"სტრატეგიული პარტნიორობის ყოვლისმომცველი ფორმატი": ახალი ეტაპი ჩინეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობებში

შეთანხმება ჩინეთსა და აზერბაიჯანს შორის

ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის დედაქალაქ პეკინში აზერბაიჯანსა და ჩინეთს შორის გაფორმდა შეთანხმება „სტრატეგიული პარტნიორობის ყოვლისმომცველი ფორმატის“ შესახებ. დოკუმენტი ორი ქვეყნის ურთიერთობების ახალ ეტაპზე გადასვლის ნიშნულია და თანამშრომლობის გაფართოებას მოიცავს პოლიტიკის, ეკონომიკის, ენერგეტიკის, კულტურისა და სოციალურ სფეროებში.

ურთიერთობების ისტორიული ფონი

დიპლომატიური ურთიერთობები აზერბაიჯანსა და ჩინეთს შორის 1992 წლის აპრილში დამყარდა — მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა 1991 წლის დეკემბერში მოიპოვა დამოუკიდებლობა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. ბოლო სამი ათწლეულის განმავლობაში პარტნიორობა ეტაპობრივად ვითარდებოდა, რაც ვაჭრობის, ინვესტიციებისა და კულტურული გაცვლების ზრდით იყო გამორჩეული.

აზერბაიჯანი აქტიურად მონაწილეობს ჩინეთის გლობალურ ინფრასტრუქტურულ პროექტში „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ (BRI) და თავის სტრატეგიული მდებარეობით სამხრეთ კავკასიაში მნიშვნელოვან კავშირად მიიჩნევა ევროპასა და აზიას შორის.

მნიშვნელოვანი მოვლენები:

• 1992 წელი: დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება და თანამშრომლობის საწყისი საფუძვლის შექმნა.
• 2019 წელი: ჩინეთმა პირობა დადო, რომ 800 მილიონი დოლარის ეკონომიკურ დახმარებას გამოყოფდა აზერბაიჯანის ნავთობისგან დამოუკიდებელი სექტორის განვითარებისთვის — მათ შორის შედიოდა $300 მილიონიანი საბურავების ქარხანა და აგრარული პროექტები.
• 2024 წლის ივლისი: ასტანაში, შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის (შტო) სამიტზე, ქვეყნებმა ურთიერთობების დონე სტრატეგიულ პარტნიორობამდე აიყვანეს, რაც კიდევ უფრო მჭიდრო თანამშრომლობისთვის სივრცეს ქმნის.

ვაჭრობა ჩინეთსა და აზერბაიჯანს შორის ერთ-ერთი უმთავრესი მიმართულებაა. 2024 წელს ჩინეთი აზერბაიჯანის მეოთხე უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი გახდა — მის წილში 7.9% მოდიოდა ქვეყნის მთლიან საგარეო სავაჭრო ბრუნვაში, ხოლო იმპორტში — 17.69%. წელიწადში ორმხრივი სავაჭრო მოცულობა 3.744 მილიარდ დოლარს გაუტოლდა, რაც წინა წელთან შედარებით 20.7%-იანი ზრდაა. აზერბაიჯანი ჩინეთიდან ავტომობილებსა და სხვადასხვა სახის სამრეწველო ტექნიკას იმპორტირებდა.ობის მოცულობამ 3,744 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რაც 20,7%-ით მეტია წინა წელთან შედარებით. აზერბაიჯანმა მანქანები და საინჟინრო პროდუქცია ჩინეთიდან შემოიტანა.

2025 წლის 23 აპრილს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის სახელმწიფო ვიზიტის ფარგლებში ჩინეთში, ორ ქვეყანას შორის გაფორმდა ერთობლივი განცხადება სტრატეგიული პარტნიორობის ყოვლისმომცველი ფორმატის შესახებ. დოკუმენტს ხელი მოაწერეს პრეზიდენტებმა ილჰამ ალიევმა და სი ძინპინმა. შეთანხმება ეფუძნება 2024 წლის დეკლარაციას და პოლიტიკის, ეკონომიკის, უსაფრთხოებისა და კულტურის სფეროებს მოიცავს.

ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სიახლედ ითვლება გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც მხარეები თანხმდებიან სავიზო რეჟიმის გაუქმებაზე ჩვეულებრივი პასპორტის მფლობელთათვის — რაც ორმხრივი ვიზიტებისა და კულტურული გაცვლების გამარტივებას შეუწყობს ხელს.

მოლაპარაკებები და ხელმოწერილი შეთანხმებები

ვიზიტის ფარგლებში, რომელიც 22-დან 24 აპრილამდე გაგრძელდა, პეკინში შედგა მაღალი დონის მოლაპარაკებები. პროცესის შედეგად, ხელმოწერილი იქნა ორი მნიშვნელოვანი შეთანხმება, რომლებმაც ქვეყნებს შორის ურთიერთობების ახალ ეტაპს ჩაუყარა საფუძველი.

თანამშრომლობის ძირითადი მიმართულებები

კულტურა: სავიზო შეზღუდვების მოხსნის ფონზე, კულტურული და ხალხთაშორისი გაცვლები გაადვილდება, რაც ურთიერთგაგების განმტკიცებას შეუწყობს ხელს.

პოლიტიკა: მხარეებმა ერთმანეთის მიმართ არსებული პოლიტიკური ნდობა კიდევ ერთხელ დაადასტურეს. აზერბაიჯანმა მხარდაჭერა გამოუცხადა „ერთიანი ჩინეთის“ პრინციპს და დააფიქსირა პოზიცია ტაივანის დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ. თავის მხრივ, ჩინეთმა აზერბაიჯანი პრიორიტეტულ პარტნიორად აღიარა.

ეკონომიკა: თანამშრომლობა მიზნად ისახავს ვაჭრობის, ინვესტიციებისა და ეკონომიკური დივერსიფიკაციის გაფართოებას. ინიციატივა ეხმიანება როგორც აზერბაიჯანის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიას 2030 წლამდე, ისე ჩინეთის გლობალურ პროექტს — „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ (BRI).

უსაფრთხოება: მხარეები გამოკვეთილად აღნიშნავენ თანამშრომლობას საერთაშორისო ორგანიზაციების, მათ შორის შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის (შტო) ფარგლებში, და აცხადებენ მზადყოფნას მხარი დაუჭირონ რეგიონალურ სტაბილურობას.

ენერგეტიკისა და ვაჭრობის ხელშეკრულებები

ვიზიტის ფარგლებში ხელი მოეწერა რამდენიმე ხელშეკრულებას, განსაკუთრებით განახლებადი ენერგიის სფეროში, რაც ასახავს პარტნიორობის ეკონომიკურ საფუძველს. CE Energy News-ის ცნობით, 2025 წლის 22 აპრილს, ვიზიტის დროს ხელი მოეწერა ექვს დოკუმენტს. მათ შორის:

• გობუსტანში 100 მგვტ მზის ელექტროსადგურის საინვესტიციო ხელშეკრულება, რომელიც 2026 წელს უნდა ამოქმედდეს და წელიწადში 180 მილიონი კვტ/სთ ელექტროენერგიას გამოიმუშავებს.
• 2 გიგავატი სიმძლავრის ოფშორული ქარის პროექტის განხორციელების ხელშეკრულება მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯია განახლებადი ენერგიისთვის.
• შეთანხმებები, სავარაუდოდ, საპილოტე ინიციატივის ფარგლებში, არის 260 მეგავატი მზის ელექტროსადგურების, 100 მეგავატი სიმძლავრის მცურავი მზის ელექტროსადგურის, 30 მგვტ სიმძლავრის ბატარეის ენერგიის შესანახი სისტემის და კიდევ 2 მეგავატი ქარის პროექტის მშენებლობაზე.

ეს პროექტები მიზნად ისახავს აზერბაიჯანის ენერგეტიკული ბალანსის დივერსიფიკაციას და წიაღისეულ საწვავზე დამოკიდებულების შემცირებას, რაც შეესაბამება ჩინეთის გამოცდილებას განახლებადი ენერგიის ტექნოლოგიების სფეროში. სავაჭრო თანამშრომლობას კიდევ უფრო ადასტურებს 2024 წელს ვაჭრობის მოცულობა, რომელმაც 3,744 მილიარდი დოლარი შეადგინა. ჩინეთი ნავთობისა და გაზის იმპორტს ახორციელებს, აზერბაიჯანი კი საინჟინრო პროდუქციას და სამომხმარებლო საქონელს.

აზერბაიჯანის გეოპოლიტიკური სტრატეგია: ილჰამ ალიევის ძირითადი გზავნილები

ფორუმზე “ახალი მსოფლიო წესრიგისკენ” ილჰამ ალიევის გამოსვლიდან

აზერბაიჯანსა და ჩინეთს შორის გაფორმდა შეთანხმება უვიზო მიმოსვლის შესახებ

2025 წლის 23 აპრილს აზერბაიჯანმა და ჩინეთმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას, რომელიც ჩვეულებრივი პასპორტის მფლობელთათვის სავიზო მოთხოვნების ორმხრივად გაუქმებას ითვალისწინებს. დოკუმენტს ხელი მოაწერეს ორი ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა — ჯეიჰუნ ბაირამოვმა და ვან იიმ.

შეთანხმება სტრატეგიული პარტნიორობის ფარგლებში შემუშავდა და მიზნად ისახავს საერთაშორისო კავშირების გაღრმავებას, ტურიზმის ხელშეწყობას და ეკონომიკური თუ კულტურული გაცვლების გაფართოებას.

ძირითადი პირობები:

• ურთიერთშეთანხმებული უვიზობა: როგორც აზერბაიჯანის, ისე ჩინეთის მოქალაქეებს, რომლებიც ჩვეულებრივი პასპორტებით მოგზაურობენ, უვიზოდ შეეძლებათ ერთმანეთის ტერიტორიაზე გადაადგილება მას შემდეგ, რაც შეთანხმება ოფიციალურად შევა ძალაში და მხარეები დაასრულებენ საჭირო პროცედურებს.
• მოსალოდნელი პირობები: წინასწარი ინფორმაციით, მოგზაურობა სავარაუდოდ მაქსიმუმ 30 დღით იქნება დაშვებული — რაც შეესაბამება ჩინეთის ერთმხრივ უვიზო რეჟიმს, რომელიც 2023 წლის დეკემბრიდან 38 ქვეყნის მოქალაქეებზე ვრცელდება. თუმცა კონკრეტული დებულებები ჯერ ოფიციალურად დადასტურებული არ არის.
• ისტორიული ფონი: მანამდე, 2024 წლის 20 ივლისიდან 2025 წლის 20 ივლისამდე, ჩინეთის მოქალაქეებისთვის აზერბაიჯანში მოქმედებდა დროებითი უვიზო რეჟიმი, რომელიც 30 დღიანი ყოფნის და მაქსიმუმ სამი ვიზიტის შესაძლებლობას იძლეოდა. ახალი შეთანხმება ამ სისტემას მუდმივ და ორმხრივ ფორმატად აქცევს.

შეთანხმება ითვლება მნიშვნელოვან წინგადადგმულ ნაბიჯად ორ ქვეყანას შორის ხალხთაშორისი კავშირების გაღრმავების გზაზე. ჩინური კულტურისა და ბიზნესპოტენციალის გაცნობის შესაძლებლობა აზერბაიჯანელ ვიზიტორებს ახალ ჰორიზონტებს გაუხსნის.