Նամակներ հայաստանյան բանտից։ «Նվաստացում՝ բոլորի առջև»
JAMnews-ի «Նամակներ բանտից» նախագիծը սկսվեց մի նամակից, որը խմբագրությունը ստացել էր ցմահ դատապարտյալ Յուրի Սարգսյանից: Նա արդեն 26 տարի է, ինչ բանտում է: Յուրին մեզ գրել էր, որովհետև ցանկանում էր արտահայտվել և կարծում էր, որ հասարակության համար կարևոր է լսել «այն կողմում» ապրողներին: Մենք համաձայնեցինք նրա հետ, այդպես ծնվեց այս նախագիծը: Յուրի Սարգսյանը նաև «Առավելագույն պատիժ» վավերագրական վեպի հեղինակն է, որը հրապարակվել է 2016թ-ին:
Սա Յուրի Սարգսյանի քսանհինգերորդ նամակն է։ Նախորդ բոլոր նամակների հղումներն՝ էջի վերջում։
Հազիվ թե վերջին քսան տարում ես երբևէ այսպիսի ուժեղ ապրումներ եմ ունեցել, ինչպես այս տարվա գարնանը։ Ինձ փորձություն էր սպասվում՝ ազատության տեսքով։ Ազատությունն, իհարկե, հարաբերական է՝ ձեռնաշղթաներով և պահակախմբի ուղեկցությամբ։ Սակայն, այնուամենայնիվ, ելք էր ազատ մարդկանց աշխարհ, առանց ճաղերի երկինք և պինդ հող՝ համալսարանական պոլիկլինիկա։
Սակայն, պարզվեց, ամեն բան ավելի բարդ է, քան երևակայում էի։ Չէի ուզում գարնանը տխուր բաների մասին խոսել, բայց այդպես ստացվեց։
• Պրոդյուսեր Հարվի Վայնշտեյնը մեղավոր է ճանաչվել, նա սեռական բնույթի հանցագործություններ է կատարել
• Ո՞վ Աբխազիայում զենքի իրավունք ունի և ինչպես է դա կապված հանցագործությունների աճի հետ
Եվ այսպես, եկավ ինձ ուղեկցող պահակախումբը՝ չորս հոգուց բաղկացած։ Մոտենում ենք ոստիկանական ՈՒԱԶ մեքենային, որի առաստաղն ամբողջական մետաղից է։ Մեքենան իմ պայծառ անցյալից է՝ made in ԽՍՀՄ։ Նա ինձ չէր ուզում ներս թողնել, ինչպես նաև ուղեկցորդներից։ Իսկ երբ հնությունից կքված դռներն, այնուամենայնիվ, հաջողվեց բացել, մեզ անակնկալ էր սպասվում՝ կոտրված նստատեղեր, ծղոտ և աղբ ամենուր։ Սակայն ժամանակը սուղ էր, նստարանին մաքուր կտոր փռեցի, և ճամփա ընկանք։
Երկար էինք գնում։ Ես հաճույք էի ստանում պատուհանից բացվող տեսարանից։ Եվ ահա տեղ հասանք։ Դռները մի կերպ բացեցին։ Պահակախումբը շարվեց։ Ես դուրս եկա։ Ազատության օդի մի շունչ։ Շուրջս նայեցի։ Երեխաներ, կանայք։ Հսկայական շենքեր, պատուհաններ, տարածություններ։ Չորս պատի սահմանափակ տարածքից հետո այդ ամենն ինձ չափազանց մեծ էր թվում։
Ձեռնաշղթաներով ինձ ամրացրին պահակախմբի անդամներից մեկին, բոլորի ձեռքերը ցուցադրաբար ատրճանակների կոթին էին։ Շուրջն էլ այդ ամենից հեռու մարդիկ էին։ Եվ ինձ համակեց ամոթի զգացումը։ Եվ ոչ միայն ամոթի, այլ խուճապային ամոթի։ Հիմա եմ հասկանում, թե ժամանակին որքան սարսափելի պատիժ է եղել ամոթի սյունին գամված լինելը։ Ավելի լավ է բանտ, քան հանրային նվաստացում։ Ուզում էի գետինը մտնել։
Իմ հորդորները, թե ուշադրություն մի գրավեք, ձեզ բնական պահեք, մերժվում էին չոր «Օրենքի պահանջ է» արտահայտությամբ։ Սակայն, տեսնելով իմ վիճակն, այնուամենայնիվ, զիջեցին․ տարան ոչ թե գլխավոր մուտքով, այլ բակերով դեպի մյուս մուտքը։ Ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկայի երկրորդ հարկ բարձրանալով՝ ընդունարանում մարդկանց մեծ կուտակում տեսա։ Եվ վերջ։ ուղեղս ոտքերիս ասաց․ «Ստոպ»։ Եվ էլ չկարողացա քայլ անել։ Ատամնաբույժի կաբինետին մի քանի մետր էր մնում։ Բայց ինչպե՞ս հաղթահարել դրանք։
Ասում եմ․ «Ձեռնաշղթաներս հանեք»։ Չեն հանում։ Հրաժարվում եմ շարժվել, առաջարկում եմ վերադառնալ մեքենա․ ավելի լավ է առանց բուժման մնալ։ Մտածեցին, միմյանց հետ խորհրդակցեցին և հանեցին ամոթալի շղթաները։
Նոր նվաստացումները սկսվեցին արդեն կաբինետում։ Նստեցի աթոռին, պահակախմբից մեկը կանգնեց դիմացս՝ ծածկելով պատուհանն՝ իբր կանխելով փախուստի փորձը։ Երկրորդը զենքով մնաց դռան մոտ։ Մյուսները դրսում էին հսկում։ Բնականաբար, չէի սպասում, որ բժշկի հետ շփվելիս օտար մարդիկ էլ են լինելու։ Չէ՞ որ բժշկական գաղտնիքի և մարդու իրավունքների մասին օրենք կա։ Դե, ի՞նչ արած։
Բժշկին եմ դիմում՝ փորձելով կապ հաստատել այդ մարդու հետ, չէ՞ որ նրան առողջությունս եմ վստահում։ Բայց նրա մտքով անգամ չէր անցնում հետս խոսել։ Զննեց, ռենտգեն արեց և ուղղորդեց համակարգչային տոմոգրաֆիայի։ Այդ էր պակաս։ Կրկին վերապրել այդ նվաստացումը չեմ կարող։ Հրաժեշտ եմ տալիս բժշկին, թեև նա արհամարհում է՝ չի պատասխանում, դուրս եմ գալիս։ Նույն ճանապարհը։ Նույն զգացողությունները։ Նույն բանտը։
Իսկ «հարազատ» բանտախցում ևս մի անակնկալ էր սպասվում։
Աչքիս առաջ մի տեսարան բացվեց, որը կրկնվում է նվազագույնն ամիսը մեկ։ Պատուհանագոգն արդեն 26 տարի է, ինչ թռչունների համար կերատաշտ է ծառայում։ Եվ այդ մասին գիտեն ոչ միայն ճնճղուկներն, այլև նրանց թևավոր թշնամիները, գիշատիչ թռչունները։ Հաճախ են այդ փոքր բազեները որսում իմ փոքրիկ թռչնակներից մեկին։ Մնացածները սարսափած փրկություն են փնտրում ինձ մոտ, ներս են թռչում բանտախուց և մնում այնքան ժամանակ, մինչև որ վռնդեմ մկնաբազեին։
Գիշատիչն ուտում է որսը հենց ճաղավանդակին՝ մեր աչքի առաջ, և գլուխը ներս մտցնում՝ հաջորդ զոհին գտնելու հույսով։ Իհարկե, ես նրան վռնդում եմ, և ճնճղուկները հեռանում են։ Բայց պատկերացնո՞ւմ եք հատակն ու իմ իրերն այդ գրոհից հետո։ Երբ բանտախցում եմ, թույլ չեմ տալիս նրանց մոտենալ մահճակալին և սեղանին։
Սակայն այս անգամ ընկերներս կեղտոտել էին այն ամենն, ինչ կարողացել էին։ Մի քանի տասնյակ ընկերներ։ Այդ ամենը մաքրելն ու լվացքը մի ողջ շաբաթ պահանջեց։ Բայց, այնուամենայնիվ, ես ու նրանք կշարունակենք ընկերներ լինել, քանի որ նրանք միակ արարածներն են, որոնք ջերմացնում են իմ միայնությունն իրենց ճռվողյունով, փշուրների համար կռիվներով և կտուցից կտուց միմյանց քնքշորեն կերակրելով։ Եվ մենք երբեք միմյանց չենք նվաստացնում։
Նախորդ նամակները.
Նամակ առաջին. «Ազատությունն, անազատությունն ու բոլոր մեղսակիցները»
Նամակ երկրորդ. «Վայր, որտեղ երազը նախընտրելի է իրականությունից»
Նամակ երրորդ. «Ապագան հիասքանչ է, եթե այն կա»
Նամակ չորրորդ. «Վերջին նախազգուշացում»
Նամակ հինգերորդ. «Մարդը միշտ ուղեբաժանի առջև է»
Նամակ վեցերորդ. «Քաղցր երազանքի դառնությունը»
Նամակ յոթերորդ. «Ազատություն և ճմռթված կյանք»
Նամակ ութերորդ. «Վտանգավոր հարևանություն»
Նամակ իններորդ. «Դժոխքի տռուբեն»
Նամակ տասներորդ. «Ո՞րն էր իմ սխալը»
Նամակ տասնմեկերորդ․ «Զոհեր և դահիճներ»
Նամակ տասներկուերորդ․ «Հիշողությունը մինչև հիմա արնահոսում է»
Նամակ տասներեքերորդ․ «Դրական տպավորությունների պակաս»
Նամակ տասնչորերորդ․ «Համակարգի դեմ մեն-մենակ․ երեխան՝ արդարադատության մուրճի տակ»
Նամակ տասնհինգերորդ․ «Երբ հույս չկա»
Նամակ տասնվեցերորդ․ «Իններորդ շրջան»
Նամակ տասնյոթերորդ․ «Երաշխավորված ազատություն»
Նամակ տասնութերորդ․ «Պատգամավորներն ընդդեմ ժողովրդի՞»
Նամակ տասնիններորդ․ «Գողական ամենաթողություն»
Նամակ քսաներորդ․ «Ապստամբություն բանտում։ Ինչպե՞ս եղավ և ինչո՞ւ»
Նամակ քսանմեկերորդ․ «Կպչուն գաղափար»
Նամակ քսաներկուերորդ․ «Հեղափոխություն բանտում»
Նամակ քսաներեքերորդ․ «Կաթիլ առ կաթիլ․ անցած տարվա արդյունքները»
Նամակ քսանչորսերոդ․ «Ողջ մնացածներից առաջինը»
Հրապարակման հեղինակի օգտագործած եզրերը, տեղանունները, կարծիքներն ու գաղափարները պատկանում են միայն նրան, և պարտադիր չէ, որ համընկնեն JAMnews-ի կամ նրա առանձին աշխատակիցների կարծիքների և գաղափարների հետ: JAMnews-ն իրեն իրավունք է վերապահում հեռացնել հրապարակման այն մեկնաբանությունները, որոնք կգնահատվեն որպես վիրավորական, սպառնալից, կհնչեն որպես բռնության կոչեր կամ էթիկապես անընդունելի կլինեն այլ պատճառներով:
