რატომ არ უშვებენ რუს აქტივისტებსა და ჟურნალისტებს საქართველოში?
რატომ არ უშვებენ რუს ოპოზიციონერებს საქართველოში?
საქართველო ერთ-ერთი ყველაზე მოსახერხებელი ქვეყანაა რუსებისთვის, რომლებიც თებერვლის ბოლოდან მასობრივად ტოვებენ ქვეყანას. ვიღაც უსამართლო სისხლის სამართლებრივ დევნას გაურბის, ვიღაც შესაძლო მობილიზაციას, ვიღაც პროპაგანდას და არასტაბილურობას. მაგრამ ამ ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად ისმის, რომ ისინი ამ მეგობრულ და სტუმართმოყვარე ქვეყანაში არ შეუშვეს. მათი ისტორიები “ნოვაია გზეტა, ევროპამ” შეაგროვა.
„კონკრეტულად ჩემთვის არაფერი უკითხავთ, არც შემოუხედავთ. არაფერი აინტერესებდათ, არანაირი კითხვა არ დაუსვამთ, უბრალოდ – დაგველოდეთ და მორჩა. 14 საათი მომიხდა ლოდინი, მთავაზობდნენ, უბრალოდ თავადვე მეთქვა უარი შესვლაზე, ამეღო პასპორტი და უკან გავბრუნებულიყავი“, – ამბობს “მედიაზონის” ფოტოჟურნალისტი დევიდ ფრენკელი, რომელმაც უარი მარტში მიიღო, – “თვითონ არაფერი იცოდნენ, რაღაც მომენტში ბოდიშიც კი მოიხადეს, რომ ვერაფერს წყვეტდნენ, ზემოდან პასუხს ელოდნენ. 14 საათის შემდეგ თქვეს, რომ უარი მოვიდა“.
- როგორ ხვდება საქართველო რუსეთიდან და ბელარუსიდან ემიგრანტებს
- ელიან თუ არა საკუთარი ქვეყნიდან გამოქცეულ რუსეთის მოქალაქეებს საქართველოში?
- ომს გამოქცეული უკრაინელები საქართველოში – როგორ ცხოვრობენ, რა გეგმები აქვთ
სხვა რუსების მონათხრობის თანახმად, რომლებიც ასევე ცდილობდნენ მეზობელ ქვეყანაში შეღწევას, მათი სახელებიც რიგითმა მესაზღვრეებმა გადააგზავნეს შესამოწმებლად. ფრენკელისთვის უარის თქმის ოფიციალური საფუძველი არ არსებობდა: მისი თქმით, ის არც ცხინვალში და არც აფხაზეთში ნამყოფი არ იყო.
„უფრო მეტიც, ექვსი თვით ადრე საქართველოში ვიყავი, არანაირი პრობლემა არ ყოფილა“, – დასძენს იგი.
ამ შემთხვევამდე რამდენიმე დღით ადრე საზღვრიდან უკან დააბრუნეს ჟურნალისტი მიხაილ ფიშმანიც, რომელიც თბილისში შვილებთან ერთად ჩაფრინდა.
„ეს ყველაფერი დაახლოებით საათნახევარი გაგრძელდა. მესაზღვრეებმა მკითხეს, მაქვს თუ არა დასაბრუნებელი ბილეთი. მეტი კითხვა არ დაუსვამთ. სამწუხაროდ, დავაგვიანე, უბრალოდ არ მქონდა დრო ამ გადაწყვეტილების გასაჩივრებისთვის”, – იხსენებს ფიშმანი.
ორივე ჟურნალისტი დარწმუნებულია, რომ ქვეყანაში შეშვებაზე უარი მათ პროფესიულ საქმიანობას უკავშირდება.
„ეჭვი არ მეპარება, რომ ერთადერთი მიზეზი რუსეთში ჩემი ჟურნალისტად მუშაობაა. მე ვიცი ათობით უარის და კიდევ რამდენიმე ათეული შემთხვევა, როცა ადამიანს საზღვარზე საათობით აჩერებენ, მაგრამ მაინც უშვებენ. ყველა ეს ადამიანი ასე თუ ისე შეიძლება იყოს რუსეთის ხელისუფლების ინტერესების სფეროში. თუმცა, ზოგიერთი მათგანი უკიდურესად არასაჯაროა, ამიტომ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ ისინი სადმე უბრალოდ “დაგუგლა”. ვიცი სპეციფიკური კითხვების შესახებაც, მაგალითად, რუსეთში ზოგიერთ პოლიტიკურ მოძრაობაში მონაწილეობა“, – ამბობს ფრენკელი.
იგი აღნიშნავს, რომ მის ნაცნობებს შორის, რომლებიც დიდი ხანია საქართველოში ცხოვრობენ, ბევრს არ სურს ქვეყნიდან გასვლა, რადგან ეშინიათ, რომ უკან ვეღარ შევლენ.
ახლახანს ჩამოსულთა შორის ვრცელდება ხმები, რომ საზღვარზე “მუშაობს” მესაზღვრისთვის დიდი ხნით ნაქირავებ ბინაზე არსებული ხელშეკრულების ჩვენება. თუმცა, Pussy Riot-ის წევრს ოლგა ბორისოვას ეს მეთოდი არ დაეხმარა.
20 ივნისს, ოლგა სახლში ბრუნდებოდა ჯგუფის ევროპული ტურნედან, რომელიც ომში დაზარალებულ უკრაინელებს უჭერდა მხარს. ოლგას თბილისში ბინა მეგობარ ბიჭთან ერთად აქვს ნაქირავები. ის ოლგას თბილისში, სახლში ელოდებოდა.
„ჩამოსვლისთანავე, როგორც ყოველთვის, საზღვარზე პასპორტი მივაწოდე. შევამჩნიე, რომ ფანჯარაში გოგომ ფოტო გადაიღო და ვიღაცას გაუგზავნა. 30 წუთი ვიცადე, მერე შემატყობინეს, რომ შესვლა აკრძალული მაქვს. თვითმფრინავში დამსვეს და ჯერ სტამბულში, შემდეგ კი ამსტერდამში დამაბრუნეს – საიდანაც ვბრუნდებოდი თბილისში”, – ამბობს იგი.
ფიშმანისა და ფრენკელისგან განსხვავებით, ბორისოვა დარწმუნებულია, რომ ეს გაუგებრობაა, რომელიც მალე მოგვარდება:
„მიჭირს იმის თქმა, რომ ეს არის პუტინის მომხრე მთავრობა, რადგან მათ ამდენი ხალხი შეუშვეს. უბრალოდ, მექანიზმი ბოლომდე გამართული არ არის: არავინ ელოდა ომს და რუსეთიდან ხალხის ასეთ შემოდინებას – მათ შორის აქტივისტების – იმ ადამიანების, რომლებიც რეალურად ახდენენ გავლენას პოლიტიკაზე. იმედი მაქვს, ეს ყველაფერი გამოსწორდება, ძალიან მინდა დაბრუნება“.
Pussy Riot-ის მონაწილე არ გამორიცხავს, რომ საზღვარზე პრობლემები მისი მოძულე იგორ ბენდეგას გამო შეექმნა. ეს უკანასკნელი ბოლო ათი წელია ოლგას სოციალურ ქსელებში თვალს ადევნებს. ტვიტერის მომხმარებელმა, მეტსახელით – კეინი, სოციალურ ქსელებში მართლაც დაიკვეხნა, რომ მან შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და მესაზღვრეებს გაუგზავნა შეტყობინება, თითქოს ბორისოვა ტერაქტს ამზადებდა.
უკავშირდება თუ არა ბორისოვასთვის უარის თქმის გადაწყვეტილება რაიმე ფარულ შეტყობინებას, ზუსტად ცნობილი არ არის. ზემოთ აღწერილ სამივე შემთხვევაში მესაზღვრეებს უკან გაბრუნების მიზეზი არ აუხსნიათ. კანონის თანახმად, ამის უფლება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს აქვს.
მაგრამ, მაგალითად, ბლოგერ ინს ლენდერის შემთხვევაში, რომელიც თითქმის ორი კვირაა საქართველოსა და რუსეთს შორის, ნეიტრალურ ზონაში ათევს ღამეს, დეპარტამენტმა მაინც გადაწყვიტა აეხსნა. ქვეყნის შინაგან საქმეთა სამინისტროში განაცხადეს, რომ მან შეიძლება საფრთხე შეუქმნას სახელმწიფო უსაფრთხოებას, რადგანაც მის წინააღმდეგ რუსეთში ტერორიზმის ფაქტზე სისხლის სამართლის საქმეა აღძრული.
„თუ პირი ისჯება ისეთი საერთაშორისო დანაშაულისთვის, როგორიც არის ტერორიზმი, ნარკოტიკების კონტრაბანდა, ადამიანებით ვაჭრობა, მაშინ ამ პირს შეიძლება არ მიეცეს საქართველოში შესვლაის უფლება სახელმწიფოს ინტერესებიდან გამომდინარე“, – განაცხადეს შსს-ში.
თავად ბლოგერი რუსეთში მის დევნას პოლიტიკურს უწოდებს.
„ნოვაია გაზეტა, ევროპამ” კიდევ ხუთი შემთხვევის შესახებ იცის, როდესაც რუსებს, რომლებსაც მათ ქვეყანაში აქტიური პოლიტიკური პოზიცია აქვთ, საქართველოში შესვლა აუკრძალეს.
რას ამბობენ იურისტები და უფლებადამცველები
ექსპერტები, რომელთაც “ნოვაია გაზეტა. ევროპა” ესაუბრა, მომხდარში პოლიტიკურ მოტივს ვერ ვერ ხედავენ.
„უამრავ ადამიანს ვეხმარები საქართველოში ჩასვლაში და ვიცი, რომ არავითარი ოპოზიციონერების შავი სია არ არსებობს და არც არასდროს ყოფილა. ეს შსს-ს ტექნიკური საკითხია. შესვლის აკრძალვასთან დაკავშირებული მთავარი პრობლემა გამჭვირვალე სისტემის არარსებობაა”,- ამბობს იეგორ კუროპტევი, ფონდი თავისუფალი რუსეთის დირექტორი.
საქართველოში არ არსებობს მკაფიო წარმოდგენა, რა დოკუმენტებია საჭირო იმისათვის, რომ ადამიანი ჩამოვიდეს ქვეყანაში. მაგალითად, ევროპაში ვიზის მისაღებად, უნდა შეიძინო დაზღვევა, გადაიღოთ ფოტო, შეაგროვო კონკრეტული დოკუმენტები. მაგრამ საქართველოში ასეთი სისტემა არ არსებობს, რუსებისთვის სავიზო რეჟიმი არ არსებობს“.
ექსპერტი აღნიშნავს, რომ სავიზო რეჟიმის არარსებობის გამო, საზღვარზე კონტროლი უფრო მკაცრია, რადგან პოტენციურ მოგზაურს წინასწარ არავინ ამოწმებს. გარდა ამისა, ომის დაწყების შემდეგ საქართველოში ჩასვლის მსურველთა რიცხვი მკვეთრად გაიზარდა. ნაკადის პროპორციულად, გაიზარდა გახმაურებული უარის შემთხვევებიც, თუმცა ასე იყო ომამდეც.
„ძალიან დიდია იმ ადამიანების ნაკადი, რომლებიც არ არიან აქტივისტები და საერთოდ არაფერი აქვთ საერთო პოლიტიკასთან. და ბევრი ვერ შედის ქვეყანაში, მაგრამ აქტივისტებს შორისაც არის ბევრი, რომლებიც შეუშვეს”, – განაგრძობს კუროპტევი, – „მუხლი ტერორიზმის შესახებ, სხვა საკითხია. აუცილებელია დაამტკიცოთ, რომ ეს ასე არ არის [და თქვენ არ ხართ დამნაშავე].
ასეთი მუხლის დროს, თქვენ საზღვარზე დოკუმენტების დიდი შეკვრით უნდა მიხვიდეთ, სადაც განმარტავთ, რატომ გჭირდებათ შეშვება და რატომ არაფერი გაქვთ საერთო ბრალდებებთან. ისევ და ისევ, ეს არის ცალკეული შემთხვევები: ათობით, თუნდაც ასობით ადამიანი, რომლებსაც ახლა დევნიან რუსეთში, რომლებზეც აღძრულია საქმეები, ყოველგვარი ჩარევის გარეშე ჩამოდიან საქართველოში. დიახ, ისინი შეიძლება შეაყოვნონ საზღვარზე საათნახევრიდან ორ საათამდე პერიოდით, დაკითხონ – „ვიზიტის მიზნის შესახებ, ვისთან ურთიერთობთ, სად მიდიხართ“. დიახ, ეს გიშლის ნერვებს, მაგრამ შედეგად, ისინი ყოველთვის შემოდიან”.
მკაფიო და გამჭვირვალე სქემის არარსებობაზე საუბრობს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (საია) თავმჯდომარე ნიკა სიმონიშვილი. თუმცა, ის არ გამორიცხავს, რომ მესაზღვრეებს აქვთ გარკვეული სიები.
„პოლიცია ამბობს: “თქვენ ვერ შეხვალთ საქართველოში?” და არანაირი ახსნა არ არსებობს. უმეტეს შემთხვევაში, ეს ეხება საქართველოს უსაფრთხოების სამსახურის შავ სიაში შეყვანილ მოქალაქეებს. ხშირად ესენი არიან, ვისი საქმიანობაც დაკავშირებულია კრემლისა და მთავრობის კრიტიკასთან. როდესაც მიხაილ ფიშმანი არ შეუშვეს, ჩვენ მოვითხოვეთ, რომ ხელისუფლებას აეხსნა რატომ. მაგრამ არანაირი ახსნა.
მე ვფიქრობ, რომ საქართველოს ხელისუფლებას ზოგჯერ ეშინია ისეთი რამის გაკეთება, რასაც შესაძლოა რუსეთის ხელისუფლების ცუდი რეაქცია მოჰყვეს. თუმცა, ამაზე ოფიციალურად არავინ საუბრობს და, სამწუხაროდ, ამის ფორმალური ახსნა-განმარტება არ არსებობს“, – აღნიშნავს ის.
ადრეც რთული იყო
ზოგიერთ რუს ოპოზიციონერსა და დამოუკიდებელ ჟურნალისტს საქართველოში შესვლა ომამდეც აკრძალული ჰქონდა. მაგალითად, ადვოკატმა ლიუბოვ სობოლმა საზღვრის გადაკვეთა შარშან აგვისტოში ვერ შეძლო. უარის ოფიციალური საფუძველი არც მას ჰქონდა.
„აფხაზეთში არ ვყოფილვარ, არ ყოფილა სხვა ისტორია, რომელიც შეიძლება არამეგობრულად ჩაითვალოს. საქართველოში ბევრი ნაცნობი მყავს, მომწონს ეს ქვეყანა, კულტურა, ენა. და ასეთი გადაწყვეტილება საკმაოდ შეურაცხმყოფელი და უსიამოვნოა, თუნდაც გარკვეული პირადი თვალსაზრისით ”, – განუცხადა მან “დოჟდს”.
იგივე დაემართა პოლიტიკოს დიმიტრი გუდკოვსაც, რომელიც იანვრის ბოლოს ცდილობდა კიევიდან თბილისში ჩასვლას.
„ჩემი დეპორტაციის შესახებ გადაწყვეტილება სახელმწიფო დონეზე მიიღეს. პოლიტიკური მოტივი იყო. ჩემი ვიზიტის შესახებ ყველა გააფრთხილებული იყო, ოფიციალური მიწვევით მივდიოდი. დაგეგმილი იყო შეხვედრები აქტივისტებთან და დიპლომატებთან. არანაირი ახსნა-განმარტება არ არსებობს, მხოლოდ მესაზღვრეების თანაგრძნობის ჟესტები“, – ჰყვება იგი.
გუდკოვისთვის უარის თქმის კონკრეტული მიზეზი ამ დრომდე არ სახელდება.
„კანონში არის პუნქტი, რომლის მიხედვითაც ხელისუფლებას უფლება აქვს არ დაასახელოს მიზეზები. გადაწყვეტილება ბოლო მომენტში ყველაზე მაღალ დონეზე მიიღეს. როგორც მითხრეს, საქართველოს ხელმძღვანელობას არ სურს პუტინთან ჩხუბი. ამიტომ, ყოველი შემთხვევისთვის, პუტინისთვის უსიამოვნო ადამიანებს არ უშვებენ და ადეპორტებენ“, – განაცხადა მან „ნოვაია გაზეტასთან“ ინტერვიუში.
