Ermənistan üçün 2018-ci ilin yeddi əsas hadisəsi
1. Dinc yolla hakimiyyət dəyişikliyi
İlin əsas hadisəsi – “məxməri” inqilab “Addım at” kampaniyası ilə başladı. Etiraz hərəkatının təşəbbüskarı – müxalif Vətəndaş Sazişi Partiyasının lideri Nikol Paşinyan və onun tərəfdaşları Ermənistanın ikinci şəhəri Gümridən paytaxta qədər piyada yürüş etdi. Yerevanda isə yürüş fasiləsiz etiraz aksiyasına, daha sonra isə kütləvi etiraz hərəkatına transformasiya oldu.
• Məxməri inqilab lideri Ermənistanın baş naziri seçilib
• Ermənistan-Avropa İttifaqı münasibətləri inqilabdan sonra: niyə sıçrayış baş vermədi?
• Ermənistanda nə baş verir, əsas fiqur kimdir və nəyə nail olmaq istəyir?
Etiraz hərəkatının devizi 10 il prezident kürsüsünü tutan Serj Sarqsyana ünvünlanmış “Serji rədd et” ifadəsi idi. Aprelin 23-də on minlərlə insanın təzyiqi altında Serj Sarqsyan istefasını elan etdi. Parlamentdə isə iqtidarda ola Respublika Partiyası güzəştə getməli oldu və Nikol Paşinyanı baş nazir seçdilər.
İnqilabdan sonra Ermənistanda yeni hakimiyyət formalaşdı. Yeni hakimiyyət korrupsiya və keçmiş hakimiyyətin korrupsiyaya bulaşmış elitası ilə – yaxın ətrafı və doğmaları qarışıq – mübarizəni özünün əsas vəzifəsi elan etdi.
2. Siyasi məhbusların azad edilməsi
İnqilabdan sonra hakimiyyətə gələn hökumətin digər vədi Ermənistanda siyasi məhbus hesab edilən hər kəsin azad ediləcəyi ilə bağlı idi.
Əvvəlki hakimiyyət zamanında siyasi məhbus məsələsi xeyli sual və ziddiyyət doğururdu. Hətta hüquq müdafiəçiləri də Ermənistanda siyasi baxışlarına görə həbsdə olan insanların olub-olmaması ilə bağlı fərqli nəzər nöqtəsinə sahib idi.
• Siyasi məhbus hesab edilənlər
• Ermənistan. Silahlı qrup təslim oldu
• Ermənistanda son sutka ərzində yüzlərlə məhbus azadlığa buraxılıb
Ermənistanda siyasi məhbusların olduğunu düşünən hüquq müdafiəçiləri isə onların sayı ilə bağlı müxtəlif rəqəmlər səsləndirirdilər. Onların siyahılarına görə, ümumilikdə ölkədə 25 nəfərə qədər siyasi məhbus vardı. Amma onlardan heç biri Avropa Şurası tərəfindən siyasi məhbus kimi tanınmayıb.
2016-cı ildə Yerevanda polisin post-patrul xidməti alayını ələ keçirən “Sasna tsrer” silahlı qruplaşmasının üzvləri də bu siyahıya daxil edilib. İlk olaraq məhz onlar hakimiyyət dəyişikliyi tələb etmişdi, üstəlik dövlət idarəsini silah zoruna ələ keçirməklə. Bununla belə onların cəhdi baş tutmadı.
Onların əməlləri nəticəsində üç polis əməkdaşı həlak olub. Polis alayının ələ keçirilməsindən iki həftə sonra silahlı qrup üzvləri təslim olub və həbs ediliblər. Ölkə sakinlərinin bir hissəsi onları siyasi məhbus, digər hissəsi isə terrorçu hesab edir.
Bununla belə, cəmiyyət inqilabdan sonra bütün siyasi məhbusların azadlığa buraxılmasını tələb edirdi. Odur ki, 2018-ci ildə onlar da azadlığa çıxdı.
3. Eks-prezident məhbəsdə
Ermənistanın ikinci prezidenti Robert Koçaryan Yeni ili həbsxana kamerasında keçirib. Ona 2008-ci ildə konstitusiya quruluşunun devrilməsi ilə bağlı ittiham irəli sürülüb.
Nikol Paşinyanın “inqilabçı” hökumətinin əsas vədlərindən biri də 1 mart 2008-ci il hadisələrinin ədalətli istintaqının həyata keçirilməsi ilə bağlı idi.
Tarixçə belədir: 2008-ci il prezident seçkilərində iki əsas namizəd vardı – Serj Sarqsyan və Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter-Petrosyan. Sonuncu səsvermənin rəsmi nəticələrini və öz məğlubiyyətini qəbul etməyib. Onun tərəfdarları küçəyə çıxaraq iki həftə davam edən, daha sonra isə hüquq-mühafizə orqanları ilə geniş miqyaslı toqquşmalara gətirib çıxaran etiraz aksiyalarına başlayıblar. Nəticədə 10 nəfər həlak olub.
Bu hadisələr zamanı Ermənistan prezidenti Robert Koçaryan idi və məhz o, ölkədə fövqəladə hal elan etmişdi. Mərkəzi Seçki Komissiyasının məlumatına görə, Serj Sarqsyan prezident seçilmişdi, amma onun səlahiyyətləri hələ qüvvəyə minməmişdi.
• Məhkəmə Ermənistanın keçmiş prezidenti Robert Koçaryanın həbsi ilə bağlı qərar qəbul edib
O zaman Nikol Paşinyan Levon Ter-Petrosyanın seçkiqabağı qərargahının üzvü idi. 1 mart faciəli olaylarından sonra müxalifətçi kütləvi iğtişaşların təşkilində ittiham edilib. O, bir il dörd ay gizləndikdən sonra könüllü şəkildə təslim olub və “hakimiyyət nümayəndəsinə zor tətbiq etmə” ittihamı ilə 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.
Azadlığa çıxandan sonra siyasi fəaliyyətlə məşğul olduğu müddətdə Robert Koçaryan və 1 mart hadisələrinin digər baiskarlarını məsuliyyətə cəlb etmək niyyətini dəfələrlə açıqlayıb.
Koçaryanın özü isə ittihamları rədd edir. İkinci prezidentin tərəfdarları onu siyasi məhbus hesab edirlər.
Respublikanın ikinci prezidenti ilə bağlı cinayət təqibi Ermənistan-Rusiya münasibətlərinə də təsir göstərib. Bu, Rusiya tərəfindən müxtəlif səviyyələrdə səslənən bəyanatlardan açıq-aşkar bəllidir. Son zamanlar Ermənistan mediasında Robert Koçaryan və Vladimir Putin arasında mövcud olan dostluq ehtimalı səsləndirilir. Bunu əsaslandırmaq üçün də Rusiya prezidentinin bu yaxınlarda baş tutan parlament seçkilərindən sonra Paşinyanı qələbə münasibətilə təbrik etməsə də, həbsdə olan Koçaryanı Yeni il münasibətilə təbrik etməsini misal göstərirlər.
4. Şarl Aznavuru Ermənistanda oğlu təmsil edəcək
“Fransada şairlər heç vaxt ölmür”, – Fransa prezidenti Emmanuel Makron erməni əsilli fransalı şansonye Şarl Aznavur ilə vida mərasimində bildirib. Amma Şarl Aznavuru – dost və xeyriyyəçini itirəndən sonra Ermənistan sakinləri şansonyenin oğlu Nikolya Aznavurun timsalında onu yenidən geri qaytara bilib.
Atasının ölümündən az sonra Nikolya Yerevana gəlib. O, hazırda “Aznavur” fonduna rəhbərlik edir və atasının işini – təhsil, sosial və mədəniyyət layihələrini davam etdirir.
Dekabrda Nikolya həyat yoldaşı ilə birlikdə Ermənistanın Gümri şəhərini ziyarət edib və 1988-ci il zəlzələsində evlərini itirmiş ailələrə mənzil hədiyyə edib. Eyni zamanda həm Fransa, həm də Ermənistan vətəndaşı olan Nikolya növbədənkənar parlament seçkilərində də iştirak edib. Bu yaxınlarda isə bildirib ki, babalarının vətəninə köçüb, burada yerləşmək niyyətindədir.
5. Yerevanda Frankofoniya sammiti
Şarl Aznavur növbəti 17-ci Frankofoniya sammitinin də mərkəzi fiquru olub. O, bu tədbirdə Ermənistanın “səfiri” olmağa hazırlaşırdı. Amma mərasimdə fiziki cəhətdən iştirak etməsə də frankofoniya aləminin birləşdirici rəmzinə çevrildi – sammit iştirakçıları belə deyib.
Sammit müstəqillik illərində Ermənistanda keçirilən ən irimiqyaslı tədbir olub. Mərasimdə 80-dən çox ölkənin nümayəndə heyəti iştirak edib. Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Kanada baş naziri Castin Trüdo da iştirak edənlər sırasında olub.
• Ermənistanda keçirilən Frankofoniya sammitinə 80-dən çox dövlətin nümayəndə heyəti qatılıb
Sammit “Birlikdə yaşamaq” sloqanı altında keçirilib və yekunda eyni adlı qətnamə qəbul edilib. Bu qətnamədə aşağıdakı prinsiplər qeyd olunub: Frankofoniya ölkələrində sülhün əsası kimi və bu ölkələrin çiçəklənməsi üçün həmrəyliyə, humanitar dəyərlərə və müxtəlifliyə hörmət etməli.
Sammit hazırkı Ermənistan hakimiyyətinə Fransa və Kanada rəhbərləri ilə münasibətləri dərinləşdirməyə imkan verib. Xarici İşlər Nazirliyi həmçinin “Afrika istiqamətində” də sıx əlaqələrin qurulmasının vacibliyini də qeyd edib.
[youtube youtubeurl=”A09JKHiht14″ ][/youtube]
Tədbir iştirakçıları erməni musiqisi sədaları altında rəqs edirlər
6. “İnqilabçılar” parlamentdə çoxluğu qazandı
“Məxməri” inqilabın son akkordu dekabrda keçirilən növbədənkənar parlament seçkiləri oldu. “İnqilabçı” hökumət qurulduğu ilk gündən sabotaj şərtləri altında fəaliyyət göstərirdi – seçki öncəsi Nikol Paşinyan belə demişdi.
“Məxməri” inqilabın son akkordu dekabrda keçirilən növbədənkənar parlament seçkiləri oldu. “İnqilabçı” hökumət qurulduğu ilk gündən sabotaj şərtləri altında fəaliyyət göstərirdi – seçki öncəsi Nikol Paşinyan belə demişdi.
Nikol Paşinyan və rəhbərlik etdiyi “Mənim addımım” bloku seçkilərdə 70 faiz səs toplayıb. Yanvardan etibarən onlar parlamentdə mütləq çoxluğa sahib olacaqlar.
Amma Milli Məclisdə mahiyyət etibarilə ciddi müxalifət olmayacaq. Parlamentə keçən digər iki siyasi qüvvədən biri – Maariflənmiş Ermənistan ötən çağırış parlamentdə Nikol Paşinyanla eyni blokda olub. Çiçəklənən Ermənistan Partiyası isə ümumiyyətlə heç vaxt siyasi arenada sərt müxalifət kimi tanınmayıb.
• Ermənistan parlamentində çoxluq inqilab lideri Paşinyanın blokuna aid olacaq
• Ermənistanda seçki: böhrandan mümkün çıxış yolu
Bu seçkilərin sürprizlərindən biri az əvvəl iqtidarda olan Respublika Partiyasının yetəri qədər səs toplayıb, parlamentə keçə bilməməsi olub. Amma partiya təmsilçiləri məğlubiyyətə baxmayaraq, artıq parlamentdən kənar müxalifət qismində mübarizəni davam etdirir.
7. Futbol azarkeşlərinin kiçik sevincləri
İlin əsas idman hadisəsi Rusiyada keçirilən futbol üzrə 21-ci Dünya Çempionatı idi.
Ermənistana isə ilk dəfə FİFA-nın Dünya Çempionatının qızıl kuboku gətirildi. Ermənistana kuboku gətirən isə 1998-ci ildə Fransa yığmasının tərkibində dünya çempionu olan Madridin “Real” klubunun keçmiş oyunçusu Kristian Karambö oldu.
• FİFA dünya qızıl kuboku ilk dəfə Ermənistana gətirilib
FİFA 2006-cı ildən hər Dünya Çempionatı öncəsi kubokun turnesini təşkil edir. 6,2 kq çəkisi olan məşhur kubok müxtəlif ölkələrdə futbool azarkeşlərinə nümayiş olunur. Bu il kubok 50 ölkəyə səyahət edib, bunlardan 24-də ilk dəfə olub.
Heç vaxt dünya çempionatlarında iştirak etməmiş ölkələr DÇ kubokunun turnesi sayəsində futbol bayramının ruhunu hiss edə bilib.
Ermənistanda bu hadisə gənclər arasında futbola marağın artırılması baxımından mühüm hesab edilib.
