ისტორიული შეხვედრა ოვალურ კაბინეტში. რა იქნება შემდეგ - ევროპის და რუსეთის რეაქცია
ტრამპი და ზელენსკი ოვალურ კაბინეტში
თეთრი სახლის ოვალურ კაბინეტში გამართული ერთობლივი პრესკონფერენცია, რომელშიც მონაწილეობდნენ აშშ-ისა და უკრაინის პრეზიდენტები, დონალდ ტრამპი და ვოლოდიმირ ზელენსკი, ასევე აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტი ჯეი დი ვენსი, მოულოდნელად მწვავე დაპირისპირებაში გადაიზარდა. ამის შედეგად უკრაინის ლიდერმა თეთრი სახლი დატოვა, რაც, სავარაუდოდ, ერთ-ერთ უნიკალურ და უპრეცედენტო მოვლენად ჩაიწერება ისტორიაში. ეს მხოლოდ იმიტომ არ არის გამორჩეული, რომ მსგავს ფაქტს მანამდე ადგილი არ ჰქონია. ევროპელი ლიდერების დაუყოვნებელი რეაქცია მიანიშნებს, რომ ეს ინციდენტი შეიძლება გახდეს გარდამტეხი მომენტი იმ პროცესებში, რომლებიც 2024 წლის ნოემბერში ტრამპის გამარჯვებით დაიწყო — გლობალური გაყოფასა და თანამედროვე სამყაროში ახალი ალიანსებისა და კავშირების ფორმირებაში.
ისტორიული კამათი ოვალურ კაბინეტში
ზელენსკი ვაშინგტონში ჩაფრინდა, რათა ხელი მოეწერა შეთანხმებისთვის — უკრაინის სასარგებლო წიაღისეულთან დაკავშირებულ ე.წ. „გარიგებაზე“.
ცნობილია, რომ მან ერთხელ უკვე უარი თქვა ამ დოკუმენტის ხელმოწერაზე, რადგან მისი პირველი ვერსია, რომელიც მიუნჰენში ხელმოსაწერად აშშ-ის ფინანსთა მინისტრმა, სკოტ ბესენტმა ჩაიტანა, უკრაინისთვის სრულიად არახელსაყრელ, კოლონიალური პირობებს შეიცავდა.
ამის შემდეგ ბევრი რამ მოხდა, მათ შორის ტრამპის შეურაცხმყოფელი გამონათქვამები უკრაინის პრეზიდენტის მისამართით. ამერიკელმა ლიდერმა ზელენსკის „დიქტატორი“ უწოდა (თუმცა პარასკევის შეხვედრის წინ ეს სიტყვები უკან წაიღო). შემდეგ ორი ქვეყნის წარმომადგენლებმა დეტალურად დაიწყეს შეთანხმების ყველაზე პრობლემური საკითხების მოლაპარაკება.
ზელენსკის ვაშინგტონში ჩამოსვლამდე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მხარეებმა შეთანხმების ძირითად პრინციპებზე საერთო ენა გამონახეს. დოკუმენტის საწყის ვერსიაში არსებული ფანტასტიკური 500 მილიარდი დოლარი უფრო რეალისტურ 100 მილიარდამდე შემცირდა.
უკრაინის პრემიერ-მინისტრმა, დენის შმიგალმა განაცხადა, რომ მისი მთავრობა ადასტურებდა შეთანხმების ხელმოწერის მზადყოფნას. ამ შეთანხმების მიხედვით, უკრაინა საკუთარ ბუნებრივ რესურსებიდან მიღებული შემოსავლების 50 პროცენტს სპეციალურ ფონდში შეიტანდა. თავის მხრივ, აშშ მხარს დაუჭერდა უკრაინას ფინანსური აქტივებით, კრიტიკულად მნიშვნელოვან აღჭურვილობით და სხვა საჭირო დახმარებით.
ტრამპი პირადად გამოვიდა თეთრი სახლის შესასვლელთან, რათა ზელენსკის შეგებებოდა — ეს პატივი მანამდე მხოლოდ დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრს, კირ სტარმერს ხვდა წილად.
თუმცა, დაინახა თუ არა ნახევრადსამხედრო ფორმაში გამოწყობილი ზელენსკი, ტრამპმა მაშინვე “წაკბინა” ფრაზით – “როგორ გამოწყობილხართ”. ზელენსკის ჩაცმულობა, რომელიც სამი წელია არ იცვლება, შემდეგაც არაერთხელ გახდა ამ შეხვედრის პროგრამის ნაწილი.
უკვე პრესკონფერენციის დაწყებისთანავე, ზელენსკის სახის გამომეტყველება ამბობდა, რომ აშკარად რაღაც ისე არ წავიდა, როგორც დაგეგმილი იყო.
როგორც ჩანს, იგივე განმეორდა, რაც ბესენტთან პირველივე მოლაპარაკებებისას — შეთანხმებაში უკრაინისთვის მიუღებელი პუნქტები გაჩნდა და ის დათქმები გაქრა, რომელთა იმედიც კიევს ჰქონდა – კერძოდ, უსაფრთხოების ამერიკული გარანტიები.
როგორც ჩანს, ზელენსკიმ, ისევე როგორც კიევში მოლაპარაკებების დროს, პრინციპული პოზიცია დაიკავა — ის უარზე იყო ხელი მოეწერა სამშვიდობო შეთანხმებაზე, თუ აშშ მშვიდობის გარანტიას არ გასცემდა.
ტრამპი კი ამტკიცებდა, რომ მშვიდობის გარანტი შეიძლება იყოს თავად ომის ინიციატორი პუტინი, რადგან, მისი თქმით, პუტინს მშვიდობა სურს. ტრამპი აპელირებდა იმაზეც, რომ ბაიდენს პუტინი პატივს არ სცემდა, მას კი პატივს სცემს, ამიტომ შეთანხმებას შეასრულებს.
ასევე ტრამპმა ზელენსკის მოთხოვა, რომ თუ მოლაპარაკებების გაგრძელება სურდა, პუტინის კრიტიკა შეეწყვიტა, რადგან ეს “გარიგებას უშლიდა ხელს”.
მთელი მსოფლიოს თვალწინ გამართული დიალოგი ჩიხში შევიდა, ოვალურ კაბინეტში აქამდე არნახული დრამა განვითარდა. ზელენსკიმ თეთრი სახლი დატოვა.
ევროპისა და მსოფლიოს რეაქცია
ინცინდენტს მალევე მოჰყვა ევროპული ქვეყნების ლიდერების რეაქცია, რომელსაც შეიძლება ერთსულოვანი ვუწოდოთ (ორბანის და ფიცოს გამოკლებით).
მათ ზელენსკის დაუჭირეს მხარი. ასევე მოიქცა ზოგიერთი არაევროპული სახელმწიფოს ლიდერი და ასევე ამერიკის ისტებლიშმენტის ნაწილი.
დემოკრატი სენატორი ადამ შიფი X-ზე წერს:
„დღეს ოვალურ კაბინეტში ერთმანეთს შეხვდნენ გმირი და ლაჩარი. და როცა შეხვედრა დასრულდება, გმირი სახლში, უკრაინაში დაბრუნდება.“
ტრამპის ყოფილი მრჩეველი ჯონ ბოლტონი: „ტრამპმა და ვენსმა განაცხადეს, რომ ისინი რუსეთ-უკრაინის ომში რუსეთის მხარეს არიან. ეს ამერიკის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის კატასტროფაა.“
კაია კალასი, ევროკომისიის უმაღლესი წარმომადგენელი:
„დღეს გაირკვა, რომ თავისუფალ სამყაროს ახალი ლიდერი სჭირდება. ჩვენ, ევროპელებს, ამ გამოწვევას უნდა გავუმკლავდეთ.“
ჟან-ნოელ ბარო, საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი:
„საუბრის დრო დასრულდა. გადავდივართ ქმედებებზე.“
ოლაფ შოლცი, გერმანიის კანცლერი:
„უკრაინა გერმანიაზე ყოველთვის შეძლებს დაყრდნობას.“
ურსულა ფონ დერ ლაიენი, ევროკომისიის პრეზიდენტმა უკრაინულ ენაზე დაწერა Xზე:
„თქვენი ღირსება უკრაინელ ხალხს სიმამაცეს აძლევს. იყავით ძლიერი, გაბედული და უშიშარი. თქვენ არასოდეს იქნებით მარტო, ბატონო პრეზიდენტო.“
გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრი ანალენა ბერბოკი ასევე უკრაინულ ენაზე წერს: „გერმანია ჩვენს ევროპელ პარტნიორებთან ერთად უკრაინის გვერდით დგას და ეწინააღმდეგება რუსეთის აგრესიას. უკრაინა ყოველთვის შეძლებს დაეყრდნოს გერმანიის, ევროპის და სხვა ქვეყნების ურყევ მხარდაჭერას. მათი ბრძოლა დემოკრატიის დასაცავად და მათი სწრაფვა მშვიდობისა და უსაფრთხოებისკენ ჩვენი საერთო საქმეა.“
ემანუელ მაკრონი, საფრანგეთის პრეზიდენტი:
„რუსეთი — აგრესორია, უკრაინა — მსხვერპლი. პატივი უნდა ვცეთ მათ, ვინც თავიდანვე იბრძვის.“
დონალდ ტუსკი, პოლონეთის პრემიერ-მინისტრი:
„ძვირფასო ვოლოდიმირ ზელენსკი, ძვირფასო უკრაინელო მეგობრებო, თქვენ მარტო არ ხართ!“
ჯასტინ ტრუდო, კანადის პრემიერ-მინისტრი:
„კანადა გააგრძელებს უკრაინის მხარდაჭერას სამართლიანი და გრძელვადიანი მშვიდობის მიღწევაში.“
ჯეიმს კლევერლი, დიდი ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი:
„თუკი ბრიტანეთი ერთადერთი ქვეყანა იქნება, რომელიც უკრაინას უჭერს მხარს, მაინც არ შევწყვეტთ დახმარებას. ისინი ჩვენი თავდაცვის წინა ხაზზე დგანან. მათი ვაჟები და ქალიშვილები იბრძვიან და იღუპებიან ჩვენი თავისუფლებისთვის. ჩვენ მათი მადლიერები უნდა ვიყოთ.“
ლიტვის პრეზიდენტი გინტას ნაუსედა: „თქვენ არასოდეს იქნებით მარტო.“
ჩეხეთის პრეზიდენტი პეტრ პაველი: „უკრაინის გვერდით ვდგავართ როგორც არასდროს. დროა, ევროპამ გაააქტიუროს თავისი ძალისხმევა.“
ესპანეთის პრემიერ-მინისტრი პედრო სანჩესი: „უკრაინა, ესპანეთი შენს გვერდით არის.“
მოლდოვის პრეზიდენტი მაია სანდუ: „სიმართლე მარტივია. რუსეთ უკრაინას თავს დაესხა. რუსეთი — აგრესორია. უკრაინა იცავს როგორც საკუთარ, ისე ჩვენს თავისუფლებას. ჩვენ უკრაინის გვერდით ვართ!“
ევროპული საბჭოს პრეზიდენტი ანტონიუ კოშტამ ტელეფონით ესაუბრა ვოლოდიმირ ზელენსკის. როგორც The Financial Times იტყობინება, კოშტამ უკრაინას მხარდაჭერა გამოუცხადა და უკრაინის ლიდერს მოუწოდა, იყოს ძლიერი, გაბედული და უშიშარი.
იტალიის მთავრობის მეთაურმა, ჯორჯა მელონიმ, გადაწყვიტა შუამავლის როლი შეესრულებინა და განაცხადა, რომ მისი ქვეყანა მზად არის უახლოეს საათებში პარტნიორებს შესთავაზოს საგანგებო სამიტის ჩატარება აშშ-ის, ევროპული ქვეყნების და მათი მოკავშირეების მონაწილეობით.
რუსეთის რეაქცია
ერთი დეტალი: რუსეთმა უკრაინაზე თავისი ახალი შეტევა სწორედ ვაშინგტონში „მშვიდობის“ მოლაპარაკებების დაწყებას დაამთხვია. როდესაც ტრამპისა და ზელენსკის შეხვედრა დაიწყო, რუსული ჭურვები ფეთქებოდა ფრონტის ხაზზე და რუსული უპილოტო აპარატები მორიგი შეტევა მიმდინარეობდა უკრაინის ქალაქებზე.
რუსი კომენტატორების ნაწილი მიიჩნევს, რომ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლის, მარია ზახაროვას, და რუსეთის უსაფრთხოების საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილის, დმიტრი მედვედევის, ისტერიული რეაქცია ვაშინგტონის მოლაპარაკებების ჩაშლაზე მოწმობს იმას, რომ ტრამპი და მისი ადმინისტრაცია მოლაპარაკებებზე სწორედ კრემლის დღის წესრიგს აყენებდნენ.
„ნეონაცისტური რეჟიმის მეთაურის, ზელენსკის, ვიზიტი ვაშინგტონში 28 თებერვალს წარმოადგენს კიევის რეჟიმის სრულ პოლიტიკურ და დიპლომატიურ მარცხს. რუსეთმა არაერთხელ განაცხადა ზელენსკის არადეკვატურობასა და მოლაპარაკებების უუნარობაზე.“ – დაწერა რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენელმა, მარია ზახაროვამ Xზე.
„ყეყეჩ ღორს ბოლოს და ბოლოს ოვალურ კაბინეტში სათანადო პასუხი გასცეს. @realDonaldTrump მართალია: კიევის რეჟიმი “მესამე მსოფლიო ომით თამაშობს.” – ეს კი რუსეთის ყოფილი პრეზიდენტის, დმიტრი მედვედევის სიტყვებია.
რა შეიძლება მოხდეს შემდეგ?
უკვე ზელენსკისა და ტრამპის მოლაპარაკებების შემდეგ, Washington Post-მა დაწერა, რომ ამერიკის ადმინისტრაცია განიხილავს უკრაინისთვის ყველა მიმდინარე სამხედრო დახმარების შეწყვეტის შესაძლებლობას.
ეს ყველაფერი ცხადყოფს, რომ ტრამპი და მისი ადმინისტრაცია მოლაპარაკებებზე კრემლის დღის წესრიგს ახვევდნენ თავს.
კომენტატორების უმეტესობა თანხმდება, რომ თეთრი სახლი ამ სიტუაციიდან მოგებული ნამდვილად არ გამოდის – ევროპისა და კანადის ლიდერები უკრაინის მხარეს დგანან.
ტრამპმა შეიძლება სცადოს რუსეთთან პარტნიორობის გაფორმება, თუმცა ეს შეთანხმება უკრაინის გარეშე არაფერს ნიშნავს.
გარდა ამისა, რუსეთის მსგავს აგრესორთან ხელშეკრულების დადება, ომის დასრულებამდე, არა მხოლოდ ამერიკის პრესტიჟს დაარტყამს, არამედ ტრამპს სუსტ ლიდერად წარმოაჩენს.
დაბოლოს, არის ვერსია, რომ ვაშინგტონი ცდილობს რუსეთის შესაძლო ალიანსი შეკრას ჩინეთის წინააღმდეგ, რაც უმრავლესობის აზრით ფანტასტიკის სფეროა.
“პუტინი არასოდეს გაწყვეტს სამხედრო-პოლიტიკურ ალიანსს პეკინთან ამერიკასთან მეგობრობის გამო, რადგან მისთვის სტაბილურობა უმთავრესია, ხოლო დემოკრატიები, მისი აღქმით, ზედმეტად არასტაბილურია. აშშ-ში პრეზიდენტები ყოველ ოთხ წელიწადში ერთხელ იცვლებიან (იმპიჩმენტების ჩათვლით), ხოლო ჩინეთსა და რუსეთში — მხოლოდ მაშინ, როცა მათ წინ ფეხებით გაჰყავთ” – წერს რუსი ანალიტიკოსი ალექსანდრ ჟელენინი.
პეკინი ყურადღებით აკვირდება მოვლენებს და უკრაინისა და ევროპის მიმართ კეთილგანწყობის ნიშნებსაც იჩენს.
