აფხაზეთში მომზადდა კონსტიტუციური რეფორმის პროექტი, რომელიც ე.წ. პრეზიდენტის უფლებამოსილებას ზღუდავს
კონსტიტუციური რეფორმის პროექტი აფხაზეთში
აფხაზეთის პარლამენტთან არსებული სამუშაო ჯგუფი კონსტიტუციური რეფორმის პროექტს ამზადებს, რომლის მთავარი მიზანია ე.წ. პრეზიდენტის ძალაუფლების ნაწილობრივი გადანაწილება პარლამენტზე.
დოკუმენტის შემუშავებაში მონაწილეობდნენ დეპუტატები, მოსამართლეები, იურისტები, ასევე საზოგადოებრივი და პოლიტიკური აქტივისტები.
ბოლო 20 წლის განმავლობაში ეს კონსტიტუციის რეფორმირების მეოთხე მცდელობაა. მოქმედი ძირითადი კანონი 1994 წელს იქნა მიღებული.
მანამდე შექმნილი სამი სახელმწიფო კომისიის მუშაობა — რომლებიც სხვადასხვა პერიოდში შეიქმნა ე.წ. პრეზიდენტების სერგეი ბაღაფშის (2005), რაულ ხაჯიმბას (2014) და ასლან ბჟანიას (2020) ინიციატივით — საბოლოოდ შედეგამდე არ მისულა.
ექსპერტთა შეფასებით, რეფორმის ჩაშლის მთავარი მიზეზი პრეზიდენტების გაჯიუტებაა, რომ საკუთარ უფლებამოსილებებზე უარი თქვან. ამასთან, აფხაზეთის ბოლო სამი პრეზიდენტი მასობრივი პროტესტების შედეგად იძულებული გახდა, თანამდებობა ვადამდე დაეტოვებინა. სამუშაო ჯგუფის წევრთა შეფასებით, ეს მიუთითებს, რომ არსებული საპრეზიდენტო მმართველობის სისტემა სოხუმისთვის პრობლემურია და საჭიროა საპრეზიდენტო-საპარლამენტო მოდელზე გადასვლა.
პარლამენტთან არსებული სამუშაო ჯგუფი რამდენიმე ძირითად ცვლილებას გვთავაზობს:
- პრეზიდენტი სახელმწიფოს მეთაურად დარჩება, თუმცა აღარ იქნება აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელი; ამ პოზიციას პრემიერ-მინისტრი დაიკავებს;
- პარლამენტის შემადგენლობა 35 წევრიდან 45-მდე გაიზრდება;
- პარლამენტს მიენიჭება მთავრობის ფორმირების და მისი საქმიანობის რეალური კონტროლის მექანიზმები;
- პრეზიდენტი ჩამოაყალიბებს და უხელმძღვანელებს უშიშროების საბჭოს, ასევე პარლამენტის დასამტკიცებლად წარადგენს სამხედრო დოქტრინას და საგარეო პოლიტიკის კონცეფციას;
- კონსტიტუციის “საკანონმდებლო ხელისუფლების“ თავში ცალკე მუხლით განისაზღვრება სპიკერის სტატუსი; პარლამენტს გაეზრდება უფლებამოსილებები, მათ შორის — კანონების განმარტების უფლება, რომელიც ამჟამად არ გააჩნია, თუმცა საჭიროებად მიიჩნევა.
- პარლამენტი ამტკიცებს სახელმწიფო ბიუჯეტს და აკონტროლებს მის შესრულებას, აყალიბებს მთავრობას და შეუძლია უნდობლობა გამოუცხადოს როგორც მთლიანად კაბინეტს, ისე მის ცალკეულ წევრებს. ასევე ისმენს პრემიერ-მინისტრის ანგარიშებს და კონსტიტუციით განსაზღვრული წესით იღებს გადაწყვეტილებას პრეზიდენტის გადაყენების შესახებ.
- პრემიერ-მინისტრი ხელმძღვანელობს მთავრობის მუშაობას და ზედამხედველობას უწევს ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებს.
- მთავრობა ყალიბდება პარლამენტის ახალი შემადგენლობის არჩევის შემდეგ. პრეზიდენტი პარლამენტს წარუდგენს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატს, მთავრობის შემადგენლობასა და სტრუქტურას, ასევე საქმიანობის პროგრამას. თუ პარლამენტი ინიციატივას უბრალო უმრავლესობით დაუჭერს მხარს, მთავრობა ჩამოყალიბებულად მიიჩნევა.
- იმ შემთხვევაში, თუ პრეზიდენტის წინადადება მხარდაჭერას ვერ იღებს, ინიციატივის უფლება პარლამენტს გადაეცემა. ამ დროს, არანაკლებ მეხუთედი დეპუტატისა წარადგენს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატს, მთავრობის შემადგენლობას და პროგრამას. თუ ამ ვარიანტს უმრავლესობა მხარს უჭერს, მთავრობა ფორმირდება; წინააღმდეგ შემთხვევაში, პრეზიდენტს ეძლევა უფლება, დამოუკიდებლად დანიშნოს პრემიერ-მინისტრი და წარმოადგინოს პროგრამა. ეს პროგრამა პარლამენტმა უნდა დაამტკიცოს; თუ დამტკიცება ვერ მოხერხდა, პრეზიდენტს შეუძლია პარლამენტის დაშლა და ვადამდელი არჩევნების დანიშვნა.
სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
