კრემლის "რბილი ძალის“ გეგმა აზერბაიჯანისთვის: ასობით მილიონი დოლარი დაიკარგა

კრემლის „რბილი ძალის“ გეგმა აზერბაიჯანისთვის

The Insider წერს, რომ კრემლში მომზადებულ საიდუმლო ანგარიშებში სერიოზული შეშფოთება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ აზერბაიჯანში პრაქტიკულად არ არსებობდა ორგანიზაციები, რომლებიც რუსეთის ინტერესებს დაიცავდა. დოკუმენტებში პირდაპირ ხაზგასმულია რუსულენოვანი არასამთავრობო ორგანიზაციების შექმნისა და მოქმედი სტრუქტურების გაძლიერების აუცილებლობა.

რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა გააუქმა ადმინისტრაციის ის განყოფილება, რომელიც აქამდე უცხო ქვეყნებთან რეგიონულ და კულტურულ კავშირებზე მუშაობდა. მის ნაცვლად შეიქმნა ახალი, ‘სტრატეგიული პარტნიორობისა და თანამშრომლობის“ მიმართულება.

ოფიციალური მიზეზი “ოპტიმიზაციაა“, თუმცა ეს ნაბიჯი ბევრმა შეაფასა, როგორც კრემლის აღიარება, რომ ბოლო ორი ათწლეულის “რბილი ძალის“ პოლიტიკა პოსტსაბჭოთა სივრცეში, მათ შორის აზერბაიჯანში, ფაქტობრივად ჩავარდა.

ახალი სტრუქტურის ერთ-ერთ მთავარ კურატორად დმიტრი კოზაკი მოინიშნა – მაღალი თანამდებობის ყოფილი წარმომადგენელი პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში. ის პასუხისმგებელია “ახლო სამეზობლოსთან“ ურთიერთობებზე, მათ შორის აზერბაიჯანზე, და ამზადებდა რეგიონთან დაკავშირებულ ანგარიშებს. გამოძიების თანახმად, სწორედ კოზაკის ინიციატივით განიხილებოდა აზერბაიჯანში რუსეთის ინტერესების მხარდამჭერი არასამთავრობო ორგანიზაციების გაძლიერება ან ხელახლა შექმნა.

2005 წელს დაარსებული კრემლის ეს განყოფილება მიზნად ისახავდა ‘ფერადი რევოლუციების“ პრევენციას პოსტსაბჭოთა სივრცეში და საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებას ისე, რომ ის რუსეთისთვის ხელსაყრელი ყოფილიყო. მისი საქმიანობის სფეროში შედიოდა უკრაინა, სომხეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო და სხვა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები.

“მეგობრობაში ას მილიონ დოლარზე მეტი ჩაიდო, მაგრამ ყველაფერი წყალში გადაიყარა”

The Insider-ის გამოძიების აზერბაიჯანსთან დაკავშირებული ნაწილი აჩვენებს, რომ 2005 წლის შემდეგ (უკრაინაში “ნარინჯისფერი რევოლუციის“ შემდეგ) კრემლი ცდილობდა ბაქოში გავლენის გაძლიერებას არასამთავრობო ორგანიზაციების, კულტურული პროექტების, რუსული ენის პოპულარიზაციისა და საგანმანათლებლო ინიციატივების მეშვეობით.

საიდუმლო ანგარიშებში რეკომენდებულია “რუსული არასამთავრობო ორგანიზაციების ყოფნის გაძლიერება აზერბაიჯანში“ და საჭიროების შემთხვევაში ახალი სტრუქტურების შექმნა. პრიორიტეტულ მიმართულებებად დასახელებულია საზღვრისპირა რეგიონები, ახალგაზრდობა და სტუდენტები, განათლება, რუსული ენა, კულტურული პროექტები და ჟურნალისტური ფორუმები. გამოძიება ასევე ხაზს უსვამს რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შესაბამისი განყოფილების და მასთან დაკავშირებული პირების როლს ამ პოლიტიკის განხორციელებაში.

The Insider-მა გამოაქვეყნა აზერბაიჯანზე მომზადებული საიდუმლო დოკუმენტის ფრაგმენტი, რომელიც დმიტრი კოზაკს წარედგინა:

“მიზანშეწონილია რუსული არასამთავრობო ორგანიზაციების ყოფნის გაძლიერება აზერბაიჯანში. აშკარად არ არსებობს რეალური საზოგადოებრივი გაერთიანებები, რომლებიც რუსეთის პოზიციას გაავრცელებდნენ. მოქმედი ორგანიზაციების აღორძინება ან ახალი სტრუქტურების შექმნა აზერბაიჯანში გრძელვადიან პერსპექტივაში ხელს შეუწყობდა ‘რბილი ძალის’ ინსტრუმენტის ჩამოყალიბებას რუსეთის გავლენის გასაზრდელად.

არასამთავრობო ორგანიზაციების ძირითადი მიმართულებები შეიძლება იყოს საზღვრისპირა ტერიტორიები, ახალგაზრდობა, სტუდენტური გაერთიანებები, განათლება, რუსული ენა, კულტურული პროექტები და ჟურნალისტური ფორუმები. მათი საქმიანობა არ უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ მსხვილი ღონისძიებებით – აუცილებელია მუდმივად ‘გაიჟღეროს’ ადგილობრივ მედიაში და ეტაპობრივად შეაღწიოს აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში.

თანამემამულეთა ორგანიზაციებთან მუშაობა უნდა გახდეს უფრო მოქნილი და სისტემური, ხოლო საჭიროების შემთხვევაში უნდა შეიცვალონ მათი ხელმძღვანელები.“

ავიაკატასტროფა აქტაუში: რუსეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობები და კომპენსაციასთან დაკავშირებული დავა

მოსკოვმა განაცხადა, რომ კომპენსაციის გადახდა დაიწყო, თუმცა ბაქომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ის ავიაკომპანიამ გადაიხადა

კრემლის “რბილი ძალის“ პოლიტიკის წარუმატებლობა აზერბაიჯანში

კრემლის ყოფილმა თანამშრომელმა The Insider-ს განუცხადა:

“ჩემი გათვლებით, აზერბაიჯანთან ‘მეგობრობაზე’ ას მილიონ დოლარზე მეტი დაიხარჯა, მაგრამ ყველაფერი წყალში ჩაიყარა. ბევრი რამ კეთდებოდა მხოლოდ ფორმალურად ან/და ‘ბალალაიკური დიპლომატიის’ სტილში. ყველგან სვამდნენ, სვამდნენ და სვამდნენ“.

გამოძიების მიხედვით, აზერბაიჯანში ტარდებოდა სემინარები, მრგვალი მაგიდები, “ჟურნალისტიკის სკოლები“ და მასშტაბური გამოფენები, მათ შორის ექსპოზიცია “ჰეიდარ ალიევი. პიროვნება. მისია. მემკვიდრეობა“.

თუმცა, პროექტების დიდი ნაწილი მხოლოდ ფორმალური იყო და ძირითადად ანგარიშგებისთვის ტარდებოდა. აქედან გაჩნდა ტერმინი “ბალალაიკური დიპლომატია“.

მოსკოვი და ბაქო აღნშნულზე ოფიციალურ კომენტარს არ აკეთებენ.

“რბილი ძალა“ და “ბედნიერი კორუფცია“

როგორც გამოძიება ასკვნის, კრემლის “რბილი ძალის“ სტრატეგიამ აზერბაიჯანში ვერ გაამართლა – მან ვერ მიაღწია შედეგებს ვერც პოლიტიკურ და ვერც საზოგადოებრივ დონეზე. საიდუმლო ანგარიშების მიხედვით, აზერბაიჯანთან “მეგობრობასა და თანამშრომლობაში“ 100 მილიონ დოლარზე მეტი იყო ჩადებული, თუმცა ეს თანხა რეალურ გავლენად არ ქცეულა.

აზერბაიჯანული გამოცემა BizimYol წერს, რომ რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის აზერბაიჯანის მიმართულების კურატორი ვალერი ჩერნიშევი, რომელიც პასუხისმგებელი იყო “კულტურულ კავშირებზე“, სინამდვილეში რუსეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის მთავარ სადაზვერვო სამმართველოს (ГРУ) ოფიცერი იყო.

გამოცემა აღნიშნავს:

“როგორ უნდა აეშენებინათ სამხედროებს ‘რბილი ძალა’? საუბარი იყო არასამთავრობო ორგანიზაციებზე, მედიის სტრუქტურებზე და შესაძლოა, პოლიტიკურ პარტიებზეც. წარმოიდგინეთ საზოგადოებრივი გაერთიანებები, მედია და პოლიტიკოსებიც კი, რომლებიც რუსეთის ინტერესებს იცავდნენ და რუსეთის ფულით ფინანსდებოდნენ – სწორედ მათ კურირებდა გენერალური შტაბის ოფიცერი ჩერნიშევი. მის ხელში იყრიდა თავს ინფორმაციაც აზერბაიჯანის მაღალი რანგის მოხელეებზე, სამხედროებზე, საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ფიგურებზე. ეს მონაცემები, ბუნებრივია, თავად აზერბაიჯანიდან მოდიოდა, რაც მიუთითებს, რომ ქვეყანაში მოქმედებდა რუსეთის ГРУ-ს აგენტურული ქსელი.“

„წარმოიდგინეთ – აზერბაიჯანში ‘რბილი ძალის’ გაძლიერება სამხედრო დაზვერვის ოფიცერს, ვალერი ჩერნიშევს დაავალეს. ეს იმას ნიშნავს, რომ კულტურული კავშირების’ გაღრმავება პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან სამხედროებს მიანდეს.

The Insider სვამს შეკითხვას: გამოიყენებენ თუ არა აზერბაიჯანის სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური, პროკურატურა და სხვა უწყებები ამ ინფორმაციას? გახდება თუ არა საჯარო რუსეთის აგენტებად მიჩნეული აზერბაიჯანელი თანაშემწეების და “რბილი ძალის კორუფციონერების“ ვინაობა?

მედიის საშუალებით გავლენის მოხდენის მცდელობა

რუსეთის “რბილი ძალის“ ერთ-ერთ მთავარ ბერკეტად მედია ითვლებოდა. ოფიციალური მოსკოვის დაფინანსებით მოქმედი საინფორმაციო სააგენტო “Sputnik აზერბაიჯანი“ და სხვა რუსულენოვანი მედიასაშუალებები მიზნად ისახავდა ქვეყნის შიგნით რუსეთის პოზიციების გაძლიერებას. თუმცა, აზერბაიჯანის ხელისუფლების მკაცრი კონტროლის პირობებში მათი გავლენა შეზღუდული აღმოჩნდა. პრორუსული გზავნილები, როგორც წესი, ან სახელმწიფო მედიაში აისახებოდა, ან პირდაპირ ოფიციალური განცხადებების მეშვეობით ვრცელდებოდა.

მიუხედავად იმისა, რომ 2010-იანი წლების ბოლოს აზერბაიჯან-რუსეთის პოლიტიკური ურთიერთობები შედარებით სტაბილურად გამოიყურებოდა, 2022–2025 წლებში მომხდარმა მოვლენებმა კრემლის “რბილი ძალის“ მცდელობების უსაფუძვლობა კიდევ უფრო გამოაჩინა. განსაკუთრებით რუსეთის მიერ უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ, ბაქომ საგარეო პოლიტიკაში “ბალანსის“ კურსი გააძლიერა.

2022 წლის თებერვალში ორ ქვეყანას შორის გაფორმებული მოკავშირეობის შესახებ დეკლარაციის მიუხედავად, შემდგომ წლებში მზარდმა უნდობლობამ “რბილი ძალის“ სფეროც მოიცვა. 2024 წლის ბოლოს ბაქომ მკვეთრად გააპროტესტა ის ფაქტი, რომ მოსკოვმა დამალა AZAL-ის სამგზავრო თვითმფრინავის კატასტროფის გამოძიების დეტალები.

მდგომარეობა კიდევ უფრო გამწვავდა 2025 წლის ივნისში, როცა ეკატერინბურგში სპეცრაზმის რეიდისას ორი აზერბაიჯანელი ძმა, საფაროვების ოჯახის წევრები მოკლეს. ამ ინციდენტმა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობა მკვეთრად გააუარესა.

აზერბაიჯანის ხელისუფლების რეაქცია უმკაცრესი იყო: ქვეყანაში “Sputnik აზერბაიჯანი“ დაუყოვნებლივ დახურეს, მისი თანამშრომლების ნაწილი – დააკავეს, ხოლო რუსეთთან დაგეგმილი ყველა კულტურული ღონისძიება წლის ბოლომდე გადადო. ამგვარად, კრემლის ერთ-ერთი მთავარი არხი, რომლის მეშვეობითაც ის ცდილობდა აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში გავლენის მოპოვებას, ფაქტობრივად, დაიხშო.