მოსაზრება: რა საფრთხეს ქმნის საქართველოსთვის ყარაბაღში კონფლიქტის ესკალაცია

მთიან ყარაბაღში სამხედრო კონფლიქტის განვითარებამ, შესაძლოა, მასში რუსეთისა და თურქეთის პირდაპირი ჩარევა გამოიწვიოს. ამ შემთხვევაში, შესაძლოა, რუსეთი საქართველოს გავლით სომხეთში დამატებითი ჯარების შესაყვანად „დერეფნის“ გაჭრას შეეცადოს და კონტროლი დააწესოს ჯავახეთის რეგიონზე, რომელიც სომხებით არის დასახლებული, – მიაჩნია ქართველ ჟურნალისტსა და სამხედრო მიმომხილველს, თემურ კიღურაძეს.

ამ დროისთვის, კონფლიქტში საქართველო ოფიციალურად ნეიტრალურ პოზიციას იკავებს და ორივე მხარეს ცეცხლის შეწყვეტისა და სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყებისკენ მოუწოდებს, შეხვედრის ადგილად კი თბილისს სთავაზობს.

• საბრძოლო მოქმედებები ყარაბაღში, განახლებადი ინფორმაცია

• რუსი ექსპერტი: ხუთი რაიონი უნდა დაუბრუნდეს აზერბაიჯანს

• სომეხი და აზერბაიჯანელი ექსპერტები ეჭვქვეშ აყენებენ დანაკარგების შესახებ ოფიციალურ რიცხვებს

მაგრამ სამშვიდობო მოლაპარაკებების არარსებობის პირობებში, შეიძლება ითქვას, რომ განჯის დაბომბვაზე (სიდიდით მეორე ქალაქი) აზერბაიჯანის პასუხი, შესაძლოა გახდეს დადასტურებული და უდავო თავდასხმა თავად სომხეთზე. 

დავუშვათ, სომხეთის ხელში აღმოჩნდა ყარაბაღის მეორე ომში თურქეთის მონაწილეობის დამადასტურებელი დამაჯერებელი მტკიცებულებები. რუსეთი აამოქმედებს კოლექტიური უსაფრთხოების ორგანიზაციის შეთანხმებას (გაფორმებულია რუსეთს, სომხეთს, ბელარუსს, ყაზახეთს, ყირგიზეთსა და ტაჯიკეთს შორის) და ოფიციალურად დაუჭერს კონფლიქტში მხარს სომხეთს, უზრუნველყოფს მის მხარდაჭერას ჰაერიდან და საბოლოოდ, ჯარებით.

რუსეთის პოზიცია ნათელია – მან აუცილებლად უნდა დაიცვას თავისი მოკავშირისა და სტრატეგიული პარტნიორის ინტერესები – სამხრეთ კავკასიის რკინიგზა, რომელსაც რუსეთი იყენებს, ენერგეტიკული და სამთომომპოვებელი კომპანიები და ასევე, სომხეთის მცხოვრებლები, რომელთაგან ბევრს ორმაგი, სომხეთისა და რუსეთის მოქალაქეობა აქვს.

ფაქტობრივად, სომხეთი იზოლირებული ქვეყანაა, რომელიც გარშემორტყმულია ისტორიული მოწინააღმდეგეებით – თურქეთით და აზერბაიჯანით, ირანთან მოკლე საზღვრით და მომარაგების მთავარი ხაზით – საქართველოსთან საზღვრით.

რუსეთი ვერ შეძლებს თავისი ბაზებისა და სამხედრო ოპერაციების მომარაგებას სომხეთში, რადგან საქართველოს მკაცრად აკრძალული აქვს რუსული სამხედრო ტვირთის საქართველოს გავლით გადაადგილება, ასევე, ნებისმიერი სამხედრო ტვირთის სომხეთსა და აზერბაიჯანში გატარება.

საჰაერო მარშრუტი ირანის გავლით, რომელსაც ახლა იყენებენ სომხეთში რუსული სამხედრო ბაზების მოსამარაგებლად, ძალიან გრძელი, ნელი და ძვირადღირებულია. რუსეთს მომარაგებისთვის უსაფრთხო და საიმედო არხი დასჭირდება, ამიტომ, მოსკოვისთვის საუკეთესო ვარიანტია – მარშრუტი საქართველოს გავლით.

აი, რა არის ყველაზე ცუდი საქართველოსთვის. სომხეთში, რუსული ბაზების მომარაგებისთვის მარშრუტი, დიდი ალბათობით, საქართველოს სეპარატისტული რეგიონიდან, სამხრეთ ოსეთიდან გაკეთდება, რომელშიც რუსეთი ძლიერად არის სამხედრო შემადგენლობით წარმოდგენილი და პირდაპირ ესაზღვრება მას.

სამხრეთ ოსეთიდან სომხეთში მარშრუტი შეიძლება წავიდეს თბილისის ან ალტერნატიული გზით, ახალქალაქისა და მთელი სამცხე-ჯავახეთის გავლით – ტერიტორია სამხრეთ საქართველოში, სადაც ძირითადად ეთნიკურად სომეხი მოსახლეობა ცხოვრობს. რადგან ქვეყნის დედაქალაქის დაპყრობა ძალიან რთული და ძვირადღირებული ოპერაცია ჩანს, დიდი ალბათობით, არჩევანი ალტერნატიულ მარშრუტზე შეჩერდება.

ამ რეგიონში უკვე შეინიშნება გარკვეული არასტაბილურობა და სომხეთის მხარდამჭერი გამოსვლები. რუსეთის მხრიდან ამ რეგიონისადმი მომატებულმა ინტერესმა, შეიძლება, იქ დაძაბულობა გამოიწვიოს, გამოიყენონ სიტუაცია არეულობების ან შეტაკებების ორგანიზებისთვის ადგილობრივ სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის მეზობელ თემებში.

მაშინ, მარტივად შეიძლება გამოიყენონ ორი სცენარი:

სამცხე-ჯავახეთის რეგიონი საქართველოსგან დამოუკიდებლობას გამოაცხადებს, შექმნის „სახალხო რესპუბლიკას“, დაადანაშაულებს რა საქართველოს ადგილობრივი მოსახლეობის, ენისა და კულტურის შევიწროებასა და ომში, თურქეთისა და აზერბაიჯანის (საქართველოს უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორები) მხარდაჭერაში. რუსეთი მხარს დაუჭერს განცხადებას, აღნიშნავს, რომ აპირებს გადაარჩინოს რეგიონი ყბადაღებული „დასავლეთისა და თურქეთის ფაშისტი მარიონეტებისგან“ და დაიცვას რეგიონში მცხოვრები რუსეთის მოქალაქეები, რადგან ჯავახეთის სომხური მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს საქართველოსა და რუსეთის ორმაგი მოქალაქეობა ან სამმაგი – საქართველო-სომხეთი-რუსეთის მოქალაქეობა აქვს. 

რუსეთი საქართველოს ტერორიზმის მხარდაჭერაში დაადანაშაულებს (ანალოგიური ბრალდებები გაისმა ჩეჩნეთის პირველი და მეორე ომის დროს და რუსეთის მიერ საქართველოში, პანკისის ხეობის დაბომბვის შემდეგ 2020 წელს), განაცხადებს რა, რომ თბილისი უსაფრთხო მარშრუტს აძლევს თურქეთს სირიელი აჯანყებულების საქართველოს გავლით ფრონტის ხაზზე ტრანსპორტირებისთვის. ეს ბრალდებები უკვე გაისმა და საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურს მისი ოფიციალურად უარყოფა მოუწია.

რუსული ჯარები სამხრეთ ოსეთის ბაზის სახით გამოყენების შემთხვევაში, სწრაფად ჩაატარებს „ანტიტერორისტულ ოპერაციას“, რათა გაანეიტრალოს თურქული საზღვარი სამცხე-ჯავახეთში და გადაჭრას ორი ძირითადი გზა, რომელიც ერთმანეთს დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს აკავშირებს.

რუსულ ჯარებს შეუძლიათ სწრაფად დააბრუნონ ახალქალაქში ძველი საბჭოთა ბაზა, რომელიც ციხესიმაგრედ გამოიყენებოდა ჯერ კიდევ რუსეთ-თურქეთის ომების დროს მე-19 საუკუნეში და ცივი ომის დროს მომდინარი საფრთხის წინააღმდეგ. როგორც კი ძირითადი გზები უზრუნველყოფილი იქნება, სომხეთისკენ მიმავალი გზა გაიხსნება.

რა შეიძლება მოჰყვეს ამ ქმედებებს და იარსებებს თუ არა სამხრეთი კავკასია თავისი ახლანდელი ფორმითა და არსებული საზღვრებით – აქ შეიძლება სხვადასხვა ვარიანტი არსებობდეს. მაგრამ არც ერთი მათგანი ხელს არ გვაძლევს არც ჩვენ და არც რომელიმე სხვა ქვეყანას რეგიონში.

ყარაბაღი შეიძლება იქცეს ახალ სარაევოდ, რომელიც გააჩენს ნაპერწკალს, საიდანაც უზარმაზარი ხანძარი გაჩაღდება, რომლის დანთებას შეეწირება უამრავი ჯარისკაცისა და მშვიდობიანი მოსახლის სიცოცხლე. საჭიროა ამ სიგიჟის შეჩერება.