაჩქარებული წესით შეაქვს ცვლილებები ერთდროულად რამდენიმე კანონსა და კოდექსში.
ცვლილებათა პაკეტი მაქსიმალურად ზღუდავს დემონსტრანტების უფლებებს საპროტესტო აქციებზე. მაგალითად, უკრძალავს ადამიანებს აქციაზე ნიღბების, ლაზერისა და პიროტექნიკის გამოყენებას;
ზრდის ჯარიმებს და აფართოებს დასაჯარიმებელ პირთა წრეს პოლიციისთვის დაუმორჩილებლობაზე; ამარტივებს “რეორგანიზაციას” საჯარო სამსახურებში, რაც ნიშნავს, რომ უფრო მარტივი ხდება ადამიანების გათავისუფლება სამსახურიდან;
ამარტივებს პოლიცელის აყვანას სამსახურში, რათა, როგორც ექსპერტები ამბობენ, შეავსოს სამართალდამცავთა რიგები – თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში უწყვეტი პროტესტისთვის საკმარისი ცოცხალი ძალა სისტემას არ ჰყავს
- წყლის ჭავლისა და ცრემლსადენი გაზის ნაცვლად მშვიდობიან მომიტინგეებს “ტიტუშკები” არბევენ. პროტესტის მეათე დღე
- თითქმის ყოველ მეორე დაკავებულს ფიზიკური დაზიანების კვალი ეტყობა. ომბუდსმენის სტატისტიკა
- სისტემური და ძალადობრივი რეპრესიები ადამიანურობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულად უნდა შეფასდეს – საია
ადამიანის უფლებათა დამცველები ამბობენ, რომ ეს ინიციატივები ადამიანის უფლებების ფუნდამენტურ პრინციპებს ეწინააღმდეგება და არის „ქართული ოცნების“ მცდელობა, გააძლიეროს ქვეყანაში ავტორიტარიზმი.
ამ სტატიაში ვაჯამებთ რა ცვლილებები მიიღო არაღიარებულმა პარლამენტმა ნაჩქარევად, ისე რომ, მათი განხილვებიც კი ვერ მოასწრო.
____________________________________
პარლამენტმა აკრძალა აქციებზე ლაზერის ქონა, ნიღბის ტარება და პიროტექნიკის გამოყენება
13 დეკემბერს, საქართველოს არაღიარებულმა პარლამენტმა, მესამე მოსმენით მიიღო ცვლილებები “შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” კანონში. ეს ცვლილებები ამ კვირაში დაინიცირდა. პარლამენტმა ის ფაქტობრივად სამ დღეში მიიღო.
შედეგად, აქციის მონაწილეებს ეკრძალებათ დემონტრაციებზე სახის დაფარვა. ამ წესის დარღვევისთვის დემონსტრანტებს 2000 ლარით დააჯარიმებენ.
ამავე კანონში კიდევ ერთი ცვლილების თანახმად, აქციის მონაწილეებს ეკრძალებათ პიროტექნიკისა და ლაზერის გამოყენება. ამ წესის დარღვევაც 2000 ლარით დაჯარიმებას იწვევს.
იმ ადამიანების სიას, ვისაც ექნება უფლება, პროფესიული საქმიანობიდან გამომდინარე, სახე დაიფაროს, შინაგან საქმეთა მინისტრი დაადგენს. ისვე გასცემს შესაბამის ნებართვას.
ამ ცვლილებებს წინ უძღოდა მასშტაბური პროევროპული აქციები საქართველოში, სადაც, ერთი კვირის განმავლობაში, ყოველ ღამით, სასტიკად არბევდნენ დემონსტრანტებს წყლის ჭავლით, ცრემლმდენი გაზით და წიწაკის სპრეით.
დემონსტრანტები აქციებზე სპეციალური აირწინაღებით, ნიღბებით დადიოდნენ, რათა თავი დაეცვათ იმ უცნობი ნივთიერებებისგან, რასაც აქციის დაშლისას იყენებს ხელისუფლება. რა არის ეს ნივთიერებები, ჯერ არ ვიცით. ადამიანები, ვინც ამ დარბევებში მოყვა, უჩივიან გაძლიერებულ ალერგიას, სახის წვას, პრობლემებს სასუნთ სისტემებში.
ექიმები ითხოვენ შინაგან საქმეთა სამინისტროსგან, გაასაჯაროოს, რა ნივთიერებებს იყენებს აქციის დასაშლელად.
„ნიღბების ტარების აკრძალვა ადამიანებს არაპირდაპირ უზღუდავს შეკრების თავისუფლებას“, – ამბობს საბა ბრაჭველი, „ღია საზოგადოების ფონდის“ იურისტი რადიო “თავისუფლებასთან”.
მისი შეფასებით, ამით „ქართული ოცნება“ ჯარიმებით ემუქრება ადამიანებს, თუ საერთოდ გავლენ აქციაზე: “ისინი სჯიან ადამიანებს იმისთვის, რომ უკეთიათ აირწინაღები და არ სუნთქავენ მათ მიერ გაშვებულ გაზს“.
კიდევ რა ხდება პიროტექნიკაზე?
პიროტექნიკის არამხოლოდ გამოყენებაზე, მის ქვეყანაში შემოტანასა და გაყიდვაზეც არაერთი შეზღუდვა დაწესდა. ამიერიდან, საქართველოში პიროტექნიკური ნაწარმის იმპორტ-ექსპორტსა და რეალიზაციას დასჭირდება სპეციალური ნებართვა, ლიცენზია. შესაბამისი ცვლილებები შევიდა „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ და “სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესხებ” საქართველოს კანონებში.
შეზღუდვებით ხელისუფლება მას შემდეგ დაინტერესდა, რაც ევროკავშირის მხარდამჭერ აქციებზე დემონსტრანტების ფოიერვერკებმა განსაკუთრებული ყურადღება მიიქცია.
ცვლილებების თანახმად:
● 5000 ლარით დაჯარიმდება ყველა, ვინც პიროტექნიკას ლიცენზიის გარეშე შემოიტანს ან გაიტანს ქვეყნიდან. იგივე ოდენობის ჯარიმაა განსაზღვრული ლიცენზიის გარეშე პიროტექნიკის წარმოებისა და გაყიდვისთვის. ჯარიმასთან ერთად შსს პიროტექნიკის ჩამორთმევის უფლებასაც იტოვებს. თუ კანონს ერთხელ დაჯარიმებული მეორედაც დაარღვევს, ჯარიმა 6000 ლარამდე გაიზრდება.
● 2 000 ლარით დაჯარიმდება სანებართვო/სალიცენზიო პირობების დამრღვევი; შსს-ს ამ შემთხვევაშიც აქვს უფლება, ჩამოართვას ან არ ჩამოართვას მფლობელს პიროტექნიკა;
ნებართვის/ლიცენზიის მფლობელის მიერ სანებართვო/სალიცენზიო პირობების დადგენილ ვადაში შეუსრულებლობა ჯარიმას ასამმაგებს (6 000 ლარი), მესამე ჯერზე კი ნებართვა/ლიცენზია გაუქმდება.
● 2 000-ლარიანი ჯარიმა დაეკისრება ყველას, ვინც პიროტექნიკურ ნაწარმს მიყიდის მას, ვისაც კანონის მიხედვით, ფლობა-გამოყენების უფლება არ აქვს. განმეორების შემთხვევაში ჯარიმა 3 000 ლარია.
● 1 000 ლარით დაჯარიმდება და პიროტექნიკა ჩამოერთმევა მას, ვისაც პიროტექნიკური ნაწარმის შეძენის, ფლობის ან/და გამოყენების უფლება არ აქვს. კანონის ამ მუხლის განმეორებით დარღვევის შემთხვევაში ჯარიმა 2 000 ლარია.
იზრდება ჯარიმები აქციებთან დაკავშირებულ სამართალდარღვევებზე
13 დეკემბერს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით დაუჭირა მხარი ადმინისტრაციული ჯარიმების გაზრდასაც. ცვლილებები “ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში” ასევე მიღებულია მესამე მოსმენით, ერთხმად, 82 ხმით.
აქ ჩამონათვალი ძალიან ვრცელია.
- იზრდება ჯარიმები ქალაქის იერსახის დაზიანებისთვის
უფრო კონკრეტულად,
● 1000 ლარით დაჯარიმდება პირი სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებური შესრულებისთვის შენობათა ფასადებზე, ვიტრინებზე, ღობეებზე, სვეტებზე, ხე-ნარგავებზე. ასევე პლაკატების, ლოზუნგების, ბანერების განთავსებისთვის ისეთ ადგილებზე, რომლებიც საამისოდ არ არის გამოყოფილი. იგივე ქმედება, ჩადენილი განმეორებით, გამოიწვევს დაჯარიმებას 2 000 ლარის ოდენობით.
● 2000 ლარი იქნება ჯარიმა, თუ ამ წარწერებს, ნახატებს და ა.შ. ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, ან მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე გააკეთებენ. განმეორებით ჩადენა – 3000 ლარი. მაგრამ, თუ მაგალითად, ჯარიმას არასაკმარისად მიიჩნევენ, პირს შეეფარდება ადმინისტრაციულ პატიმრობა – 15 დღემდე ვადით.
● 2000 ლარი იქნება ჯარიმა თუ პირი იგივე ქმედებებს კულტურული მემკვიდრეობის ზონაში ჩაიდენს. მაგრამ, აქ, განმეორებითი დანაშაული უკვე – 3500 ლარით დაჯარიმდება. და, თუ დაჯარიმებიდან ათი დღის ვადაში პირი ამ დარღვევას არ გამოასწორებს, დამატებით კიდევ 1000 ლარით დააჯარიმებენ.
ამ დარღვევებზე, აქამდე ჯარიმა – მუნიციპალიტეტბში 50 ლარი იყო (ანუ, 20-ჯერ გაიზარდა), თბილისში კი 200 (თბილისის შემთხვევაში გახუთმაგდა).
● იცვლება ვანდალიზმის მუხლი – 1000 ლარით დააჯარიმებენ პირს, მოედანზე, გზაზე, პარკში, სკვერში, მიწისქვეშა გადასასვლელში განთავსებული ინფრასტრუქტურის/ინვენტარის, საზოგადოებრივი სარგებლობისთვის განკუთვნილი სხვა ობიექტის, მათ შორის, საგზაო ნიშნის, შუქნიშნის, გარესამეთვალყურეო კამერის, განზრახ დაზიანებისთვის. განმეორებით ჩადენა დაისჯება 2000 ლარით, ან ადმინისტრაციული პატიმრობით 5 დღემდე ვადით.
ამაზე აქამდე ჯარიმა – 300 ლარი იყო.
- მკაცრდება პასუხისმგებლობა სატრანსპორტო მოძრაობის შეფერხების გამო
● ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში სატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ამჟამად 1 000 ლარიან ჯარიმას იწვევს. ცვლილებების თანახმად, სამართალდარმღვევი პირი გარდა იმისა, რომ 1 000 ლარის ოდენობით დაჯარიმდება, 1 წლის ვადით მართვის უფლებაც შეუჩერდება.
აქამდე, ეს მუხლი მხოლოდ ჯარიმას ითვალისწინებდა.
- შეკრებებისა და მანიფესტაციების ნორმების დარღვევა
● 500 ლარიდან 5 000 ლარამდე იზრდება შეკრებისა და მანიფესტაციების რამდენიმე ნორმის დარღვევისთვის ჯარიმა.
● 5 000 ლარიდან – 15 000 ლარამდე იზრდება ჯარიმა თუ ამ ნორმებს ორგანიზატორი დაარღვევს.
ამ მუხლს აქტიურად იყენებენ აქციის იმ მონაწილეების წინააღმდეგ, ვისაც გზის გადაკეტვას ედავებიან.
- ახალი მუხლები “ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში”
● 2000 ლარით დაჯარიმდება პირი შსს-ს ფორმის მსგავსი ტანსაცმლის ან ატრიბუტიკის ტარებისთვის. ეს არის ახალი მუხლი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში.
● 100-დან 300 ლარამდე დაჯარიმდება მშობელი, არასრულწლოვანი პირის მიერ სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობისთვის.
კიდევ რას ცვლის სასწრაფოდ “ქართული ოცნების” პარლამენტი
“ქართული ოცნება” ასევე დაჩქარებული წესით ცვლის პოლიციაში პირის დასაქმების წესს. ცვლილებების თანახმად, შინაგან საქმეთა მინისტრს უფლებამოსილება ენიჭება, პოლიციაში სამუშაოდ პირი სპეციალური კონკურსის გავლის გარეშე მიიღოს და საკუთარი ბრძანებით, კონკურსის გარეშე პოლიციაში მიღების წესი და პირობები განსაზღვროს.
ოპოზიცია და ექსპერტები ფიქრობენ, რომ ამით სისტემა ცდილობს სასწრაფოდ შეავსოს სამართალდამცველების რიგები. ისინი ამბობენ, რომ დეცენტრალიზებული პროტესტის, სხვადასხვა ქალაქებში მიმდინარე აქციების გამო, სისტემას აღარ ჰყოფნის ძალა გაუმკლავდეს დემონსტრანტებს.
კიდევ ერთი ცვლილება საჯარო მოხელეებს ეხებათ. მას შემდეგ, რაც ასობით საჯარო მოხელე ღია წერილით გაემიჯნა „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებას ევროკავშირში ინტეგრაციის პროცესის შეჩერებაზე, დაჩქარებული წესით ცვლილებები შევიდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონშიც.
ამ ცვლილებების თანახმად, გამარტივდა რეორგანიზაცია. თუ დღეს მოქმედი კანონმდებლობით რეორგანიზაცია ავტომატურად არ იწვევს დასაქმებულების სამსახურიდან გათავისუფლებას, ცვლილებების შემდეგ ეს შესაძლებელი ხდება.
„ამ ცვლილებებით პარტიას მათთვის არასასურველი ასობით ადამიანის უსამსახუროდ დატოვება შეუძლია, თანაც ყოველგვარი სოციალური გარანტიების გარეშე“, – ამბობს იურისტი ნიკა სიმონიშვილი რადიო “თავისუფლებასთან”.
დღესვე „ქართულმა ოცნებამ“ დაჩქარებული წესით შეიტანა ცვლილებები „საარჩევნო კოდექსშიც“. ამ ცვლილებების თანახმად, საკრებულოებში პროპორციული წესით არჩეულ დეპუტატთა რაოდენობა შემცირდა და ისევ გაიზარდა მაჟორიტარების რაოდენობა.
ადგილობრივი თვითმმართველობის აქამდე ჩატარებული არჩევნები აჩვენებს, რომ მმართველ პარტიას მაჟორიტარების შეყვანა უფრო უადვილდება საკრებულებში. ამ წესის ცვლილება 2017 წელს, შარლ მიშელის მოთხოვნა იყო. გამოდის, რომ “ოცნება” ისევ ძველ წესს უბრუნდება.
შეფასებები
ცვლილებათა პაკეტი, რომელიც 8 დოკუმენტს აერთიანებს, დღეს ერთხმად დაამტკიცა “ქართული ოცნების” 84-მა დეპუტატმა, ნაჩქარევად, განხილვების გარეშე.
ეს ცვლილებები უფლებადამცველებმა შეაფასეს როგორც ადამიანის უფლებების დათრგუნვისკენ მიმართული ქმედებები. მათი შეფასებით, „ქართული ოცნება“ ეცდება, ეს ინსტრუმენტები გამოიყენოს ავტორიტარიზმის კონსოლიდაციის გზაზე.
ნაჩქარევად მიღებულ ცვლილებებს დღეს საქართველოს სახალხო დამცველი, ლევან იოსელიანი გამოეხმაურა. მისი შეფასებით, ამ ცვლილებებიდან რამდენიმე არ შეესაბამება ადამიანის უფლებების დაცვის სტანდარტებს, ხოლო მათი დაჩქარებული წესით მიღება აზიანებს საკანონმდებლო პროცესს.
„აღსანიშნავია, რომ საკანონმდებლო ცვლილებების არსებითი ხასიათის მიუხედავად, ეს საკანონმდებლო პროცესი წარიმართა დაჩქარებული წესით, დაინტერესებული საზოგადოების თუ შესაბამისი დარგის სპეციალისტების ჩართულობის გარეშე, რაც ზოგადად აზიანებს საკანონმდებლო პროცესს და არ არის მისასალმებელი“, – წერს ომბუდსმენი.
ის აკრიტიკებს საჯარო სამსახურის შესახებ კანონში შეტანილ ცვლილებებს. წერს, რომ ამ ცვლილებებით, საჯარო სამსახურში რეორგანიზაციით გათავისუფლებულ პირებს აღარ ექნებათ საჯარო სამსახურში აღდგენის მოთხოვნის უფლება, რაც მათ სხვა საფუძვლით სამსახურიდან გათავისუფლებულ მოხელეებთან არათანაბარ მდგომარეობაში ჩააყენებს.
რაც შეეხება, დემონსტრაციებზე ნიღბების აკრძალვას, ომბუდსმენი ამბობს, რომ “მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი დასავლური ქვეყანა იცნობს მსგავს შეზღუდვას, უმრავლეს შემთხვევაში როგორც ამ ქვეყნების კანონმდებლობა, ისე ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტები, ასევე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა მიუთითებს რომ ეს აკრძალვა არ არის უპირობო და ბლანკეტური“.
გაზრდილ ჯარიმებს კი აფასებს, როგორც “მძიმე ტვირთს ინდივიდებისათვის”.
დაჩქარებული წესით მიღებული კანონები გამოქვეყნებისთანავე ამოქმედდება. გამოქვეყნებამდე მას პრეზიდენტმა უნდა მოაწეროს ხელი. რადგან სალომე ზურაბიშვილი მას ხელს არ მოაწერს, სავარაუდოა, რომ კანონს შალვა პაპუაშვილის, არაღიარებული პარლამენტის თავმჯდომარის ხელმოწერა ექნება.
