ვიდეოისტორიები იმის შესახებ, თუ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები ბლოკადის ქვეშ არაღიარებულ ყარაბაღში. ბლოკადა აქ 12 დეკემბერს დაიწყო, როდესაც აზერბაიჯანელებმა საპროტესტო აქციის ფარგლებში კარვები გაშალეს და გადაკეტეს ერთადერთი გზა, რომელიც ყარაბაღს სომხეთთან აკავშირებს.
აზერბაიჯანელი აქტივისტები აცხადებენ, რომ გარემოს დაცვის აქტივისტები არიან. მათი მთავარი მოთხოვნაა, მიეცეთ ადგილობრივი წიაღისეული საბადოების მონიტორინგის უფლება. და ასევე ითხოვენ შეხვედრას ყარაბაღში 2020 წლის შემდეგ განლაგებული რუსული სამშვიდობო ძალების კონტინგენტის მეთაურთან.
ყარაბაღელი სომხები ცდილობენ მიაწვდინონ ხმა მსოფლიოს, რომ უკვე მესამე თვეა ბლოკადაში 120 ათასი ადამიანი ცხოვრობს, მათგან 30 ათასი ბავშვია. „მთიანი ყარაბაღის მაცხოვრებლები ფაქტობრივად პატიმრების სტატუსში აღმოჩნდნენ“, – აცხადებენ სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროში აღნიშნულ ვითარებასთან დაკავშირებით.
როგორ ცხოვრობს ყარაბაღული ოჯახი ახალ რეალობაში
არაღიარებული ყარაბაღის დედაქალაქში მცხოვრებ არევ ისრაელიანის ოჯახზე რეპორტაჟი JAMnews-ისთვის საზოგადოებრივი ტელევიზიის ჟურნალისტებმა მოამზადეს.
არევთან ერთად მისი ვაჟი, რძალი და ორი შვილიშვილი ცხოვრობს. მალე ოჯახში მესამე ბავშვი დაიბადება.
იანვრის შუა რიცხვებიდან ყარაბაღში ზოგი პროდუქტი საერთოდ გაქრა, ზოგიც სპეციალური კუპონებით იყიდება: შაქარი, ბრინჯი, მაკარონი, მცენარეული ზეთი.
თუმცა, მათი ყიდვა ყველას არ შეუძლია. ბლოკადის გამო რეგიონში უმუშევრობა გაიზარდა, რადგან ბევრი ორგანიზაცია და საწარმო დაიხურა. ადამიანი უხელფასოდ, საარსებო წყაროს გარეშე დარჩნენ. ამ მდგომარეობაში ხუთ ათასზე მეტი ადამიანი აღმოჩნდა და მათთვის სახელმწიფო დახმარების პროგრამები ამუშავდა.
არც არევს და არც მის შვილს სამსახური არ დაუკარგავთ, თუმცა პრობლემები ბევრი აქვთ. განსაკუთრებით უჭირთ სახლის გათბობა, რადგან ბლოკადის პირობებში გაზი და ელექტროენერგია გამუდმებით ითიშება.
ჯერჯერობით არევის სახლში თბილა, შვილმა შეშის ღუმელი დაამონტაჟა. ეს ღუმელი ოჯახს 90-იანი წლებიდან ჰქონდა სარდაფში გადანახული. ბევრ მეზობელს ღუმელიც არ აქვს და გასათბობად მათთან დადიან.
„ჩვენ ჩვენი თავი გვყავს“ – ცხოვრება ვირტუალურ რეალობაში
„ჩვენ ჩვენი თავი გვყავს“ – ასე ჰქვია ფეისბუქ ჯგუფს, რომელიც ადგილობრივებმა ბლოკადის დროს შექმნეს. ის ორი თვეა არსებობს, თუმცა მის შესახებ ყარაბაღში უკვე ყველამ იცის. როცა მაღაზიები და აფთიაქები დაცარიელდა და ადამიანებს საყოფაცხოვრებო საკითხების გადაჭრა გაუჭირდათ, მათ დასახმარებლად ეს ჯგუფი გაჩნდა.
ჯგუფისმონაწილეები ცვლიან ინფორმაციას და პროდუქტებს. ელინა ბალასანიანი ჯგუფის ერთ-ერთი წევრია. ის ჰყვება, რა მექანიზმით მუშაობს ჯგუფი და როგორ ეხმარება გაჭირვებაში მყოფ ხალხს.
ელინა ამბობს, ვითარება სულ უფრო და უფრო რთულდება და ჯგუფის წევრების რაოდენობაც მატულობს.
სიტუაციის პოლიტიკური კონტექსტი
ბლოკადის დაწყებიდან რამდენიმე დღეში უკვე ვრცელდებოდა ცნობები ყარაბაღში საკვების, მედიკამენტების, პირველადი მოხმარების ნივთებისა და საწვავის დეფიციტის შესახებ. თუ ადრე სომხეთიდან აქ ყოველდღიურად 400 ტონა საკვები და წამალი შემოდიოდა, ახლა გაცილებით ნაკლები ჰუმანიტარული დახმარება მოდის.
საქონელი შემოდის მხოლოდ შუამავლობით – წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის და აქ დისლოცირებული რუსი სამშვიდობოების მანქანების მეშვეობით.
აზერბაიჯანის ხელისუფლება აცხადებს, რომ ბლოკადა არ არის, ხელისუფლებას არაფერი აქვს საერთო მომიტინგეების ქმედებებთან და რომ ლაჩინის გზას არა აზერბაიჯანული მხარე, არამედ რუსეთის სამშვიდობო ძალები აკონტროლებენ.
„ლაჩინი-ხანკენდის გზაზე ბლოკადა არ არის. 2022 წლის 12 დეკემბრის შემდეგ, ამ გზაზე გაიარა 980 მანქანამ ტვირთებით, რომელთაგან 850-ზე მეტი ეკუთვნოდა რუს სამშვიდობოებს, ხოლო 120-ზე მეტი წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტს […]. ყარაბაღში მცხოვრები 90-მდე ადამიანი, რომელიც სამედიცინო დახმარებას საჭიროებდა, სომხეთში გადაიყვანეს“, – განაცხადა აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა.
„აზერბაიჯანული მხარის განცხადებები იმის შესახებ, რომ ლაჩინის დერეფანი რეალურად ღიაა, სრულიად უსაფუძვლოა“, – ნათქვამია სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს საპასუხოდ. – სიცოცხლისთვის სახიფათო სიტუაციის შემთხვევაში პაციენტების მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობა დაიშვება სომხეთში და მხოლოდ წითელი ჯვრის მანქანებით. მთელი მსოფლიოს თვალწინ აზერბაიჯანი აიძულებს მთიანი ყარაბაღის მოსახლეობას დატოვონ რეგიონი, ეს არის დეპორტაცია და ეთნიკური წმენდის პოლიტიკა“.
თავად ადგილობრივები ამბობენ, რომ ჰუმანიტარული კრიზისი მძიმდება. სომეხი უფლებადამცველები და ექიმები აცხადებენ, რომ ლაჩინის დერეფნის გადაკეტვის შედეგად დაირღვა ყარაბაღის მაცხოვრებლების უფლება, მიიღონ სამედიცინო დახმარება.
კრიტიკულ მდგომარეობაში მყოფი პაციენტები წითელი ჯვრის შუამავლობით სომხეთში გადაჰყავთ, თუმცა მთელი ამ ხნის განმავლობაში გეგმიური ოპერაციებს აქაურები ვერ იტარებენ. ადგილობრივი კლინიკის ერთ-ერთი პაციენტი პირველ კვირას გარდაიცვალა, ის სომხეთში დროულად ვერ გადაიყვანეს.
დერეფნის გადაკეტვის პირველივე დღეებიდან სომხეთის ხელისუფლება აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან ერთად, მთელ პასუხისმგებლობას ასევე რუსეთის სამშვიდობო კონტიგენტს აკისრებს. ერევანში ამბობენ, რომ ლაჩინის გზის გასწვრივ შეუფერხებელი გადაადგილების უზრუნველყოფის ვალდებულება სწორედ რუსებს აქვთ. პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა არაერთხელ ღიად დაადანაშაულა რუსი სამშვიდობოები უმოქმედობაში და განაცხადა, რომ რუსეთი არ ასრულებს თავის ვალდებულებებს.
საერთაშორისო საზოგადოების რეაქცია
სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაცია, მათ შორის Human Rights Watch, Freedom House, Amnesty International, ლაჩინის დერეფნის განბლოკვისკენ მოუწოდებენ.
„დაუყოვნებლივ გახსენით ლაჩინის დერეფანი და თავი შეიკავეთ სომხეთსა და ყარაბაღს შორის სატრანსპორტო, ენერგეტიკული კავშირებისა და კომუნიკაციების ბლოკირებისგან“ – ეს არის მოთხოვნა, რომლითაც ბაქოს მიმართა ევროპარლამენტმა სპეციალური რეზოლუციით.
22 თებერვალს გაეროს საერთაშორისო სასამართლომ დააკმაყოფილა სომხეთის მოთხოვნა დროებითი ზომების შესახებ და დაავალა აზერბაიჯანს უზრუნველყოს შეუფერხებელი მოძრაობა ლაჩინის დერეფნის გასწვრივ.
„აზერბაიჯანის რესპუბლიკამ უნდა მიიღოს ყველა ზომა, რაც მის ხელთ არის, რათა უზრუნველყოს ადამიანების, მანქანებისა და საქონლის შეუფერხებელი მოძრაობა ლაჩინის დერეფნის გასწვრივ ორივე მიმართულებით”.
