აქტივისტები აფხაზეთში: ”ქალაქი მთლიანად დავკარგეთ”

«Ҳара ҳақалақь» (აფხაზურად “ჩვენი ქალაქი“) არქიტექტორების, დიზაინერების, მხატვრების, ინჟინრების, ურბანისტებისა და ჟურნალისტების ჯგუფია, რომლებიც გულგრილი არ არიან სოხუმის ბედის მიმართ და სურთ თავიანთი ცოდნა გამოიყენონ მის სასარგებლოდ. როგორ შეუძლიათ ახალგაზრდა სპეციალისტებს დაეხმარონ ქალაქს და კონკრეტულად რის შეცვლას აპირებენ?

თავიდან იყო პროტესტი

“ჰარა ჰაქალაქის” ისტორია სამოქალაქო პროტესტით დაიწყო – 2019 წლის ზაფხულში, სოხუმის ცენტრში, ცნობილი  ყავახანა “ბრეხალოვკის” მიდამოებში ახალი, არქიტექტურულად იქ მდებარე კოლონადისთვის არც ისე შესაფერისი  ობიექტის მშენებლობა დაიწყო.

მაშინ ეს მშენებლობა ქალაქის მოსახლეობამ გააკრიტიკა და “ხარა ჰაკალაკის” ამჟამინდელი აქტივისტები საპროტესტო აქციაზე მივიდნენ და კონსტრუქციის დემონტაჟს მიაღწიეს.

• მოსაზრება: აფხაზეთს რუსული ფული სჭირდება, მაგრამ ის შეიძლება ძალიან ძვირი დაუჯდეს
• ტყვარჩელი – ქალაქი აფხაზეთში, რომელიც გადარჩენისთვის იბრძვის
• აფხაზეთი: ბინები როგორც „ომის ნადავლი“ – დაუბრუნებენ თუ არა მათ მფლობელებს?

შემდეგ ახალგაზრდებმა გადაწყვიტეს არ დაშლილიყვნენ და ჯგუფში გაერთიანებულიყვნენ. დასაწყისისთვის მათ შექმნეს Хара хакалакь-ის გვერდები სოციალურ ქსელებში. მათი იდეები, ესკიზები და წინადადებები აქვე ქვეყნდება. მათ შორისაა საფეხმავლო ადგილებში დაბრკოლებებისგან თავისუფალი გარემოს შექმნა, რომელიც ნაწილობრივ უკვე განხორციელდა მაჰაჯირების სანაპიროზე.

ასევე, აქტივისტებმა შექმნეს რუბრიკა “ჩემი ფასადი”, სადაც რეალური არქიტექტურული ძეგლების ფასადებს და მათ იერსახესთან დაკავშირებულ წინადადებებს აქვეყნებენ.

“ქალაქი მთლიანად დავკარგეთ”

”მაგალითად, კონფედერატების ქუჩაზე ათეულობით ისტორიული ნაგებობაა, რომელთა ნაწილი რეესტრშიც კი არის შეტანილი. თუ საარქივო ფოტოებს გადახედავთ, ორიგინალ ფასადებს ნახავთ. წლების განმავლობაში ეს სახლები არა მხოლოდ ხელიდან ხელში გადადიოდა, როგორც საკუთრება, არამედ იქ სულ სხვადასხვა ხალხი ცხოვრობდა. ყველამ იქაურობა სათავისოდ მოაწყო.

დღეს ჩვენ გვაქვს შესაძლებლობა ნამდვილად დავუბრუნდეთ ისტორიულ სახეს. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ასე გვსურს, არამედ იმიტომ, რომ ასე გაგრძელება უკვე შეუძლებელია. ამ დენის ჩამოკიდებული ხაზების მიღმა, ამ მომაბეზრებელი შეუსაბამო რეკლამის მიღმა, ჩვენ მთლიანად დავკარგეთ ჩვენი ქალაქი ”, – ამბობს ერთ–ერთი აქტივისტი, ინჟინერ-მშენებელი ასტამურ მაანი.

ექსპერტების თქმით, ცუდი ფასადიც იგივე ჯდება, რაც კარგი. ეს ნიშნავს, რომ ასეთი არქიტექტურული შეცდომების გამართლება ფინანსების არქონით შეუძლებელია. აქტივისტები მზად არიან დაეხმარონ ქალაქის მაცხოვრებლებს – რჩევით, ცოდნის გაზიარებით, მათთვის დროის დათმობით. ისინი ვერ შეძლებენ ყველასათვის სრულფასოვანი პროექტების გაკეთებას გეგმებით, ნახატებით და მასალებით – ასეთი სამუშაო თანხებს მოითხოვს, მაგრამ მათგან შეგიძლიათ უფასოდ მიიღოთ რჩევა, შესაძლოა ესკიზიც კი.

აქტივისტები ასევე ხალხს უფრო მასშტაბურ იდეებს სთავაზობენ, ვიდრე განყოფილებაში “ჩემი ფასადი“. მაგალითად, ამზადებენ პროექტებს “ბრეხალოვკისა” და ქალაქის ერთ – ერთი ცენტრალური მოედნის რეკონსტრუქციისთვის. მეორე შემთხვევაში – ღია კონკურსის ფარგლებში. ეს არ ნიშნავს, რომ მათი ნამუშევარი აუცილებლად გაიმარჯვებს, მაგრამ სულ მცირე თავის სიტყვას სპეციალისტები მაინც იტყვიან.

 სოხუმში სერგეი ბაგაფშის სახელობის მოედნის პროექტი.

თქვი და მოგისმენენ

აქტივისტები არა მხოლოდ შენობების ესთეტიკისთვის იბრძვიან. ცოტა ხნის წინ ტურიზმის სამინისტრომ აფხაზეთის ტურისტული ბრენდის საუკეთესო ლოგოზე კონკურსი ჩაატარა. გამარჯვებულმა ნამუშევარმა კრიტიკის ნიაღვარი გამოიწვია როგორც სამოქალაქო საზოგადოებაში, ასევე პროფესიულ სფეროში. “ჰარა ჰაქალაქის” წევრების აზრით, ამ შემთხვევაში მთავრობამ ტურისტული ბრენდის შექმნის კარგი იდეის მიმართ არასწორი მიდგომა გამოიჩინა.

” ეს არის მასშტაბური სამუშაო, საჭიროა კვლევა, რომელსაც ძალიან დახვეწილად და კომპეტენტურად უნდა მივუდგეთ. ასეთ რამეების მოყვარულებს ვერ ვანდობთ. ჩვენი და სხვების აღშფოთება სწორედ ამან გამოიწვია. ყველამ დაინახა შედეგი, რომელიც მოთხოვნას არ აკმაყოფილებს ”, – ამბობს ჯგუფის წევრი, არქიტექტორი კამა კაცია.

საბოლოოდ, პროფესიული საზოგადოების, კერძოდ, ორგანიზაციის აქტივისტების ხმა მთავრობამ გაიგონა  – ჯგუფის წარმომადგენლები მიიწვიეს შეხვედრაზე ტურიზმის სამინისტროში და მოლაპარაკების ჩინოვნიკებმა ლოგოს შეცვლა გადაწყვიტეს. ახლა ის ერთდროულად რამდენიმე გრაფიკული დიზაინერის კოლექტიური ნამუშევარი იქნება.

“ბაზარი” არ ეშლებათ

ძირითადად, ” Хара хакалакь”-ის წევრები 25-დან 45 წლამდე არიან – მათ ყველამ განათლება საზღვარგარეთ მიიღეს და “სივი”-ში ჩასაწერი რაღაც ყველა მათგანს აქვს. ჯგუფის ყველა სპეციალისტი ფიქრობს იმაზე, თუ როგორი შეიძლება იყოს სოხუმი.

იქ მავთულების მოცილება, აქ რეკლამების, გასწორდეს ბოძი, რომელსაც მანქანა შეეჯახა, დაიგოს ტროტუარი და შეიცვალოს ფილები… არქიტექტორები ასევე უფრო გრანდიოზულ საქმეებსაც ეჭიდებიან. მაგალითად, არქიტექტორმა გიორგი აგრბამ, სადიპლომო ნამუშევრის ფარგლებში, სოხუმის ბაზრის რეკონსტრუქციის პროექტი შექმნა.

”არსებული პრობლემების გაანალიზების შემდეგ, ეკოლოგიური, ურბანული დაგეგმარების, ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისით, თუ არ გავითვალისწინებთ ყველა იმ ფაქტორს, რაც დღეს ხელს გვიშლის, იქნება ეს კერძო საკუთრება და ა.შ. წარმოვიდგინე, რისი გაკეთება შეიძლებოდა ამ ტერიტორიაზე. ეს პროექტი, რა თქმა უნდა, ძალიან მასშტაბურია, მისი განხორციელება ასე დაუყოვნებლივ ვერ მოხდება. მაგრამ ცალკეული იდეების იქედან აღება და განხორციელება ახლაც კი შეიძლება “, – ამბობს გიორგი აგრბა.

მომავლის ქალაქი წარსულის შეცდომებით

სოციალურ ქსელებში აქტივისტები ხშირად იღებენ შეტყობინებებს სხვა ქალაქების მაცხოვრებლებისგან, რეგიონებისთვის ყურადღების მიქცევის თხოვნით. ამავე დროს, ” Хара хакалакь”-ი გეგმავს ამ დროისთვის თანმიმდევრულად იმუშაოს დედაქალაქში და მხოლოდ სოხუმის ცენტრზე არ ჩაიციკლოს, გარეუბნებზეც გავიდეს.

ეს ახალგაზრდები ოცნებობენ შექმნან თანამედროვე, ლამაზი და კომფორტული ტურისტული ქალაქი, მათ შორის დაამკვიდრონ საერთაშორისო ტენდენცია, რომელიც ავტომობილების მოძრაობის შეზღუდვასა და მეტი საფეხმავლო ზონის შექმნას გულისხმობს.

”ჩვენ უნდა ვეცადოთ, რომ ქალაქში თანდათან გავთავისუფლდეთ მანქანებისგან. მანქანები ქალაქისთვის ბოროტებაა. უნდა მოვიზიდოთ ტურისტები, უნდა გავაკეთოთ ფასადები, რომლებსაც ქუჩის სივრცესთან კონტაქტი ექნებათ. ფეხით სიარული ჩვენი ერის ჯანმრთელობაა. ჩვენ უნდა განვავითაროთ ველოსიპედის ინფრასტრუქტურა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტი. და არა მანქანები. ანუ მანქანები არ არის ქალაქის ისტორიული ნაწილისთვის. ჩვენ აქამდე მივალთ, რადგან ამ გზას მთელი ცივილიზებული სამყარო მიჰყვება. ჩვენ მათ უნდა მივბაძოთ და ეს არის ჩვენი მომავალი,”- ამბობს არქიტექტორი ბისლან ბაღათელია.

” Хара хакалакь”-ის წევრები აღნიშნავენ, რომ ბლოკადის და ომისშემდგომი კრიზისის გამო შესაძლებელი გახდა სოხუმის ისტორიული იერსახის შედარებით შენარჩუნება. აქ არ არის ბევრი ახალი განაშენიანება ან , ქალაქური არქიტექტურის თვალსაზრისით ”კატასტროფული” პროექტები, რომელთა გამოსწორება შეუძლებელია.

მნიშვნელოვანია ამ დროის გამოყენება ქალაქის განაშენიანების კოდექსის, იგივე დიზაინ-კოდის შესაქმნელად, რომელიც ასახავს ფასადების, სასურველი ფერების, მასალების და რეკლამის განთავსების სტანდარტების მოთხოვნებს.

”არცერთი ჩვენგანი არ აყენებს პრეტენზიებს რიგით მოქალაქეების, შენობების მფლობელების მიმართ. არა იმიტომ, რომ ვცდილობთ ვიყოთ დელიკატურები, ვერიდებით კონფლიქტებს, არამედ იმიტომ, რომ ამის ნამდვილად გულწრფელად გვჯერა. არ არსებობდა წესები, არ არსებობდა მკაფიო რეგულაცია. ადამიანები რაღაცებს ახერხებდნენ თავიანთი ფინანსური შესაძლებლობებისა და ესთეტიკური წარმოდგენების შესაბამისად, მაგრამ რაღაცების ახსნა მაინც საჭიროა.

რა თქმა უნდა, ეს არის არა ჩვენი გუნდის, არამედ ქალაქის ადმინისტრაციის ფუნქცია, მაგრამ წესები მკაფიოდ უნდა იყოს გაწერილი და შემდეგ ხალხს ორიენტაცია მთელ ამ სიტუაციაში გაუადვილდება”, – ამბობს მხატვარი მადინა ბიგუაა.

დღეს სოხუმი გენერალური გეგმისა და ნორმატიული ბაზის გარეშე ცხოვრობს. ისინი ადგილის  სპონტანური განაშენიანების დარეგულირებისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი იარაღებია. გენერალური გეგმა პასუხისმგებელი უნდა იყოს ტერიტორიის ოპტიმალურ განვითარებაზე, ყველა ფაქტორის გათვალისწინებით – კლიმატურიდან დაწყებული არქიტექტურულით დამთავრებული. მრავალი წლის განმავლობაში განიხილებოდა ამ ძირითადი დოკუმენტის შექმნის აუცილებლობა, მაგრამ საქმე უფრო შორს არ მიდის.

«Хара хакалакь» არის თავისებური საზოგადოებრივი მეთვალყურე ქალაქის განაშენიანებაზე. ისინი შიშობენ, რომ დიდი ინვესტიციების შემოსვლით, ქალაქში ქაოტური და უკონტროლო მშენებლობა დაიწყება.

ახალგაზრდები მზად არიან იმუშაონ, წამოაყენონ თავიანთი იდეები, გააუმჯობესონ ფასადები, მონაწილეობა მიიღონ დიზაინ-კოდისა და ქალაქის გენერალური გეგმის შექმნაში. ჯერჯერობით კი ისინი იცავენ ქალაქის ინტერესებს ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის, ადგილისა და დროის ესთეტიკის შენარჩუნების თვალსაზრისით.

სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო