ვის შეიყვარებს რუსეთი სომხეთში? კავშირი შიდაპოლიტიკურ სიტუაციასა და კრემლისადმი დამოკიდებულებას შორის

სომხეთში, კორონავირუსის გამო გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობის მიუხედავად, შიდაპოლიტიკური ცხოვრება დუღს. ქვეყანაში პოლიტიკური დაძაბულობა მატულობს. ოპოზიცია ხელისუფლებას პრეტენზიებს უყენებს, კერძოდ, სომხურ-რუსული სამოკავშირეო ურთიერთობების გაუარესებაში ადანაშაულებს.

2018 წლის „ხავერდოვანი რევოლუციის“ შემდეგ მოსული სომხეთის ხელისუფლების მცდელობა, განამტკიცოს ქვეყნის სუვერენიტეტი, შექმნას საკუთარი საგარეო პოლიტიკა და გაუძლოს საგარეო ზეწოლას, ოპოზიციის ნაწილის მიერ ფასდება, როგორც „ანტირუსული“.

რა ხდება სომხეთის შიდაპოლიტიკურ ცხოვრებაში, რა კავშირშია ის სომხურ-რუსულ ურთიერთობებთან და საერთოდ, კავშირშია თუ არა – ამის შესახებ კომენტარს აკეთებს პოლიტიკური მიმომხილველი, აკოფ ბადალიანი.

• სომხეთის პრემიერ-მინისტრის საქმიანობას უმრავლესობა იწონებს – სოციოლოგიური გამოკითხვა
• მოსკოვში, მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვების აღლუმზე ფაშინიანი არ ჩავა. უარი თქვეს სხვა ლიდერებმაც

ბრძოლა რუსული მფარველობისთვის

სომხეთის შიდაპოლიტიკური ცხოვრების პოსტრევოლუციური ეტაპი, პოლიტიკური ბრძოლის ეტაპზე გადავიდა. ძალებმა, რომლებიც ასე თუ ისე მონაწილეობდნენ რევოლუციურ პროცესში, საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე, აქტიური ბრძოლა დაიწყეს მომდევნო საპარლამენტო არჩევნების წინ, თუმცა ის 2023 წელს არის დაგეგმილი.

ამის პარალელურად, სომხეთში მიმდინარეობს სომხურ-რუსული ურთიერთობების რეფორმირების პროცესი და ეს ორი პროცესი საკმაოდ მჭიდრო კავშირშია.

სომხეთი ყოველთვის რუსული ინტერესების გავლენის ზონაში იყო და დიდწილად, ქვეყნის შიდაპოლიტიკური ცხოვრება, ყოველთვის იყო სომხურ-რუსული ურთიერთობების ერთგვარი ჩრდილური პროცესი.

სომხეთში, მთელი შიდაპოლიტიკური ბრძოლა, წინააღმდეგობა ან კონკურენცია უნდა განვიხილოთ სომხეთის სუვერენიტეტსა და რუსეთის სუპერსახელმწიფოებრივ ინტერესებს შორის ბრძოლის პრიზმაში.

რუსულ ელიტას არასდროს არ შეეძლო და არ შეუძლია წარმოიდგინოს სომხეთი, რომელიც დამოუკიდებელ საგარეო პოლიტიკას აგებს. სომხეთში კი, უნდა ვაღიაროთ, რომ ყოველთვის მოიძებნებოდნენ ძალები, რომლებიც დაუღალავად ახდენდნენ რუსეთისადმი თავისი ერთგულების დემონსტრირებას და ამტკიცებდნენ, რომ ისინი სხვებზე კარგად დაიცავდნენ მის ინტერესებს.

ასეთი მიდგომა თანდაყოლილია აპოლიტიკური ელიტებისა და საზოგადოებისადმი, რომელსაც არ აქვს სახელმწიფოებრივი აზროვნება და ტრადიცია. ანუ ადამიანები მიისწრაფვიან არა იმისაკენ, რომ დამოუკიდებელი სუბიექტები გახდნენ, არამედ ეძებენ გარკვეულ ძლიერ ცენტრს, რომელიც უზრუნველყოფს შიდაპოლიტიკურ ველზე მათ დომინანტურ პოზიციებს (ფული, ძალაუფლება).

რუსული იმპერიალიზმი და სომხური „მე“ 

დროება იცვლება და დღეს ჩვენ მოწმენი ვართ სომხურ-რუსული ურთიერთობების რეფორმირების.

„ხავერდოვანი“ რევოლუციის შემდეგ, სომხეთის ხელისუფლებამ დაიწყო ორივე ქვეყნის სუვერენიტეტის ორმხრივი ცნობის და თითოეული ამ ქვეყნის საშინაო საქმეებში ჩაურევლობის წინ წამოწევა.

ამავდროულად, არიან ძალები, რომლებიც სხვადასხვა მანიპულაციებით ცდილობენ, რომ ეს პროცესი წარმოადგინონ, როგორც სომხურ-რუსული ურთიერთობების გამწვავება.

სპეკულირებენ სხვადასხვა საკითხებით, კერძოდ, ანტიკორუფციული პროცესებით, რომლებიც, სხვებთან ერთად, სომხეთში მოქმედი რუსული კომპანიების ინტერესებსაც შეეხო. ახალი ხელისუფლების უარს კორუფციულ სქემებზე, რომელიც რევოლუციამდე მოქმედებდა, ნიკოლ ფაშინიანის მოწინააღმდეგეები წარმოადგენენ, როგორც დასავლეთის დაკვეთით სომხური ბაზრიდან რუსული კომპანიების გაძევების მცდელობას.

მანიპულაციის მიზეზი გახდა ასევე საკონსტიტუციო სასამართლოს ირგვლივ განვითარებული მოვლენები, რომლის დაშლასაც ხელისუფლება მოსამართლეთა შემადგენლობის არალეგიტიმურობაზე აპელირებით ცდილობს. რუსული ელიტები, პოლიტიკური და ეკონომიკური წრეები, რომლებსაც სომხურ-რუსული ურთიერთობების ფორმატის შეცვლა არ სურთ, წინა ხელისუფლების დროს არჩეულ საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების გადადგომის, სომხეთზე ზეწოლის ინსტრუმენტად იყენებენ.

სომხეთის ხელისუფლებამ არაერთხელ განაცხადა, რომ რუსეთთან ურთიერთობა აგებული უნდა იყოს ურთიერთსასარგებლო საერთო ინტერესებზე და ეს ყველას არ მოსწონს. სომხეთის ვასალურ სტატუსს რუსული ელიტის წარმომადგენლები იყენებენ ფინანსური და პოლიტიკური მიზნებისთვის. ისინი სარგებლობენ სომხეთში ზოგიერთი ძალის მხარდაჭერით, რომლებმაც ახლა წარმოადგინეს თეზისი „ანტირუსული“ მოქმედი ხელისუფლების შესახებ.

ცოტა ხნის წინ, პარტია „აყვავებული სომხეთის“ ლიდერმა და ქვეყნის ერთ-ერთმა უმდიდრესმა ადამიანმა, გაგიკ ცარუკიანმა „ანტირუსული ურთიერთობების“ გამწვავების შესახებ გააკეთა განცხადება და ხაზი გაუსვა, რომ ამ ყველაფრის უკან ანტისახელმწიფოებრივი და ანტისომხური ძალები დგანან, თავად კი ყველაფერს გააკეთებს, რათა შეაჩეროს ანტირუსული განწყობების ზრდა.

საკუთარი ინტერესების დასაცავად 

ასეთი თამაში ერთხელ უკვე იყო, როდესაც სერჟ სარგსიანის პრეზიდენტობის პერიოდში, ძალების იგივე განლაგების პირობებში, სომხეთი ევროინტეგრაციის მიმართულებით მიდიოდა, არასახელისუფლებო პოლუსს კი „აყვავებული სომხეთის“ მეთაურობით, ქვეყანა ამ გზიდან გადაჰყავდა. საბოლოოდ, სომხეთმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერაზე და ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში გაწევრიანდა, რომელშიც ლიდერის როლში რუსეთია.

მაგრამ დღეს სომხეთში ლეგიტიმური ხელისუფლებაა, რომელსაც საზოგადოების დიდი მხარდაჭერა აქვს და იმ პირობებში, როდესაც ძველი მსოფლიო წესრიგი ირღვევა და ახალი დგება, მან საკუთარი ინტერესები უნდა გაატაროს. ამ ახალ სიტუაციაში, უცნობია, რა მოუვა იმავე რუსეთს ხუთი ან ათი წლის შემდეგ, ექნება თუ არა იგივე შესაძლებლობები რეგიონში, მოახერხებს თუ არა სომხეთისთვის გარკვეული თავდაცვითი ბარიერების უზრუნველყოფას.

სომხეთმა საკუთარი საგარეო პოლიტიკა უნდა ააგოს ისე, რომ არ იყოს დამოკიდებული რუსეთის მხარდაჭერაზე, მით უმეტეს იმ რუსეთის, რომელიც ამ დრომდე ერთგულია გასულ საუკუნეში გაფორმებული რუსეთ-თურქეთის ხელშეკრულების, რის საფუძველზეც მოხდა სომხური მიწების გაყოფა. იმ რუსეთზე, რომელმაც აზერბაიჯანს მილიარდობით დოლარის შეიარაღება მიჰყიდა, რამაც 2016 წლის აპრილის ომი გამოიწვია.

არ გვაქვს გარანტია, რომ ხვალ, რუსეთი ჩვენ ხარჯზე არ დაიწყებს თურქეთთან ვაჭრობას, ამიტომ, სომხურ-რუსული ურთიერთობების საერთო ინტერესების საფუძველზე რეფორმირება – სასიცოცხლო საკითხია. 

სომხეთს რუსეთთან სტრატეგიული პარტნიორობა ზუსტად იმდენად ესაჭიროება, რამდენადაც რუსეთს ესაჭიროება სომხეთთან სტრატეგიული პარტნიორობა. თანაბარი ურთიერთობების პერსპექტივას ორივე მხარისთვის, ალტერნატივა არ გააჩნია.

და აქ ძალიან მნიშვნელოვანია, რამდენად მოახერხებენ სომხეთი და რუსეთი წინააღმდეგობის გაწევას იმ ძალებისთვის, რომლებიც ურთიერთობის გათანაბრების მოწინააღმდეგეები არიან. და თუკი ჩვენი ინტერესები არ იქნება გათვალისწინებული, თუკი ჩვენ არ განგვიხილავენ, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ის, რომ რუსეთი დაკარგავს სომხეთს.