რა უნდა ვიცოდეთ საქართველოს საპარლამენტო არჩევნებზე. გზამკვლევი
31 ოქტომბერს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნებია – ქვეყანა მეათე მოწვევის პარლამენტს აირჩევს.
საქართველო საპარლამენტო ქვეყანაა, ამიტომ ის, ვინც ამ არჩევნებს მოიგებს, იქნება ქვეყნის მმართველი უახლოესი ოთხი წლის განმავლობაში.
JAMnews მიმოიხილავს მთავარ ასპექტებს, რაც მოახლოებული საპარლამენტო არჩევნების შესახებ უნდა იცოდეთ.
რატომ არის ეს არჩევნები განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი
31 ოქტომბრის არჩევნები რამდენიმე მიზეზის გამო შეიძლება უნიკალური გახდეს – თუ “ქართულმა ოცნებამ”, რომელიც ბოლო რვა წელია ქვეყანას მართავს, 31 ოქტომბერს დამაჯერებლად მოიგო, ის გახდება პირველი მმართველი ძალა საქართველოში, რომელიც მესამე ვადით აირჩიეს.
მეორე მხრივ, არსებობს დიდი შანსი, რომ ვერც ერთმა პოლიტიკურმა ძალამ ვერ დააგროვოს საკმარისი ხმები მთავრობის ერთპიროვნულად დასაკომპლექტებლად და შესაბამისად, დღის წესრიგში კოალიციური მთავრობის შექმნა დადგეს.
კოალიციური, სხვადასხვა პარტიების წარმომადგენლებისგან შემდგარი მთავრობა აქამდე საქართველოში არასდროს ყოფილა.
ეს იქნება ასევე პირველი არჩევნები ახალი წესით:
საკონსტიტუციო ცვლილების თანახმად, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში ამომრჩეველი 120 დეპუტატს პროპორციული, ხოლო 30 დეპუტატს მაჟორიტარული წესით აირჩევს.
(მანამდე მოქმედი კანონმდებლობით პარლამენტის 150 დეპუტატიდან 77 დეპუტატი პარტიული სიით აირჩეოდა, ხოლო 73 დეპუტატი – მაჟორიტარული წესით. ანუ საქართველოში 73 მაჟორიტარული ოლქი იყო. ახლა კი, ეს ოლქები გამსხვილდა და სულ 30 მაჟორიტარული ოლქია).
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება – პარტიას, რომელიც ამომრჩევლის 40 პროცენტიან მხარდაჭერას ვერ მოიპოვებს, არ ექნება ერთპარტიული მთავრობის დაკომპლექტების უფლება.
•საკონსტიტუციო ცვლილებები მიღებულია. რა სისტემით ჩატარდება არჩევნები ოქტომბერში
რაც შეეხება საარჩევნო ბარიერს, 2020 წელს ის ერთპროცენტიანი იქნება, ანუ პარლამენტში დეპუტატის გაყვანის შანსი აქვს იმ პარტიასაც, რომელიც ამომრჩევლის ერთპროცენტიან მხარდაჭერას მიიღებს.
საარჩევნო სისტემის შეცვლას სამოქალაქო აქტივისტები და ოპოზიცია მთელი გასული წლის განმავლობაში ქუჩაში ხალხმრავალი აქციებით ითხოვდნენ.
•20 ივნისიდან – ახალ საარჩევნო სისტემამდე. გზამკვლევი მათთვის, ვისაც დეტალები კარგად არ ახსოვს
ოპოზიციის მოთხოვნა იყო მაჟორიტარული სისტემის სრულად გაუქმება და არჩევნების მხოლოდ პროპორციული, პარტიული სიებით ჩატარება, რადგან მაჟორიტარული წესი ბევრი დამოუკიდებელი დამკვირვებლის მიერაც მიჩნეულია როგორც სისტემა, რომელიც მნიშვნელოვნად უპირატეს მდგომარეობაში აყენებს მმართველ გუნდს.
● რატომ არის მნიშვნელოვანი ბრძოლა პროპორციული სისტემისთვის
კორონავირუსის პანდემიის გავლენა არჩევნებზე
ამ არჩევნებს გამორჩეულს ხდის ისიც, რომ საარჩევნო კამპანიის აქტიური ფაზა ქვეყანაში კორონავირუსის სერიოზულ ეპიდაფეთქებას დაემთხვა.
სექტემბრის შუა რიცხვებიდან, ყოველდღიურად ქვეყანაში 200-მდე ინფიცირებულს ავლენენ. ერთ კვირაში ქვეყანა კოვიდ-უსაფრთხო, “მწვანე ზონიდან”, ე.წ. წითელი, სახიფათო ქვეყნების ნუსხაში გადავიდა.
ამუშავდა სხვადასხვა შეზღუდვა: პირველ ოქტომბრამდე გადაიდო სასწავლო პროცესი, აიკრძალა გასართობი და სხვა სახის თავყრილობები გარდა საარჩევნო შეკრებებისა.
ხელისუფლება ირწმუნება, რომ მიუხედავად გართულებული ეპიდსიტიუაციისა, მკაცრი კარანტინის ან საგანგებო მდგომარეობის შემოღება არ იგეგმება და არჩევნებს გადადების საფრთხე არ ემუქრება.
არჩევნებამდე თვენახევრით ადრე პროგნოზების გაკეთება საკმაოდ რთულია, რადგან ბევრი რამ სწორედ ვირუსზე, უფრო სწორად ხელისუფლების მიერ მის მართვაზე იქნება დამოკიდებული – ფიქრობენ ექსპერტები.
მმართველი პარტიის წინასაარჩევნო რეიტინგი და ტაქტიკა
თებერვალში, პანდემიის გამოცხადებას “ქართული ოცნება” ხელისუფლებაში ყოფნის განმავლობაში ყველაზე დაბალი რეიტინგით, 20 პროცენტით შეხვდა.
გარდა ეკონომიკური და სოციალური პრობლემებისა, წლის დასაწყისში სახელისუფლებო რეიტინგის ვარდნის მიზეზი ოპოზიციური აქტივობა და ქუჩის აქციები იყო.
ოპოზიცია ითხოვდა საარჩევნო წესის შეცვლას – მაჟორიტარული ოლქების გაუქმებას და მხოლოდ პროპორციული, პარტიული სიების დატოვებას.
ოპოზიციის აქტიურობა, რომელიც აშკარა დისკომფორტს უქმნიდა ხელისუფლებას, მარტში, კორონავირუსის გამოჩენის გამო სრულად შეწყდა და რამდენიმე თვის განმავლობაში ოპოზიცია ფაქტობრივად არსად ჩანდა.
შედეგად კი, დღეს, პანდემიიდან ნახევარი წლის თავზე, Edison Research-ის კვლევის თანახმად, “ქართულ ოცნებას” 38 პროცენტი აქვს.
“ოცნების” რეიტინგის ზრდის მიზეზი სწორედ კორონავირუსი გახდა – უფრო სწორედ, ხელისუფლების მიერ ვირუსის შესაჩერებლად გატარებული მკაცრი და ეფექტური ზომები – საგანგებო მდგომარეობა, საყოველთაო კარანტინი, ჩაკეტილი საზღვრები.
თუმცა, ეს ყველაფერი შეიძლება შეიცვალოს.
“კორონა დღემდე ხელისუფლების მოკავშირე იყო. პანდემიასთან ბრძოლის რაღაც უნარები გამოავლინეს და ეს არ შეიძლება არ დავინახოთ, მაგრამ [ახლა, როდესაც შემთხვევები მატულობს], იგივე კორონა ხელისუფლებისთვის ძალიან სერიოზული პრობლემების შექმნის მიზეზი შეიძლება გახდეს,“ – ამბობს პოლიტიკური მიმომხილველი გია ხუხაშვილი.
„ქართული ოცნებაში“ ყველანი ერთხმად აცხადებენ, რომ არჩევნებში 60 პროცენტის ფარგლებში მხარდაჭერა ექნებათ. შესაბამისად, კოალიციის შექმნა არ დასჭირდებათ.
“ქართული ოცნების” წინასაარჩევნო სტრატეგია ისევე როგორც წინა არჩევნებში, ამჯერადაც “ნაციონალური მოძრაობის” და მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ მესიჯებს ეფუძნება.
ჯერჯერობით, “ქართული ოცნების” ლიდერი, მილიარდერი ბიძინა ივანიშვილი საარჩევნო პროცესში აქტიურ მონაწილეობას არ იღებს.
ის ესწრება მხოლოდ საკვანძო ღონისძიებებს, როგორიცაა პარტიული სიის ოცეულის წარდგენა და ა.შ.
პარტიამ უკვე წარადგინა პარტიული სიის პირველი ოცეული, რომლის სათავეშიც საქართველოს ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარიაა. მმართველი გუნდი სწორედ მისი ხელმძღვანელობით მიდის მომავალ არჩევნებზე და გამარჯვების შემთხვევაში ქვეყნის პრემიერადაც მას დატოვებს.
სააკაშვილი პრემიერად? მოკლედ ოპოზიციურ პარტიებზე
ყველაზე რეიტინგული ოპოზიციური ძალა არის ყოფილი მმართველი გუნდი, ექს-პრეზიდენტ სააკაშვილის პარტია “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა”.
ედისონ რისერჩის კვლევის თანახმად, ამ პარტიას 15 პროცენტი უჭერს მხარს. ეს ციფრი “ნაციონალური მოძრაობისთვის” უკვე წლებია არ იცვლება – მათი სტაბილური, ერთგული ამომრჩეველია, რომელიც წლიდან წლამდე არ იკლებს, თუმცა არც მნიშვნელოვნად იმატებს.
7 სექტემბერს ამ პარტიამ თავის პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატად მიხეილ სააკაშვილი დაასახელა.
სააკაშვილი უკვე 7 წელია საქართველოში არ ჩამოსულა. მასზე სისხლის სამართლის საქმეა აღძრული, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანაში შემოსვლისთანავე დააკავებენ.
ამჟამად ის უკრაინაშია, უკრაინის პრეზიდენტის, ვოლოდიმერ ზელენსკის მრჩევლად მუშაობს, თუმცა დისტანციურად აქტიურად მონაწილეობს ქართულ პოლიტიკაში.
მიხეილ სააკაშვილი დრო და დრო აკეთებს განცხადებებს საქართველოში ჩამოსვლასთან დაკავშირებით.
ვინაიდან, საქართველოს მესამე პრეზიდენტი ქვეყანაში კონტრავერსიული ფიგურაა, მისი ყოველი მორიგი განცხადება ჩამოსვლასთან დაკავშირებით, ქვეყანაში დიდ მღელვარებას იწვევს:
სააკაშვილის მომხრეებისთვის მისი შესაძლო დაბრუნება მაკონსოლიდირებელი და მასტიმულირებელი ფაქტორია. თუმცა, ეს პერსპექტივა აშინებს ამჟამინდელი ხელისუფლების მომხრეებს და ბევრ ნეიტრალურ ამომრჩეველსაც.
“ბევრს მეკითხებიან, თუ როდის ჩამოვალ საქართველოში. მე ჩამოვალ ისეთ პირობებში, რაც არ გამოიწვევს დაპირისპირებას და რაღაც სახის არეულობას,” – განაცხადა მიხეილ სააკაშვილმა 7 სექტემბერს.
“ქართული ოცნება” სააკაშვილის დაბრუნების თემას იყენებს, მერყევი ამომრჩევლების “დასაშინებლად”, რომლებიც ხელისუფლებაზე განაწყენდნენ, თუმცა სააკაშვილის დაბრუნების კატეგორიული წინააღმდეგი არიან.
მიხეილ სააკაშვილის გადაწყვეტილებას – გახდეს საქართველოს პრემიერ-მინისტრი, საქართველოს მოქმედი კონსტიტუციისა და კანონების არაერთი მოთხოვნა ეწინააღმდეგება.
მოქმედი კანონმდებლობა პრემიერ-მინისტრობის უფლებას ზღუდავს, მაგალითად, იმის გამო, რომ – კანდიდატი არ არის საქართველოს მოქალაქე და ასევე იმის გამოც, თუკი ის უცხო ქვეყნის მოქალაქეც არის.
ოპოზიციურ რეიტინგში მეორე ადგილზეა “ევროპული საქართველო” – “ნაციონალური მოძრაობისგან” გამოყოფილი, სააკაშვილის ყოფილი თანამებრძოლებით დაკომპლექტებული პარტია.
ეს პარტია ცდილობს მიიმხროს პროდასავლური, ლიბერალური ელექტორატი, რომელიც “ნაციონალური მოძრაობის” ხისტი მმართველობით უკმაყოფილო იყო და მიხეილ სააკაშვილის საქართველოში დაბრუნება არ უნდა.
უფრო მოკრძალებულ შედეგებს აჩვენებს ქართველი ბანკირების მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის ასევე პროდასავლური პარტია “ლელო”.
ხაზარაძე და ჯაფარიძე პოლიტიკაში მას შემდეგ წავიდნენ, რაც ხელისუფლებამ მათ ბიზნესს – ქვეყნის ყველაზე მსხვილ ბანკს TBC ბანკს პრობლემები შეუქმნა. ასევე, პრობლემები შეუქმნა ქვეყნისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის პროექტს – ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის მშენებლობას – პორტს ანაკლიაში ხაზარაძის კონსორციუმი აშენებდა.
● რატომ ებრძვის ივანიშვილი TBC ბანკს?
სამი პროცენტი აქვს ასევე ლიბერტარიანულ “გირჩს” და მემარცხენე “ლეობორისტებს”.
ცალკე პარტიები შექმნეს ასევე დეპუტატებმა, რომლებმაც სხვადასხვა მიზეზით სულ ცოტა ხნის წინ დატოვეს “ქართული ოცნება”. ამ პარტიების რეიტინგები ერთი-ორი პროცენტის ფარგლებში მერყეობს.
ოპოზიცია გაერთიანდა?
ოპოზიცია ამ არჩევნებზე არ გაერთიანებულა და არც წინასაარჩევნო კოალიცია შეუქმნია, თუმცა ოპოზიციური პარტიების დიდმა ნაწილმა მნიშვნელოვან შეთანხმებებს მიაღწია როგორც საარჩევნო პროცესთან, ისე გამარჯვების და კოალიციური მთავრობის შექმნის შემთხვევაში განსახორციელებელ ქმედებებთან დაკავშირებით.
მომავალ პარლამენტში ოპოზიციური კოალიციის შექმნის საკითხი იმ შემთხვევაში დადგება, თუკი ოპოზიციური პარტიები მანდატების უმრავლესობის მობილიზებას შეძლებენ.
უმრავლესობის შესაქმნელად და მთავრობის დასამტკიცებლად მინიმუმ 76 მანდატია საჭირო.
შეიქმნა ე.წ. ოპოზიციური ერთობა, რომელშიც შედის ოცდაათამდე როგორც მსხვილი და ასევე პატარა პარტია: ნაციონალური მოძრაობა“, „ევროპული საქართველო“, „ლეიბორისტული პარტია“, „გირჩი“, „სტრატეგია აღმაშენებელი“, „ერთიანი საქართველო“, „რესპუბლიკური პარტია“ და სხვა.
ოპოზიციამ რამდენიმე მნიშვნელოვან შეთანხმებას მიაღწია:
● თბილისში ყველა მაჟორიტარულ ოლქში ოპოზიციას ერთი, საერთო კანდიდატი ეყოლება
● რაც შეეხება რეგიონებს – აქ ყველა პარტიას თავისი კანდიდატი ჰყავს, თუმცა შეთანხმდნენ, რომ მეორე ტურის შემთხვევაში ერთმანეთს დაუჭერენ მხარს.
● ხელი მოაწერეს დეკლარაციას, რითიც დაადასტურეს, რომ არჩევნებში ერთმანეთის ხმებს დაიცავენ. ასევე ითანამშრომლებენ წინასაარჩევნო ლოჯისტიკურ საკითხებში – შექმნიან ამომრჩეველთა საერთო ბაზას, კონტროლის მექანიზმს, ექნებათ ერთიანი საარჩევნო შტაბი კოორდინაციისთვის.
● ოპოზიცია შეთანხმდა, რომ ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში მართლმსაჯულების სისტემის რეორგანიზებას დაიწყებს. და ასევე გაატარებს ეკონომიკურ რეფორმებს.
მაგრამ, ყველაფერი ასე მარტივად როდია.
თუკი, დღის წესრიგში კოალიციური მთავრობის ფორმირების საკითხი დადგება, ეს იოლი შესათანხმებელი არ იქნება. პირველმა უთანხმოებამ უკვე იჩინა თავი და ეს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატია.
“ნაციონალურ მოძრაობას” პრემიერ-მინისტრის რანგში მიხეილ სააკაშვილი წარმოუდგენია, რაც ოპოზიციურ ერთობაში შემავალი ბევრი სხვა სუბიექტისთვის, მაგალითად, რეიტინგის მიხედვით რიგით მეორე ოპოზიციური ძალისთვის – „ევროპული საქართველოსთვის“ და არა მხოლოდ მათთვის, მიუღებელია.
პრემიერ-მინისტრის რანგში საკუთარი თავი წარმოუდგენია პარტია „სტრატეგია აღმაშენებლის“ დამფუძნებელს, გიორგი ვაშაძეს, რაც ასევე მიუღებელია ბევრი პარტიისთვის;
პარტიების უმრავლესობას არჩევნებამდე საერთოდ ნაადრევად მიაჩნია საუბარი პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატებზე.
Edison Research-ის კვლევის შედეგებით, რესპონდენტთა ყველაზე დიდი ნაწილი, 25% ამბობს, რომ ოპოზიციური კოალიციის პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატი, კოალიციის გამარჯვების შემთხვევაში, დავით ბაქრაძე უნდა იყოს.
პასუხები შემდეგნაირად გადანაწილდა:
დავით ბაქრაძე – 25%;
გიორგი ვაშაძე (სტრატეგია აღმაშენებელი) – 19%;
გრიგოლ ვაშაძე – 18%;
მიხეილ სააკაშვილი – 15%.
რუსული კვალი ქართულ არჩევნებში
პრორუსულ პარტიებს შორის ყველაზე პოპულარული ირმა ინაშვილის “პატრიოტთა ალიანსია”, რომელსაც ბოლო კვლევებით სამი პროცენტი აქვს რეიტინგი.
ეს პარტია ოპოზიციურ გაერთიანებაში არ მონაწილებს.
რუსი ოპოზიციონერის, მიხაილ ხოდორკოვსკის დაარსებულმა საგამოძიებო ჟურნალისტურმა პლატფორმამ – „დოსიემ“ გამოაქვეყნა დოკუმენტები, რომლითაც დგინდება, რომ პარტია „პატრიოტთა ალიანსს“ წინასაარჩევნოდ რუსეთი აფინანსებს და წინასაარჩევნო კამპანიასაც რუსეთის ხელისუფლებასთან დაკავშირებული პირები უგეგმავენ, რომლებიც, თავის მხრივ, ამ საქმიანობის შესახებ ანგარიშს სახელმწიფო სტრუქტურებს აბარებენ.
•რუსული ფული ქართულ არჩევნებში – რა დაუგეგმეს რუსმა კონსულტანტებმა ქართველ “პატრიოტებს”
ეს პარტია წინასაარჩევნოდ ანტიდასავლური და ანტითურქული რიტორიკით გამოირჩევა, რათა ყურადღება რუსული საფრთხიდან გადაიტანოს – ამბობენ ექსპერტები.
მაგალითად, ამ პარტიის ერთ-ერთ წინასაარჩევნო ბანერზე საქართველოს რუკა იყო გამოსახული, სადაც აჭარის რეგიონი ისევე იყო შეფერადებული, როგორც რუსეთის მიერ ოკუპირებული აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი. ბილბორდზე გამოსახული იყო სამი ისარი, რომელიც თურქეთისკენ მიუთითებდა, ტექსტი კი გამვლელებს “აჭარის დაცვისკენ” მოუწოდებდა.
დიდი ხმაურისა და სკანდალის შემდეგ, ხელისუფლებამ ამ ბანერების აკრძალვის გადაწყვეტილება მიიღო და ისინი ჩამოხსნეს.
აშშ-ის ელჩი კელი დეგნანი საქართველოს არჩევნებზე რუსული გავლენის შეფასებისას ამბობს, რომ ეს მოსალოდნელია და ამის საწინააღმდეგოდ ყველაფერი უნდა გაკეთდეს.
“თუკი გადავხედავთ სხვა არჩევნებს, მათ შორის, წლების წინ აშშ-ში ჩატარებულს, აშკარაა, რომ ქვეყანამ ყველაფერი უნდა გააკეთოს, რათა დაიცვას საკუთარი საარჩევნო სისტემა,” – განაცხადა ელჩმა პირველ სექტემბერს, ვაზიანის სამხედრო ბაზაზე სტუმრობისას.
