წელი ჩვენი მღელვარებისა. 2024 წლის მთავარი მოვლენები საქართველოში - რა დაგვრჩება და რას დავივიწყებთ
2024 წლის მთავარი მოვლენები საქართველოში
2024 წელი დარჩება საქართველოს ისტორიას, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე დატვირთული დრამატული ცვლილებებით. ყველა პოლიტიკური თუ ეკონომიკური მოვლენა, რაც 2024 წელს მოხდა, ქვეყნის საგარეო კურსის ცვლილების კონტექსტშია განსახილველი.
2024 წელს ქვეყანამ ღიად და აშკარად უარი თქვა თავის ისტორიულ, ევროპულ არჩევანზე, გადაუხვია დასავლური კურსიდან და დაუახლოვდა რუსეთის ორბიტას.
თუმცა, შფოთვის პარალელურად, 2024 წელმა, ქვეყნის მომავლისთვის თავგანწირული ბრძოლის მღელვარე დღეებმა, ბევრი დადებითი ემოცია და სიყვარული გვაჩუქა. ეს იყო დიდი ცვლილებების და დიდი ადამიანური პოტენციალის აღმოჩენის წელი, დატვირთული სამოქალაქო პროტესტის, ერთად დგომის, თვითორგანიზების, სოლიდარობის მაგალითებით.
ყველა ამ დრამატულმა ამბავმა, რომელიც 2024 წელს მოხდა და რომელიც ჩვენ ამ ტექსტში შევაგროვეთ, ახალი სამოქალაქო საზოგადოების დაბადება განაპირობა. პროცესები, რომლებიც 2024 წელს დაიწყო, არ დასრულებულა.
დემონსტრანტები, რომლებიც უკვე ერთ თვეზე მეტია ქუჩაში სიცივესა და ყინვაში დგანან, შეთანხმდნენ, რომ 2025 წლის ახალი წლის ღამესაც ერთად, რუსთაველის გამზირზე შეხვდებიან.
▇ ირაკლი კობახიძე – ახალი პრემიერი
2024 წელი ახალი პრემიერის დანიშვნით დაიწყო. 8 თებერვალს საქართველოს პარლამენტმა პრემიერ-მინისტრის თანამდებობაზე 45 წლის ირაკლი კობახიძე დაამტკიცა. ამ პოსტზე მან ირაკლი ღარიბაშვილი შეცვალა. კობახიძე პირადად ბიძინა ივანიშვილის კანდიდატურა იყო.
პრემიერად წარდგენისთანავე კობახიძემ 97 გვერდიანი სამთავრობო პროგრამა გამოაქვეყნა, რომელსაც ერქვა “ევროპული საქართველოს მშენებლობისთვის”.
პროგრამის თანახმად, კობახიძის მთავრობის საქმიანობის პრიორიტეტი უნდა ყოფილიყო ევროინტეგრაცია და ევროსტრუქტურებთან თანამშრომლობა, ასევე საქართველოს სატრანზიტო პოტენციალის გაზრდა, ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, აშშ-სთან კავშირების განმტკიცება.
“სამთავრობო პროგრამა ქმნის მყარ საფუძვლებს მომდევნო წლებში ქვეყნის სწრაფი
განვითარებისთვის, როგორც ეროვნული, ასევე რეგიონული და გლობალური მასშტაბით, გვაახლოებს ევროკავშირში გაწევრიანების ისტორიულ მიზანთან და ემსახურება თითოეული მოქალაქის უკეთეს მომავალს. მთავრობა გამოხატავს სრულ მზაობას, ფართო საზოგადოების ჩართულობითა და საერთაშორისო პარტნიორების მხარდაჭერით, შექმნას საქართველოს ევროპული მომავალი,” – ვკითხულობთ პროგრამაში.
პრემიერის რანგში პირველი ვიზიტით ირაკლი კობახიძე ბრიუსელს ეწვია. შეხვედრის დასასრულს ევროკომისიის ვიცე-პრეზიდენტმა ჯოზეფ ბორელმა უთხრა ჟურნალისტებს, რომ “მიმდინარე წელი იქნება ძალიან სერიოზული ტესტი ქართული დემოკრატიისთვის”.
ქართველი პოლიტოლოგები მაშინვე პროგნოზირებდნენ, რომ “ქართული ოცნება” ევროფარისევლური პარტიაა, ამბობს ერთს, აკეთებს – მეორეს.
▇ მეწყერი ბაღდათში
7 თებერვალს, დაახლოებით ღამის 01.30 საათზე,იმერეთის რეგიონში, ბაღდათის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნერგეეთში დამანგრეველი მეწყერი ჩამოწვა . მიწის მასაში მოჰყვა ოთხი საცხოვრებელი სახლი. საგანგებო სიტუაციების მართვის სამსახურის 200-ზე მეტი მეხანძრე-მაშველი, კინოლოგებისა და მძიმე ტექნიკის დახმარებით მთელი დღის განმავლობაში ეძებდნენ მეწყერში მოყოლილებს. დღის ბოლოსთვის მიწის მასიდან ცხრა ადამიანის ცხედარი ამოიყვანეს, მათ შორის სამი ბავშვი იყო.
მეწყერი უკვე წლებია საქართველოს სოფლების მთავარ პრობლემად იქცა. ყოველი უამინდობისას ქვეყნის ასობით სოფელში ვითარება მძიმდება და სიცოცხლისთვის სარისკო ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირ შემთხვევაში არსებობს კონკრეტულ სოფლებთან დაკავშირებული გეოლოგიური დასკვნები, ტრაგედიების თავიდან აცილება ვერ ხერხდება. გეოლოგიურ დასკვნებში ისიც კი არის მითითებული თუ რომელი საცხოვრებელი ზონებია სარისკო, თუმცა წლებია ვითარება არ იცვლება და ათასობით ადამიანისთვის წვიმა სიცოცხლისთვის საშიშ ვითარებას ქმნის.
▇ ლაზარე გრიგორიადისის საქმე
თბილისის საქალაქო სასამართლომ 2023 წლის მარტში დაკავებულ 22 წლის ლაზარე გრიგორიადისს, რომელიც რუსულ კანონს აპროტესტებდა, 9 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა. გადაწყვეტილება მოსამართლე ზვიად შარაძემ მიიღო.
იმავე დღეს პრეზიდენტმა ზურაბიშვილმა ლაზარე გრიგორიადისი შეიწყალა. 24 აპრილს კი ლაზარე გრიგორიადისმა ციხე დატოვა.
▇ აგენტების კანონი – დუბლი ნომერი ორი
3 აპრილს “ქართული ოცნების” ფრაქციის თავმჯდომარემ, მამუკა მდინარაძემ სპეციალურ ბრიფინგზე გამოაცხადა, რომ მმართველი პარტია აპირებს პარლამენტში ხელახლა დააინიციროს რუსული კანონი.
ეს განცხადება მოულოდნელობა აღმოჩნდა სამოქალაქო საზოგადოებისთვის, რომლის დიდი ძალისხმევითაც 2023 წელს აღნიშნული კანონი “ოცნებამ” ერთხელ უკვე გაიწვია პარლამენტიდან. მაშინ “ოცნებამ” პირობა დადო, რომ კანონს, რომელსაც ხალხმა “რუსული კანონი” დაარქვა, აღარასდროს დაბრუნდებოდა დღის წესრიგში.
თბილისი კვლავ საპროტესტო ტალღამ მოიცვა – დაიწყო პერმანენტული დემონსტრაციები, რასაც ხელისუფლება დარბევით, ძალის გამოყენებით, ასევე აქტივისტების დაშინებითა და ცემით პასუხობდა. ერთი თვისა და ათი დღის განმავლობაში საქართველო კვლავ უწყვეტი პროტესტის სცენად გადაიქცა.
მიუხედავად მრავალათასიანი აქციებისა და დასავლეთის მწვავე კრიტიკისა საქართველოს პარლამენტმა, 14 მაისს, მესამე, საბოლოო მოსმენით მიიღო რუსული კანონი. 84 მომხრე, 30 წინააღმდეგი.
საიას სპეციალურ ანგარიშში, რომელიც “აგენტების კანონის” ინიციირებიდან მის მიღებამდე პერიოდს ასახავს, აღნიშნულია, რომ ეს იყო “ძალადობის და რეპრესიების ორი თვე”.
იმ ადამიანების წინააღმდეგ, ვინც აქტიურად აპროტესტებს “აგენტების კანონს”, ფართომასშტაბიანი სიძულვილის კამპანია დაიწყო. ადამიანებს თავს ესხმოდნენ და სასტიკად უსწორდებოდნენ დაუდგენელი ჯგუფები. აქტივისტების სახლებსა და ოფისებთან აკრავენ შეურაცხმყოფელ პლაკატებს. უტოვებენ შეურაცხმყოფელ წარწერებს მანქანებზე.
გარდა ფიზიკური ძალადობისა, “აგენტების კანონის” მოწინააღმდეების მიმართ ხორციელდება ფსიქოლოგიური ძალადობა და მუქარა. მათ ტელეფონზე ურეკავდნენ გინებითა და მუქარით.
თავდასხმები გრძელდება როგორც ოფიციალური პირების განცხადებების სახით, ისე პროპაგანდისტული ფეისბუკ-გვერდების და ტროლ-ბოტების დახმარებით.
პარალელურად ოცნების ლიდერები გამოირჩეოდნენ საქართველოს უცხოელი პარტნიორების განსაკუთრებული კრიტიკითა და “გაშავებით” და ასევე სიძულვილსა და ძალადობას ახალისებდნენ პოლიტიკური ოპონენტების წინააღმდეგ.
განსაკუთრებული აქტიურობდა ამ მიმართულებით პარლამენტის თავმჯდომარე, შალვა პაპუაშვილი. მაგალითად, პაპუაშვილის ერთ-ერთი ფეისბუკ-პოსტის შემდეგ უცნობი პირები სასტიკად გაუსწორდნენ აქტივისტს ზუკა ბერძენიშვილს.
პაპუაშვილი ასევე არაერთხელ დაესხა თავს “ჯემნიუსს” ცილისმწამებლური განცხადებებით, რაც ჩვენი რედაქციისა და პარტნიორების მიერ თავისუფალ მედიაზე ზეწოლად და დაშინებად შეფასდა.
▇ ოფშორების კანონი
19 აპრილს საქართველოს პარლამენტმა მესამე მოსმენით მიიღო კანონპროექტი, რომლითაც ოფშორიდან კომპანიების/აქტივების გადმოტანაზე გადასახადი უქმდება.
კანონპროექტს მხარი 73-მა დეპუტატმა დაუჭირა, ცხრამ კი წინააღმდეგ მისცა ხმა.
ოპოზიცია და ასევე ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ აღნიშნული საკანონმდებლოი ცვლილება ბიძინა ივანიშვილის ინტერესებს ემსახურება.
“უცხოური გავლენის აგენტების” კანონის პარალელურად აღნიშნული საკანონმდებლო ინიციატივას ექსპერტები “ცინიკურს” უწოდებენ. მათი თქმით, ხელისუფლება, ერთი ხელით “გუდავს” სამოქალაქო სექტორს და მეორე ხელით ოფშორებიდან აქტივების ქვეყანაში უკონტროლო შემოდინებას უწყობს ხელს, რაც ბიძინა ივანიშვილის ინტერესებშია.
უფრო დეტალურად, რას გულისხმობს ეს კანონი, შეგიძლიათ წაიკუთხოთ აქ.
▇ გენდერული კვოტირების გაუქმება
4 აპრილს საქართველოს პარლამენტმა გენდერული კვოტირება გააუქმა. კვოტირების მიხედვით, პარტიები საარჩევნო სიაში ყოველ მეოთხე ქალი უნდა ყოფილიყო. წინააღმდეგ შემთხვევაში ცესკო სიას არ დაამტკიცებდა და პარტია არჩევნებში მონაწილეობას ვერ მიიღებდა. ამგვარად წახალისდებოდა ქალების პოლიტიკაში ჩართვა.
საგულისხმოა, რომ გენდერული კვოტირება “ქართულმა ოცნებამ” მიიღო და ხშირად ქალთა ორგანიზაციები მას ამის გამო ემადლიერებოდნენ. თუმცა, მალევე “ოცნებამ” უკან წაიღო საკუთარივე გადაწყვეტილება – ეს იყო “ოცნების” კიდევ ერთი გატეხილი პირობა.
▇ საქართველო ევროპის ჩემპიონატზე
26 მარტს ევრო 2024-ის შესარჩევი ეტაპის ფინალურ შეხვედრაში საქართველოს ფეხბურთის ეროვნულმა ნაკრებმა პენალტების სერიაში საბერძნეთის ნაკრები დაამარცხა და ისტორიაში პირველად ევროპის ჩემპიონატის საგზური მოიპოვა.
18 ივნისს, თბილისის დროით 20:00 საათზე დორტმუნდში საქართველოს ნაკრები თურქეთის ეროვნულ ნაკრებს შეხვდა. ეს ევრო 2024-ის F ჯგუფის პირველი მატჩი იყო და საქართველოს ისტორიაში პირველი მატჩი ევროპის ჩემპიონატზე.
ქართველმა ფეხბურთელებმა ევრო 2024-ზე ოთხი მატჩი ითამაშეს, მერვედფინალში გავიდნენ. საქართველოს ნაკრები 16 საუკეთესო ნაკრებს შორის მოხვდა. მსოფლიო პრესამ დადებითად შეაფასა ჯვაროსნების დებიუტი მაღალი დონის ტურნირზე. განსაკუთრებით შოკისმომგვრელი კრიშტიანუ რონალდუს პორტუგალიასტთან მატჩი იყო, რომელიც ქართველმა ფეხბურთელებმა 2:0 მოიგეს.
ამაღელვებელი დებიუტის შემდეგ სამშობლოში დაბრუნებულ ეროვნულ ნაკრებს სამშობლოში ათასობით ადამიანი დახვდა. მათ ოვაციებით და ტაშით ხვდებოდნენ.
ნაკრებმა ბიძინა ივანიშვილის ფონდი „ქართუსგან“ 30 მილიონიც მიიღო.
ფეხბურთმა ყველა და ყველაფერი მოიცვა – ადამიანები, განურჩევლად ასაკისა და სქესისა, რამდენიმე თვე ფეხბურთით ცხოვრობდნენ. გაჩნდა განცდა, რომ ფეხბურთს შეეძლო პოლიტიკით პოლარიზებული საზოგადოების გაერთიანება. თუმცა, ეს განცდა დიდხანს არ გაგრძელდა – ზუსტად ერთ კვირაში “ოცნება” “რუსული კანონის” განხილვას დაუბრუნდა. მოგვიანებით კი, ზოგიერთი ფეხბურთელი თავის საარჩევნო კლიპშიც გადაიღო, რამაც მოქალაქეთა დიდი ნაწილის უკმაყოფილება გამოიწვია.
▇ საქართველო ოლიმპიადაზე – შვიდი მედალი
პარიზის ოლიმპიადაზე ქართველმა სპორტსმენებმა შვიდი მედალი მოიპოვეს. აქედან სამი ოქრო. ოქროს მედლები ძიუდოისტმა ლაშა ბექაურმა, მოჭიდავე გენო პეტრიაშვილმა და ძალოსანმა ლაშა ტალახაძემ მოიპოვეს. ჯგუფურში საქართველოს 21-ე ადგილი ერგო.
ოქროს მფლობელი სამი სპორტსმენიდან ორი – გენო პეტრიაშვილი და ლაშა ტალახაძე ოლიმპიადის დასრულებიდან ერთ თვეში “ქართული ოცნების” საარჩევნო სიაში აღმოჩდნენ და პარლამენტის დეპუტატები გახდნენ.
▇ დისკრიმინაციული კანონი
საპარლამენტო არჩევნებამდე ნახევარი წლით ადრე “ქართული ოცნება” მთელი რიგი ისეთი საკანონმდებლო ინიციატივებით გამოვიდა, რომლებსაც საერთაშორისო სამართლის ექსპერტები და იურისტები დემოკრატიული პროცესის უკუსვლად აფასებენ. “აგენტების კანონის” მიღების შემდეგ, “ოცნებამ” მორიგი დისკრიმინაციული იმნიციატივით გამოვიდა.
17 სექტემბერს საქართველოს პარლამენტმა დისკრიმინაციული და ჰომოფობიური ანტი-ლგბტ კანონი მიიღო. კანონპროექტს 84-მა დეპუტატმა დაუჭირა მხარი. მსგავსი შინაარსის კანონი რუსეთშიც მიიღეს.
გარდა იმისა, რომ აღნიშნულმა კანონმა საქართველოში ლგბტ თემის უფლებრივი მდგომარეობა გააუარესა, კანონი ასევე აწესებს ცენზურას. ცვლილებების შემდეგ დაუშვებელი გახდა ლგბტქ+ ადამიანებისა და მათი მხარდამჭერების საჯაროდ შეკრება. ასევე აიკრძალა ლგბტ წყვილის ქორწინება და მათ მიერ შვილის აყვანა. ის, რაც საქართველოში აქამდეც აკრძალული იყო.
პაკეტი 19 კანონპროექტისგან შედგება და სხვა საკითხებთან ერთად შეკრების თავისუფლების შეზღუდვასა და მედია ცენზურასაც ითვალისწინებს. კანონი მედიის თავისუფლებასაც შეეხო. მაგალითად, აკრძალულია მედიაში ისეთი შინაარსის გაშვება, რაც შეიძლება შეფასდეს „ლგბტ ურთიერთობებისა და ინცესტის პოპულარიზაციად“.
ცენზურა ეხება წიგნებს, ფილმებს, სპექტაკლებს, სადაც შესაძლოა იყოს ასახული ჰომოსექსუალური ურთიერთობები.
“ქართული ოცნება” ამტკიცებს, რომ აღნიშული კანონი საზოგადოებას “ფსევდოლიბერალური იდეოლოგიისგან და მისი გარდაუვალი მავნე შედეგებისგან დაიცავს”. “ოცნების” თქმით, ამ კანონით “ოჯახური ღირებულებების დაცვა” სურს.
კანონის მიღებამდე ოცნებამ სახალხო განხილვები მოაწყო – სახალხო განხილვების პროცესში მმართველი პარტიის წარმომადგენლები და მათთან აფილირებული დეპუტატები საქართველოს რეგიონებში დადიოდნენ, საჯარო მოხელეებისგან კრებდნენ დარბაზებს და ხალხს აღნიშნულ ცვლილებებს აცნობენ. მდინარაძე და ოცნების სხვა ლიდერები საჯარო მოხელეებს უმტკიცებდნენ, რომ „ქალი ქალია, კაცი კაცია“ და რომ „ლგბტ პროპაგანდით შეიძლება გეი გახდე“.
რეალურად კი ეს შეკრებები, რომელთა შესახებ ჟურნალისტები რეპორტაჟებს ამზადებენ, ჰომოფობიური გზავნილების გაჟღერების და ტირაჟირების ადგილად იქცა.
მაგალითად, ქუთაისში იკითხეს, რამდენად არის საშიშროება, რომ ლექტორებმა სტუდენტებს “ტვინში ჩაუტუმბონ რაღაცა სიბილწე”. ასევე ქუთაისში დამსწრემ იკითხა, როგორ მოხდება საჯარო სამსახურებში დასაქმებულების შემოწმება და “ექსპერტიზა”, რომ ვინმე “ქალი ქალთან და კაცი კაცთან” ნამყოფი ადამიანი თანამდებობებს არ იკავებდეს.
საპარლამენტო არჩევნებამდე ერთი თვით ადრე აღნიშნული კანონის მიღება “ოცნებას” კონსერვატიულად განწყობილი ამომრჩევლის მობილიზაციისთვის დასჭირდა, ფიქრობენ ექსპერტები.
▇ კესარია აბრამიძის მკვლელობა
18 სექტემბერს, საქართველოს პარლამენტის მიერ ჰომოფობიური კანონის მიღებიდან ერთ დღეში, თბილისში მოკლეს ტრანსგენდერი ქალი, კესარია აბრამიძე. ახალგაზრდა ქალის მკვლელი მისი პარტნიორი, 26 წლის მამაკაცი აღმოჩნდა, რომელმაც “ურთიერთშელაპარაკების ნიადაგზე”, ქალს საკუთარ საცხოვრებელ სახლში, ცივი იარაღით მრავლობითი ჭრილობა მიაყენა და შემთხვევის ადგილიდან მიიმალა.
კესარია აბრამიძე ერთ-ერთი პირველი ტრანსგენდერი ქალია საქართველოში, რომელმაც საკუთარი გენდერული იდენტობის შესახებ საჯაროდ ისაუბრა. ის იყო მსახიობი და მოდელი, ასევე, ტელეწამყვანი და სხვადასხვა შოუში აქტიურად საუბრობდა საკუთარ გამოცდილებებზე.
უფლებადამცველები საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან წლების განმავლობაში სიძულვილის გაძლიერებაზე მიუთითებენ.
უფლებადამცველის თქმით, ქართული ოცნების მიერ მიღებული სიძულვილის კანონის ყველაზე მთავარი, მყვირალა მესიჯბოქსი სწორედ ტრანსფობიური იყო – “ქალი ქალი უნდა იყოს და კაცი – კაცი”. თავად კანონი კი ტრანს ადამიანებს განსაკუთრებულად აზარალებს, რადგან მოიცავს ჯანდაცვაზე წვდომის, გენდერის სამართლებრივი აღიარების და სხვა უფლებების შეზღუდვას.
▇ 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნები – “შავი ლაქა საქართველოს ისტორიაში”
26 ოქტომბერის საპარლამენტო არჩევნებს საქართველოში მრავალი მიზეზით უწოდებდნენ ისტორიულსა და გადამწყვეტს. ეს იყო ისტორიაში პირველი არჩევნები, რომლებიც სრულად პროპორციული წესით და ასევე, პირველი არჩევნები, რომლებიც მეტწილად ელექტონული სისტემით ჩატარდებოდა.
არჩევნებს წინ უძღოდა საზოგადოებისთვის ძალიან მძიმე და დამღლელი ორრაუნდიანი ბრძოლა “რუსული კანონის” წინააღდეგ, ასევე აშშ-ისთან სტატეგიული პარტნიორობის გაწყვეტა, გამოკვეთილად ხისტი ანტიდასავლური რიტორიკა და საპასუხოდ დასავლური სანქციები.
ამიტომაც, ბევრისთვის ეს არჩევნები ერთგვარ რეფერენდუმად იქცა – ოცნების მომხრეებისთვის ეს იყო ომსა და მშვიდობას შორის არჩევანი, პროდასავლურად განწყობილი ამომრჩევლისთვის კი რუსეთის ორბიტაზე დაბრუნებასა და ევროპულ მომავალს შორის.
სწორედ ამიტომ, 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებს უპრეცედენტოდ ბევრი ადამიანი აკვირდებოდა, ისინი, ვინც ამ დრომდე ასეთ პროცესებში არ მონაწილეობდნენ: მწერლები, მხატვრები, რეჟისორები, ექიმები, სამოქალაქო აქტივისტები, ახალგაზრდები.
თუმცა, არჩევნების დღეს გამოვლენილმა დარღვევებმა კენჭისყრის შედეგები ეჭვქვეშ დააყენა.
დარღვეული იყო სამართლიანი არჩევნების მთავარი პრინციპი – ხმის მიცემის ფარულობა. მარკერი, რომელითაც ამომრჩევლები სასურველ პარტიას აფერადებდნენ, ბილეტების მეორე მხარეს ჟონავდა და ლაქას ქმნიდა. ეს შავი ლაქა შემდგომ ხალხმა გაყალბებული არჩევნების სიმბოლოდ აქცია.
ყველაზე მასშტაბურ დარღვევებს შორის დასახელდა კარუსელები, სხვისი პირადობის მოწმობებით ან პირადი ნომრებით ხმის მიცემა, ასევე დაშინება, ზეწოლა, ადმინისტრაციული რესურსის უპრეცედენტო ჩართულობა. საარჩევნო უბნებიდან კრიტიკული დამკვირვებლების ტოტალურად გაძევება და მხოლოდ “ქართული ოცნების” მიმართ ლოიალურად განწყობილი დამკვირვებლების დატოვება.
მმართველმა პარტიამ “ქართულმა ოცნებამ” ხმების 54 პროცენტი მიიღო, რაც 12 პროცენტით მეტი იყო ეგზიტპოლის შედეგებზე. ანუ მე-11 მოწვევის პარლამენტში „ქართულ ოცნებას“ 150-დან 89 მანდატი ერგო, ხოლო ოთხ ოპოზიციურ პლატფორმას ჯამში 61.
ამ მონაცემების არ სჯერათ არც ადგილობრივ და არც საერთაშორისო დამკვირვებლებს.
არჩევნების შედეგების სანდოობას ეჭკვეშ აყენებს არჩევნების მთავარი საერთაშორისო დამკვირვებელი – ეუთო/ოდირი. ამ ორგანიზაციის დასკვნაში წერია, რომ არჩევნები შემაშფოთებელ ფონზე მიმდინარეობდა და რომ არსებულმა პრობლემებმა ამომრჩევლების ნდობას არჩევნების პროცესისადმი ძირი გამოუთხარა.
შემაჯამებელ ოქმში ასახულ მაჩვენებლებს მხოლოდ „ქართული ოცნება“ ეთანხმება.
არჩევნებს გაყალბებულს უწოდებს ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოების ყველაზე აქტიური ნაწილი. მრავალრიცხოვანი დარღვევების გამო, არჩევნების შედეგები ამ დრომდე არ აღიარეს ევროპულმა ქვეყნებმა. პარტიას გამარჯვება მხოლოდ აზერბაიჯანმა, ვენესუელამ, თურქეთმა, სომხეთმა, უნგრეთმა და ჩინეთმა მიულოცეს.
25 ნოემბერს მე-11 მოწვევის პარლამენტი პარლამენტი საპროტესტო აქციის ფონზე შეიკრიბა – “ოცნების” დეპუტატები შენობაში სპეცრაზმის კორდონმა შეაცილა. აქციის მონაწილეები ამ პარლამენტს არალეგიტიმურად და თვითგამოცხადებულად მიიჩნევენ. პრეზიდენტმა ზურაბიშვილმა კი ამ დღეს “შავი ორშაბათი საქართველოში” უწოდა.
პირველ სხდომას მხოლოდ „ქართული ოცნების“ წევრები ესწრებიან. დანარჩენი ოთხი პარტია უარს ამბობს პარლამენტში შესვლაზე.
▇ 28 ნოემბრის განცხადება და პროევროპული პროტესტები
28 ნოემბერს, საღამოს, პრემიერმა ირაკლი კობახიძემ “ქართული ოცნების” სათავო ოფისში, საპარლამენტო უმრავლესობასა და სამთავრობო გუნდს შორის შეხვედრის შემდეგ გამართა ბრიფინგი, სადაც გამოაცხადა, რომ 2028 წლამდე საქართველო აჩერებს ევროკავშირთან ინტეგრაციის პროცესს.
“მივიღეთ გადაწყვეტილება, 2028 წლის ბოლომდე დღის წესრიგში არ დავაყენოთ ევროკავშირთან მოლაპარაკებების გახსნის საკითხი”, – განაცხადა პრემიერ-მინისტრმა და ეს გადაწყვეტილება იმით ახსნა, რომ ევროკავშირი ამ საკითხს საქართველოს დასაშანტაჟებლად იყენებს.
კობახიძის ბრიფინგის დასრულებისთანავე, 28 ნოემბერს საღამოს, თბილისსა და სხვა ქალაქებში სპონტანური საპროტესტო აქციები დაიწყო, რომლებიც ამ სტატიის გამოქმეყნების დრომდეც [30 დეკემბერი, 2024 წელი] გრძელდება.
ეს მოულოდნელი გადაწყვეტილება მასშტაბურ და ხანგრძლივ პროტესტს დაედო საფუძვლად. დაიწყო ახალი პოლიტიკური მოძრაობა, რომელსაც მეხუთე პრეზიდენტი, სალომე ზურაბიშვილი, ხელმძღვანელობს. ის პროევროპული პროტესტისა და ოპოზიციის გაერთიანების ცენტრად იქცა.
ყოველ დღე თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში ათასობით ადამიანი გამოდის “ქართული ოცნების” ანტიევროპული პოლიტიკის გასაპროტესტებლად. მათი მთავარი მოთხოვნაა დაინიშნოს ხელახალი საპარლამენტო არჩევნები და ასევე გათავისუფლდნენ აქციების დროს დაკავებული ადამიანები.
თავდაპირველად მომიტინგეების წინააღმდეგ სამართალდამცავები იყენებდნენ სპეცტექნიკას – ჭყლის ჭავლს, ცრემსადენ გაზს, წიწაკის სპრეის. სასტიკად ნაცემია ასობით ადამიანი, უმეტესობას დაზიანებები აქვს სახის არეში, თითქმის ყველას აქვს თავის ტვინის სხვადასხვა სიმძიმის შერყევა. 400-ზე მეტი ადამიანია დაკავებული.
სასტიკად ნაცემებსა და დაკავებულებს შორის არიან ჟურნალისტები. პოლიციის ძალადობა – დემონსტრანტების ცემა და ძარცვა – უფლებადამცველებმა წამებად შეაფასეს.
სპეცრაზმთან ერთად აქციის მონაწილებსაა და ჟურნალისტებზე ასევე “ნადირობენ” ე.წ. ტიტუშკები, პროსახელისუფლებო ნიღბიანი ადამიანები, რომლებიც თავს ესხმიან მოქლაქეებს ქუჩაში, საკუთარ სახლებთან, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში.
პარალელურად მნიშვნელოვანი პროცესები მიმდინარეობს საჯარო სექტორში – მომიტინგეთა მხარდასაჭერ განცხადებებს ავრცელებენ და/ან სამსახურებს ტოვებენ საჯარო მოხელეები, სახელმწიფო სტრუქტურებში დასაქმებული ადამიანები.
თანამდებობიდან გადადგა ელჩების ნაწილი. ასევე მიმდინარეობს სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის საქართველოსთვის აქამდე უპრეცედენტო პროცესი – ოფიციალურად გარკვეული პერიოდით პროტესტის ნიშნად სასწავლო პროცესი შეაჩერეს უმაღლესმა სასწავლებლებმა, ასევე ბევრმა საჯარო სკოლამ. სპონტანურად იფიცებიან საჯარო სკოლის მოსწავლეები და ცალკეული მასწავლებლები როგორც თბილისში, ისე საქართველოს სხვა რაიონებში. მომიტინგეების და საქართველოს პროევროპული კურსის მხარდასაჭერ განცხადებებს აკეთებენ საზღვარგარეთ მოღვაწე ცნობილი ქართველები, ასევე კომპანიები და ბიზნესის წარმომადგენლები. პროცესს ოპოზიციის ლიდერებთან ერთად მხარს უჭერს საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი.
▇ “ახალი მტრები და ახალი მეგობრები”
2024 წელი საქართველოს საგარეო კურსის დრამატულად და ღიად შეცლის წელი აღმოჩნდა.
ქვეყანას გაუფუჭდა ურთიერთობა ტრადიციულ, სტრატეგიულ მეგობრებთან – აშშ-სთან და ევროკავშირთან, სანაცვლოდ გამყარდა სხვადასხვა ტიპის კავშირები ისეთ ქვეყნებთან როგორიცაა ჩინეთი, რუსეთი, ირანი.
30 ნოემბერს, ევროკავშირთან მოლაპარაკებების შეჩერებასთან დაკავშირებით კობახიძის ცნობილი განცხადებიდან ორ დღეში, აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის ვებგვერდზე გაჩნდა განცხადება, რომ აშშ-მ საქართველოსთან სტრატეგიული პარტნიორობა შეაჩერა. აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის სპიკერის, მეთიუ მილერის თქმით, ამ გადაწყვეტილების მიზეზი გახდა “ქართული ოცნების”ბოლოდროინდელი ანტიდემოკრატიული ნაბიჯები, რომლებიც აშშ-სა და საქართველოს შორის სტრატეგიული პარტნიორობის ძირითადად დებულებებს არღვევდა.
2024 წელს ასევე ცნობილი გახდა, რომ სტრატეგიული მნისვნელობის ანაკლიის პორტს ჩინური კომპანია ააშენებს. აღნიშნულ პროექტს ამერიკული კონსორციუმი ახორციელებდა, თუმცა 2020 წელს საქართველოს მთავრობის გადაწყვეტილებით შეჩერდა. ოთხი წლის თავზე კი, ანაკლიაში პორტის აშენების უფლება ჩინურმა კომპანიამ მოიპოვა.
2024 წელის ისტორიას შემორჩება ასევე საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი კობახიძის ორი ვიზიტი ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში და ჰამასის ლიდერებთან გადღებული ჯგუფური ფოტოები.
პირველად კობახიძე თეირანში ირანის ისლამური რესპუბლიკის პრეზიდენტის დაკრძალვაზე, მეორედ კი – ახალი პრეზიდენტის, მასუდ ფეზეშქიანის ინაუგურაციაზე ჩავიდა. ფოტოებზე კობახიძე ჰამასის ლიდერთან, ისმაილ ჰანიესთან გვერდით დგას – ჰანიე ინაუგურაციის დასრულებიდან რამდენიმე საათში მოკლეს. ღონისძიებაზე, რომელსაც კობახიძე ესწრებოდა, ისმოდა შეძახილები „სიკვდილი ამერიკას“, „სიკვდილი ისრაელს“.
ეს იყო ბოლო შვიდი წლის განმავლობაში საქართველოს უმაღლესი თანამდებობის პირის პირველი ვიზიტი ირანში და როგორც ექსპერტები აღნიშნავდნენ, დასავლეთისთვის გაგზავნილი ძალიან მკაფიო მესიჯი.
▇ სანქცირებული მთავრობა
ისტორიაში პირველად, საქართველოში, დასავლელი პარტნიორებისგან – ამერიკის შეერთებული შტატების, ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მხრიდან, ათობით ადამიანია დასანქცირებული.
სანქცირებულთა შორის არიან მაღალი თანამდებობის პირები, მოსამართლეები, პარლამენტის დეპუტატები, ბიზნესმენები, კერძო პირები და “ქართული ოცნების” სხვა წევრები.
მათ შორის, წლის ბოლოს, 27 დეკემბერს, აშშ-ის სახელმწიფო ხაზინამ ფინანსური სანქციები დაუწესა საქართველოს რეალურ მმართველს, მმართველი პარტია “ქართული ოცნების” დამფუძნებელსა და საპატიო თავმჯდომარეს, ქვეყნის ყოფილ პრემიერს, მილიარდერ ბიძინა ივანიშვილს.
ივანიშვილის სახელი OFAC-ის სიაში 27 დეკემბერს, თბილისის დროით 20:00-ზე გამოჩნდა. OFAC-ის სიის თანახმად, ივანიშვილის სანქცირება რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების პაკეტის ნაწილია.
‘ბიძინა ივანიშვილის ხელმძღვანელობით, ქართულმა ოცნებამ წინ წასწია კრემლის ინტერესები საქართველოს ევრო-ატლანტიკური ტრაექტორიის რელსებიდან გადაყვანით, რაც პირდაპირ ეწინააღმდეგება იმას, რასაც ითვალისწინებს საქართველოს კონსტიტუცია და ქართველი ხალხი”, – წერს სახაზინო დეპარტამენტი.
აშშ-ის მიერ დაწესებული სავიზო შეზღუდვები საქართველოში 2023 წელს ჯერ მოსამართლეებს შეეხო, ხოლო 2024 წელს, „აგენტების კანონის“ ხელმოწერისთანავე, უკვე აშშ-მაც და ევროკავშირმაც „ქართული ოცნების“ წევრებსა და მათ ოჯახებს დაუწესეს სანქციები.
ამ ეტაპისთვის, 110-ზე მეტ ადამიანს აქვს ამერიკის შეერთებული შტატების სავიზო შეზღუდვა. ეს შეზღუდვა ეხება დასანქცირებული ადამიანების ოჯახის წევრებსაც. შესაბამისად, იმ პირთა რიცხვი, რომლებიც ვერ შეძლებენ ამერიკის შეერთებულ შტატებში მოგზაურობას, რამდენიმე ასეულია.
დიპლომატიური პასპორტის მქონე ასობით ადამიანი სანქციები დაუწესა ევროკავშირმა – ისინი ვეღარ შეძლებენ დიპლომატიური პასპორტებით უვიზოდ მოგზაურობას.
ექვსი ადამიანი შეყვანილია ე.წ. მაგნისტკის სიაში – ეს არის მკაცრი ფინანსური სანქცია, რომელიც დასანქცირებული პირების მთელი ქონების, წილების და ფინანსების გაყინვას გულისხმობს. ამ ექვს ადამიანს შორის ოთხი მაღალი თანამდებობის პირია.
40-ზე მეტი პირი დასანქცირებულია ბალტიის ქვეყნების მიერ; 19 პირს დაუწესა პერსონალური სანქციები უკრაინამ.
▇ “ქართული ოცნების” პრეზიდენტი
წლის ბოლო კვირა დღეს, 29 დეკემბერს, საქართველოს პარლამენტის სხდომათა დარბაზში ქვეყნის მეექვსე პრეზიდენტის, “ქართული ოცნების” მიერ დანიშნული მიხეილ ყაველაშვილის ინაუგურაცია გაიმართა.
ყაველაშვილი პირველი პრეზიდენტია საქართველოს ისტორიაში, რომელიც ხალხის მიერ არ არის არჩეული – იგი დელეგატებმა არაპირდაპირი წესით აირჩიეს.
საქართველოს ისტორიაში პირველი არაპირდაპირი საპრეზიდენტო არჩევნები 2024 წლის 14 დეკემბერს ასევე პარლამენტის სხდომათა დარბაზში გაიმართა. პრეზიდენტობის ერთადერთი კანდიდატი იყო „ქართულმა ოცნების” ლიდერის, ბიძინა ივანიშვილის მიერ წარდგენილი ყოფილი ფეხბურთელი, მიხეილ ყაველაშვილი.
ვინაიდან ოპოზიცია, სამოქლაქო საზოგადოება, საქართველოში მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციები და ასევე საერთაშიროსო თანამეგობრობის დიდი ნაწილი არ აღიარებენ 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შედეგებს, შესაბამისად არალეგიტიმურად მიიჩნევა მე-11 მოწვევის პარლმენტი და ამ პარლემენტის მიერ დანიშნული მთავრობა და არჩეული პრეზიდენტიც.
საპრეზიდენტო არჩევნების ლეგიტიმურობა არც მოქმედმა პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა და არც სამართლის ექსპერტების უმეტესობამაც არ სცნეს.
ყაველაშვილი “ქართული ოცნების” ყველაზე რადიკალურად ანტიდასავლური და ჰომოფობიური დანაყოფის – „ხალხის ძალის“ ლიდერია. სწორედ ამ პოლიტიკური ძალის მიერ არის ინიცირებული „აგენტების კანონიც” და ასევე ე.წ. ლგბტლანონიც. ყაველაშვილი გამოირჩევა ანტიდასავლური რიტორიკით, ჰომოფობიური განცხადებებით, კონსპირაციული თეორიებით და პოლიტიკური ოპონენტების გინებით.
ოპოზიცია და ასევე სამოქალაქო საზოგადოების დიდი ნაწილი ერთადერთ ლეგიტიმურ პრეზიდენტად სალომე ზურაბიშვილს მიიჩნევენ.
29 დეკემბერს, ინაუგურაციის პარალელურად, სალომე ზურაბიშვილის მხარდასაჭერად საქართველოს პრეზიდენტის ორბელიანების სასახლესთან ათასობით ადამიანი შეიკრიბა. ზურაბიშვილმა ათონელის სასახლე დატოვა, თუმცა თავს ერთადერთ ლეგიტიმურ პრეზიდენტად მიიჩნევს და ბრძოლას აგრძელებს.
▇ “ცოფიანი პრინტერი” ქართულად
და ბოლოს, 29 დეკემბერს, ინაუგურაციის დღესვე, “ქართული ოცნების” პრეზიდენტმა მიხეილ ყაველაშვილმა ხელი მოაწერა ყველა იმ რეპრესიულ, ადამიანის უფლებების შემზღუდველ კანონს, რომლებიც ,,ქართულმა ოცნების” პარლამენტმა დაჩქარებულად, 9 დღეში მიიღო.
საუბარია მთელ რიგ ცვლილებებზე, მათ შორის შეკრებების დროს პიროტექნიკისა და ლაზერის აკრძალვაზე, ასევე სახის შენიღბვის აკრძალვაზე და საჯარო სამსახურის შესახებ კანონში შესულ ცვლილებებზე, რომელთა თანახმად, საჯარო დაწესებულებებში რეორგანიზაცია მარტივდება, რაც კიდევ უფრო მოწყვლადს ხდის საჯარო მოხელეებს.
საინტერესოა, რომ “ქართული ოცნების” არც ეს ნაბიჯია ორიგინალური და იგი ასევე იმეორებს პუტინის რუსეთში 2012 წელს განხორციელებულ ცვლილებებს. მაშინ, ე.წ. “ბალოტნაიას პროტესტების” ჩასახშობად, რუსეთის დუმამ ათეულობით დიდი თუ პატარა საკანონმდებლო ცვლილება დაჩქარებული წესით განახორციელა. ამის გამო რუსულ მედიაში დუმას “ცოფიან პრინტერიც” კი უწოდეს იმის ხაზგასასმელად, რომ კანონებს დაჩქარებული და მასობრივი წესით, სათანადო განხილვისა და ანალიზის გარეშე იღებდნენ.
ამ დრაკონული ცვლილებების უმეტესობა სწორედ შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებას ზღუდავდა. დაწყებული მიტინგებისა და საპროტესტო აქციების წესების გამკაცრებით, დასრულებული არასამთავრობო ორგანიზაციების, მედიისა და უცხოური ინტერნეტ-პლატფორმების საქმიანობის შეზღუდვით. შედეგად, ამ კანონებმა პრაქტიკულად შეუძლებელი გახადა და კანონგარეშედ გამოაცხადა რუსეთში ყველანაირი პროტესტი და შეკრება.
