ფაშინიან-პუტინის მოლაპარაკებები უკრაინაში ომისა და სომხეთში დაძაბულობის ფონზე
ფაშინიან-პუტინის მოლაპარაკებები ნოვო-ოგარიოვოში
სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ოფიციალური ვიზიტით მოსკოვს სტუმრობდა. შეხვედრები შიდაპოლიტიკური დაძაბულობისა და სომხეთის საზღვრებსა და მთიანი ყარაბაღის საკონტაქტო ხაზზე არსებული არაორდინალური ვითარების ფონზე შედგა. სომეხი ექსპერტები ამ შეხვედრიდან ელოდნენ არა იმდენად პრობლემების მოგვარებას, რამდენადაც სომხეთზე დამატებით ზეწოლას უკრაინაში მიმდინარე ომთან დაკავშირებით.
პრემიერის ვიზიტი სომხეთსა და რუსეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 30 წლის იუბილეს დაემთხვა.
ფაშინიანსა და პუტინს შორის გამართული მოლაპარაკებების შემდეგ ხელი მოეწერა 30 პუნქტიან ერთობლივ განცხადებას მოკავშირეთა ურთიერთობების განმტკიცებისა და ადრე მიღწეული შეთანხმებების შესრულების შესახებ.
„მხარეებმა ხაზი გაუსვეს გადაუდებელი ჰუმანიტარული ამოცანების დროული გადაწყვეტისა და მთიანი ყარაბაღის საკითხის პოლიტიკური და დიპლომატიური გზებით მოგვარების აუცილებლობას. ამ კონტექსტში, აღინიშნა ეუთოს მინსკის ჯგუფის პოტენციალისა და გამოცდილების გამოყენების მნიშვნელობა მისი საერთაშორისო მანდატის შესაბამისად“, – ნათქვამია განცხადებაში.
რა პრობლემებზე სასაუბროდ ჩავიდა ფაშინიანი რუსეთში. რაზე ისაუბრეს სომხეთის პრემიერმა და რუსეთის პრეზიდენტმა. დასავლელი პარტნიორების გააქტიურება, რაც უსწრებდა ამ ვიზიტს და ექსპერტების ანალიზი.
- “სომხეთს შეუძლია სინგაპურის წარმატება გაიმეოროს” – რუსეთიდან გადასული ბიზნესმენები
- მოსაზრება: “ერევანი და ბაქო პირდაპირი დიალოგის ეტაპზე გადავიდნენ”
სომხეთის დელეგაციაში შედიოდნენ: ვიცე-პრემიერი მჰერ გრიგორიანი, საგარეო საქმეთა მინისტრი არარატ მირზოიანი და განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის მინისტრი ვაჰრამ დუმანიანი.
ფაშინიან-პუტინის შეხვედრის დაწყებამდე, რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დიმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რომ ორდღიანი ვიზიტის დროს ხელი მოეწერებოდა დოკუმენტების მთელ პაკეტს. მანვე თქვა, რომ დაგეგმილი იყო “ძალიან ინტენსიური შეხვედრები რუსეთის მთავრობის დონეზე”.
ასევე წინასწარ იყო ცნობილი, რომ ფაშინიანი და პუტინი სომხეთ-რუსეთის სტრატეგიული და მოკავშირული ურთიერთობების შემდგომი განვითარების გზებს განიხილავდნენ.
მოლაპარაკებების დღის წესრიგში იყო სომხეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერების სამმხრივი შეთანხმებების შესრულების საკითხიც. საუბარია დოკუმენტზე, რომლის მიხედვითაც 2020 წლის შემოდგომით ყარაბაღში საომარი მოქმედებები შეწყდა. ასევე, კიდევ ორ სხვა შეთანხმებაზე, რომლებსაც ხელახლა მოეწერა ხელი მოსკოვის შუამავლობით პირველი დებულებების შესასრულებლად.
ფაშინიანმაც და პუტინმაც მთიანი ყარაბაღის პრობლემებზე ისაუბრეს
სომხეთის პრემიერმა განაცხადა, რომ რუსეთი მთავარ როლს თამაშობს სამხრეთ კავკასიაში უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საქმეში. მან კიდევ ერთხელ ხაზგასმით აღნიშნა პუტინის როლი ყარაბაღში საომარი მოქმედებების დასრულებაში. ფაშინიანმა მთიან ყარაბაღში დისლოცირებული რუსული სამშვიდობო მისიის მნიშვნელობაზეც ისაუბრა.
ამასთან, ფაშინიანმა აღნიშნა, რომ სამშვიდობო ძალების საქმიანობა უფრო ეფექტიანი უნდა გახდეს. ხოლო მთავარი პოლიტიკური საკითხი რეგიონში, მისი თქმით, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებაა, რომლის განხილვასაც ის აპირებს რუსეთის პრეზიდენტთან.
პუტინი დათანხმდა, რომ მთიან ყარაბაღთან დაკავშირებით ბევრი პრობლემა რჩება.
„რა თქმა უნდა, ჩვენი ყურადღების ცენტრში იქნება უსაფრთხოების საკითხები, მათ შორის ყარაბაღთან დაკავშირებით. ჩვენ მუდმივად გეკონტაქტებით: არ ვიცი, ყოველ კვირას თუ არა, ყოველ ათ დღეში ერთხელ აუცილებლად ვსაუბრობთ ტელეფონზე და შეხვედრებიც რეგულარულია“.
რუსეთის პრეზიდენტმა დააკონკრეტა, რომ სომხეთსა და რუსეთს შორის გასულ წლებში 200 დოკუმენტი გაფორმდა, რაც შესაძლებელს ხდის მუშაობას ყველა მიმართულებით:
„2021 წელს, ჩვენი სტატისტიკის მიხედვით, ზრდა იყო 12,8 პროცენტი. ხოლო ამ წლის პირველი თვეებისთვის – პლუს კიდევ 50 პროცენტი. ეს ძალიან კარგი მაჩვენებელია, განსაკუთრებით თანამედროვე დროში“.
- ყარაბაღი: ახალი ესკალაცია თუ მესამე ომი? რა კავშირშია ვითარების გამწვავება უკრაინის ომთან
- კავკასია უკრაინის ფონზე: დაკარგავს თუ არა მოსკოვი გავლენას სომხეთსა და აზერბაიჯანზე?
მოლაპარაკების სხვა შესაძლო თემები
აზერბაიჯანმა სომხეთის ტერიტორიაზე წინ წაიწია
გასული წლის მაისიდან აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალები სომხეთის სუვერენულ ტერიტორიაზე შეიჭრნენ და თავდაპირველ პოზიციებზე დაბრუნებაზე უარს აცხადებენ. სომხეთმა ამ საკითხში დახმარებისთვის არაერთხელ მიმართა თავის სტრატეგიულ მოკავშირეს რუსეთს, მაგრამ მკაფიო პასუხი არ მიუღია.
ეს ასევე ეხება კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების სამხედრო ბლოკს, რომელშიც შედის სომხეთი და რომელიც მოქმედებს რუსეთის ეგიდით. სომხეთში საზოგადოებაც და ექსპერტებიც ამ საკითხზე დისკუსიას და გარკვეულ პროგრესს ელიან.
პრობლემები ყარაბაღში სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონაში
მარტში აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ძალებმა მთიან ყარაბაღში ის ტერიტორიები დაიკავეს, რომელიც რუსეთის სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ქვეშაა. სომხური მხარე ამ შემთხვევაშიც წარუმატებლად ითხოვს აზერბაიჯანული შენაერთების თავდაპირველ პოზიციებზე დაბრუნებას.
სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა პუტინთან სატელეფონო საუბრისას უკვე განაცხადა “სამშვიდობოების ქმედებებისა თუ უმოქმედობის გამოძიების” აუცილებლობის შესახებ. ეს საკითხი სომხეთისა და რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრაზეც განიხილეს. სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ ვითარება ბოლომდე ნათელი არ არის და ზუსტდება.
დასავლეთისა და რუსეთის მეტოქეობა?
ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების ვიზიტები ერევანში
ფაშინიანის მოსკოვში ვიზიტამდე, ერევანში ერთმანეთის მიყოლებით ჩავიდნენ ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეები – ჯერ საფრანგეთიდან, შემდეგ კი აშშ-დან. ორივე მათგანმა განაცხადა, რომ მზად არის მხარი დაუჭიროს აზერბაიჯანთან სამშვიდობო მოლაპარაკებებს, მათ შორის თანათავმჯდომარეობის ფორმატში.
ეუთოს მინსკის ჯგუფი 1992 წელს შეიქმნა. ეს არის ეუთოს წევრი ქვეყნების ჯგუფი, რომელიც შუამავლის როლს ასრულებდა ყარაბაღის კონფლიქტის მოლაპარაკებებში 2020 წლის ომის დაწყებამდე. მინსკის ჯგუფში შედიან გერმანია, იტალია, ფინეთი, შვედეთი, ბელორუსია, თურქეთი, სომხეთი და აზერბაიჯანი. რუსეთი, აშშ და საფრანგეთი თანათავმჯდომარეები არიან.
სომხური მხარე დაჟინებით ითხოვს მოლაპარაკებების გაგრძელებას ყარაბაღის კონფლიქტსა და თუნდაც აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმებაზე ეუთოს მინსკის ჯგუფის ფორმატში, მიუხედავად მისი ხანგრძლივი უმოქმედობისა. აზერბაიჯანის ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ ჯგუფმა არ შეასრულა მისთვის დაკისრებული მისია და ყარაბაღის კონფლიქტი უკვე მოგვარებულია სამხედრო გზით, შესაბამისად, მისი შუამავლობა საჭირო არ არის.
მინსკის ჯგუფის გააქტიურება უკავშირდება რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის განცხადებას, რომ ამ ფორმატის დანარჩენი ორი თანათავმჯდომარე, ანუ აშშ და საფრანგეთი, ამ პლატფორმაზე რუსეთთან კომუნიკაციას აღარ აპირებენ. ამის შესახებ სერგეი ლავროვმა 8 აპრილს განაცხადა, როდესაც სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სამუშაო ვიზიტით მოსკოვში იმყოფებოდა.
ზოგადად დასავლელი პარტნიორების გააქტიურება
რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ, რეგიონისა და სომხეთ-აზერბაიჯანის პრობლემების მიმართ დასავლეთის ინტერესი გაიზარდა. 6 აპრილს ბრიუსელში, ევროსაბჭოს ხელმძღვანელის, შარლ მიშელის შუამავლობით, სომხეთის პრემიერ-მინისტრისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტის მეორე შეხვედრა გაიმართა.
18 აპრილის საღამოს, ვიდრე მოსკოვში გაემგზავრებოდა, ფაშინიანი შარლ მიშელს ტელეფონით ესაუბრა.
გავრცელებული ინფორმაციით, განიხილეს ბრიუსელში მიღწეული შეთანხმებების განხორციელების პროცესი, რეგიონში არსებული ვითარება და სომხეთ-ევროკავშირის ორმხრივი დღის წესრიგის საკითხები. კერძოდ, განიხილეს ევროკავშირის აღმოსავლეთ პარტნიორობის ეკონომიკური და საინვესტიციო გეგმის ფარგლებში სომხეთისთვის 2,6 მილიარდი ევროს გამოყოფის შესახებ შეთანხმების განხორციელება. ევროსაბჭოს ხელმძღვანელმა ხაზი გაუსვა პროექტების განხორციელების ეტაპის დაწყების აუცილებლობას.
შიდაპოლიტიკური პრობლემები
ოპოზიცია ხელისუფლების შეცვლის მოთხოვნით ისევ ქუჩაში გადის
იმ საათებში, როცა ფაშინიან-პუტინის მოლაპარაკებები მიმდინარეობდა, ერევანში ოპოზიციის მსვლელობა იმართებოდა. ოპოზიციამ კვლავ ღიად გამოაცხადა, რომ ხელისუფლების შეცვლის მოთხოვნით ბრძოლას იწყებს.
ორი ყოფილი პრეზიდენტი, რობერტ ქოჩარიანი და სერჟ სარგსიანი, რომლებიც ყოველთვის პრორუსული ორიენტაციით გამოირჩეოდნენ, კვლავ ხელისუფლებაში აპირებენ დაბრუნებას. ორივე მათგანი სომხეთის ორ მთავარ, საპარლამენტო ოპოზიციურ ძალას წარმოადგენს.
ერთ-ერთი მათგანი, „ფრაქცია მაქვს პატივი“, ქუჩაში გასული კვირის ბოლოდან გავიდა. მისი ლიდერი არტურ ვანეციანი მესამე დღეა ერევნის ცენტრში მჯდომარე გაფიცვას აწყობს და ყველას, ვინც მოქმედი ხელისუფლების გადადგომის მოთხოვნას ეთანხმება, მონაწილეობისკენ მოუწოდებს. აღსანიშნავია, რომ ვანეციანმა მისი პროტესტი მოსკოვში ვიზიტის შემდეგ დაიწყო, თუმცა თავად ამ მოვლენებს შორის კავშირს უარყოფს. ბლოკში „მაქვს პატივი“ ყოფილი პრეზიდენტის სერჟ სარგსიანის პარტიაც შედის.
მეორე ოპოზიციური ფრაქცია, რომელიც ექსპრეზიდენტ რობერტ ქოჩარიანთან ასოცირდება, ვანეციანის აქციას არ შეუერთდა. მან განაცხადა, რომ მას აქვს საკუთარი სამოქმედო გეგმა, რომელიც აუცილებლად გამოიწვევს ხელისუფლების შეცვლას.
კომენტარი
შეხვედრის შედეგების შესახებ ოფიციალური ინფორმაციის გავრცელებამდეც, პოლიტოლოგმა რობერტ გევონდიანმა JAMnews-ს განუცხადა, რომ ფაშინიანი და პუტინი აუცილებლად ისაუბრებენ ბრიუსელში გამართულ შეხვედრაზე და შეეხებოდნენ ადრე გაცხადებული დღის წესრიგის საკითხებს: რეგიონის განბლოკვა, საზღვრების დემარკაცია აზერბაიჯანთან და სამშვიდობო ხელშეკრულება.
პოლიტოლოგი შემთხვევითად არ მიიჩნევს მიშელ-ფაშინიანის სატელეფონო საუბარს მოსკოვის შეხვედრამდე, რომლის დროსაც აღინიშნა სომხეთისთვის 2,6 მილიარდი დოლარის დახმარება.
„შეიძლება დავასკვნათ, რომ მოსკოვში საკმაოდ რთული დისკუსიებია მოსალოდნელი, რაც, ვფიქრობ, არ მოიტანს სერიოზულ, საბოლოო გადაწყვეტილებებს. მე არ ვფიქრობ, რომ კონკრეტულ სამოქმედო გეგმას უნდა ველოდოთ“.
გევონდიანის თქმით, სომხეთს დიპლომატიური მანევრებისთვის მცირე შესაძლებლობები აქვს, ამიტომ მოლაპარაკებებში მოქნილობაა საჭირო:
„ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით სომხეთს ეს გამოსდის. ჩვენ ვხედავთ, რომ დელიმიტაციის კომისია [რომელიცბრიუსელში მიღწეული შეთანხმებების მიხედვით აპრილის ბოლოს უნდა შეიქმნას] ფორმირების პროცესშია, სამშვიდობო ხელშეკრულება ჯერ არ არის შედგენილი. და მიუხედავად იმისა, რომ პრემიერ-მინისტრმა “თამასის დაწევაზე” ისაუბრა, კონკრეტული პროცესები ჯერ ისევ არ მიმდინარეობს. მაგრამ თუ თამასა დაიწევს, ეს ჩვენი დიპლომატიის მარცხი იქნება“.
ევროკავშირისა და რუსეთის საშუამავლო მისიებზე საუბრისას პოლიტოლოგი აღნიშნავს, რომ ისინი ხან თანხვედრაშია, ხან კი წინააღმდეგობრივია.
„შუამავლები ცდილობენ პროცესში ჩართულობის ხარისხი გაზარდონ, რათა საბოლოოდ მეტი მოიგონ, მეტად გააძლიერონ თავიანთი ინტერესები სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობებში – ნებისმიერ მათ შეთანხმებაში.
სომხეთში ბევრს ეშინია მოსკოვის ზეწოლის საკავშირო სახელმწიფოში გაწევრიანების საკითხზე. იმავდროულად, ექსპერტი მიიჩნევს, რომ მოსკოვის დღის წესრიგში მსგავსი საკითხი არ დგას, „ამ სახელმწიფოს ბედი უკრაინაში წყდება“.
გევონდიანის თქმით, სომხეთი ახლა რუსეთსა და დასავლეთს შორის “ღრიჭოს როლს” ასრულებს. ამიტომ, მოსკოვის შეხვედრის დღის წესრიგში არ შეიძლება იყოს „დასავლეთის უარყოფის მოთხოვნა“.
„იმ სიტუაციაში, როდესაც რუსეთი სანქციების გამო მთლიანად იზოლირებულია, სომხეთი არის პატარა “ღრიჭო”, რომელიც დასავლეთთან შეხების საშუალებას აძლევს როგორც ეკონომიკურად, ასევე გარკვეულწილად, პოლიტიკურად, მაგალითად, ეუთოს მინსკის ჯგუფზე საუბრისას. ამიტომ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი მას საკუთარი ხელით დახურავს“.
ფაშინიან-პუტინის მოლაპარაკებები ნოვო-ოგარიოვოში
