Նամակներ հայաստանյան բանտից։ «Կորոնավիրուսը չէ, որ սպանում է»
JAMnews-ի «Նամակներ բանտից» նախագիծը սկսվեց մի նամակից, որը խմբագրությունը ստացել էր ցմահ դատապարտյալ Յուրի Սարգսյանից: Նա արդեն 26 տարի է, ինչ բանտում է: Յուրին մեզ գրել էր, որովհետև ցանկանում էր արտահայտվել և կարծում էր, որ հասարակության համար կարևոր է լսել «այն կողմում» ապրողներին: Մենք համաձայնեցինք նրա հետ, այդպես ծնվեց այս նախագիծը: Յուրի Սարգսյանը նաև «Առավելագույն պատիժ» վավերագրական վեպի հեղինակն է, որը հրապարակվել է 2016թ-ին:
Սա Յուրի Սարգսյանի քսանվեցերորդ նամակն է։ Նախորդ բոլոր նամակների հղումներն՝ էջի վերջում։
Դեպի աշխարհ իմ պատուհաններից մեկը հեռուստացույցն է։ Դրանով տարբեր թվեր են ասում՝ հազար, հարյուր հազար, միլիոն․․․Երբ զոհերը քիչ են, ասում են, որ անհանգստության առիթ չկա։ Սակայն յուրաքանչյուր թվի հետևում կենդանի մարդ է, մեկի հարազատը, հայրը, մայրը։
Կարևոր էլ չէ, ազգական է, թե ոչ։ Նա պարզապես մարդ է։ Ինչպես ես կամ դուք։ Մահվանից մի մազ պակաս։ Իսկ դա վիշտ է, որբացած երեխաների ճիչ, կամ երեխա կորցրած ծնողի կամ հանկարծակի այրիացած կնոջ արտասուք։ Սկզբից մեկը, հետո մյուսը, հետո էլի․․․ Օտար մահ չի լինում։
Շուրջն այնքան վիշտ կա, փակ դագաղներ, զանգվածային թաղումներ։ Եվ բազում ողջեր, որոնք ունակ չեն անկենդան վիճակագրությունում սեփական ավանդը տեսնել։
Անվտանգության սահմանված միջոցները խախտողներին չի հուզում, որ նրանք կարող են սպանել կամ արդեն սպանել են ինչ–որ մեկին, որ այդ դագաղներից մեկում պառկած է իրական վտանգի նկատմամբ իր անտարբեր վերաբերմունքի զոհը՝ մերձավորի նկատմամբ սիրո զգացմունքի ատրոֆիայի պատճառով։
Հայրս էլ այդպես մահացավ։ «Վարակը» կոտրեց նրա սիրտը, խոցեց ուղեղն ու հգին։ Դա տեղի ունեցավ իմ կալանքից հետո։ Ես չէի կարող նրա կողքին լինել։ Ոչ հիվանդության ընթացքում, ոչ մահվանից առաջ։ Այն սարսափելի էր։ Նա պարալիզվել էր, չէր կարող խոսել։
Երեկոյան ինձ կանչեց բանտապետը։ Լուռ փոխանցեց բջջայինն ու դուրս եկավ իր աշխատասենյակից։ Կրտսեր քրոջս ձայնը լսեցի․ «Հայրիկը մահանում է։ Խոսիր նրա հետ»։ Հորս եմ կանչում՝ պատասխան ծպտուն էլ չկա։
Քույրս․ «Յուրա, նա չի խոսում, չի կարող։ Բայց, հնարավոր է, լսում է․․․ Դու խոսիր»։
Ես հասկացա, որ հայրս հեռանում է, կարող եմ չհասցնել ասել այն, ինչ պետք է։ Իսկ ի՞նչ է պետք։ Ի՞նչն է ամենագլխավորը։ «Պապա, պապա։ Լսո՞ւմ ես։ Ես եմ, քո որդին՝ Յուրան։ Ես քեզ շատ եմ սիրում։ Դու լավ հայր ես, լավագույնը։ Ներիր ինձ, ներիր։ Ես վատ որդի եմ եղել։ Ներիր ինձ։ Ես քեզ սիրում եմ․․․»
Քույրս՝ արտասվելով․ «Նա լսում է։ Խոսի՛ր։ Խոսի՛ր։ Նա աչքերը բացեց։ Ուզում է պատասխանել»։
Բայց դրանից ավելի բան չհասցրի ասել։ Ես որբացա։ Գիտակցությունս դիմադրում էր, իսկ հոգիս՝ արդեն խեղդվում արտասուքից։ Հետո արդեն կարծես մշուշի մեջ լինեի։
Հորս սպանեց «վարակը», այն նույն «վարակը», որը սպանում է հիմա… շատերին, շատ շատերին։ Կորոնավիրուսը չէ, որ սպանում է։ Այլ, օրինակ, որդիական անշնորհակալության վարակը։ Մեր անհոգությունն ու անփութությունը։
Տարբեր երկրների ղեկավարներ խոսում են անտեսանելի թշնամու դեմ պատերազմի մասին։ Կոչ են անում ինքնամեկուսանալ՝ զոհ չդառնալու և մերձավորին չվարակելու համար։ Հնչեցնում տասը պատվիրանների հավերժ խոսքերը։ Քարի վրա փորագրված ճշմարտություն, որը մեծ մասը պարզապես գեղեցիկ կարգախոս էր համարում՝ «սիրի՛ր մերձավորիդ․․․», «պատվի՛ր հորդ ու մորդ, որպեսզի կյանքիդ օրերն ուրախ ու երջանիկ լինեն»։
Մենք իրոք պատերազմի մեջ ենք։ Պատերազմի, որտեղ թիկունք չկա, որտեղ բոլորը զինվորներ են և պատասխանատու են միմյանց համար։ Թշնամին կարող է մեր ներսում լինել, մեր կողքը, շատ մոտ, դեմ հանդիման։
Աշխարհը փոխվել է։ Ձեռքսեղմումը դարձել է պոտենցիալ վտանգ, գրկախառնություններն ու համբույրները՝ նույնպես։ Վստահությունն առաջ հիմնված էր ինտուիցիայի վրա։ Այսօր այն դիմակն է դեմքին, ձեռնոցն ու հեռավորությունը։ Եվ կարծես մեր աչքերի մշուշը ցրվեց․ պարզվում է, այնքան շատ են սոցիալական ցածր պատասխանատվությամբ մարդիկ։
Ոմանց համար տարրական հիգիենան Ամերիկայի բացահայտում է դարձել։ Բանտապանները խնդրեցին ցույց տալ, թե ինչպես ճիշտ լվալ ձեռքերը։ Ստիպված էի բացատրել նաև, որ վարակը ոչ միայն հազի կամ փռշտոցի մեջ է, այլ նաև մակերևույթների, որ հնարավոր է վարակը տուն բերել սեփական կոշիկների և հագուստի միջոցով։ Նրանց թվում էլ մարդիկ կան, որ պնդում են, թե չեն հիվանդանում և հարկ չեն համարում դիմակ և ձեռնոց կրել։
Թե արդյոք կորոնավիրուսը ճաղերի հետևում կհայտնվի, դժվար է ասել։ Առաջին հայացքից ամեն ինչ հանգիստ է։ Անձնական հանդիպումներն արգելված են, մթերային ծանրոցների փոծանցումը սահմանափակված է, դատական նիստերն ու էտապները՝ չեղարկված։ Ախտահանում է իրականացվում։ Մաշկի ախտահանիչի մեկական սրվակ են տվել։ Ամեն ինչ կոչված է մեզ և մեր հարազատներին վարակից պաշտպանելու։ Բայց արդյո՞ք կպաշտպանի։
Ավելի շատ մտահոգվում եմ հարազատներիս համար։ Հույս ունեմ, որ վտանգը նրանց կշրջանցի։ Իսկ ինձ եթե վարակը պատահի էլ, ապա՝ թեթև տարբերակով։ Հավանաբար, մեծ մասն իրեն սփոփում է նմանատիպ մտքերով։ Սակայն ես չեմ ուզում անգործության մատնվել։
Ապրիլի յոթին դիմել եմ Հայաստանի վարչապետին՝ ցանկացած բուժհաստատության ինֆեկցիոն բաժանմունքում, որտեղ կորոնավիրուսով հիվանդներ կան, որպես սանիտար աշխատելու թույլտվություն տրամադրելու խնդրանքով։ Որպես կամավոր։ Ավելի վաղ նման դիմում էի ուղարկել արդարադատության նախարարին։ Հավելել եմ, որ կարող եմ նաև դիմակներ կարել։ Պատասխանի եմ սպասում։
Նախորդ նամակները.
Նամակ առաջին. «Ազատությունն, անազատությունն ու բոլոր մեղսակիցները»
Նամակ երկրորդ. «Վայր, որտեղ երազը նախընտրելի է իրականությունից»
Նամակ երրորդ. «Ապագան հիասքանչ է, եթե այն կա»
Նամակ չորրորդ. «Վերջին նախազգուշացում»
Նամակ հինգերորդ. «Մարդը միշտ ուղեբաժանի առջև է»
Նամակ վեցերորդ. «Քաղցր երազանքի դառնությունը»
Նամակ յոթերորդ. «Ազատություն և ճմռթված կյանք»
Նամակ ութերորդ. «Վտանգավոր հարևանություն»
Նամակ իններորդ. «Դժոխքի տռուբեն»
Նամակ տասներորդ. «Ո՞րն էր իմ սխալը»
Նամակ տասնմեկերորդ․ «Զոհեր և դահիճներ»
Նամակ տասներկուերորդ․ «Հիշողությունը մինչև հիմա արնահոսում է»
Նամակ տասներեքերորդ․ «Դրական տպավորությունների պակաս»
Նամակ տասնչորերորդ․ «Համակարգի դեմ մեն-մենակ․ երեխան՝ արդարադատության մուրճի տակ»
Նամակ տասնհինգերորդ․ «Երբ հույս չկա»
Նամակ տասնվեցերորդ․ «Իններորդ շրջան»
Նամակ տասնյոթերորդ․ «Երաշխավորված ազատություն»
Նամակ տասնութերորդ․ «Պատգամավորներն ընդդեմ ժողովրդի՞»
Նամակ տասնիններորդ․ «Գողական ամենաթողություն»
Նամակ քսաներորդ․ «Ապստամբություն բանտում։ Ինչպե՞ս եղավ և ինչո՞ւ»
Նամակ քսանմեկերորդ․ «Կպչուն գաղափար»
Նամակ քսաներկուերորդ․ «Հեղափոխություն բանտում»
Նամակ քսաներեքերորդ․ «Կաթիլ առ կաթիլ․ անցած տարվա արդյունքները»
Նամակ քսանչորսերորդ․ «Ողջ մնացածներից առաջինը»
Նամակ քսանհինգերորդ․ «Նվաստացում բոլորի առջև»
Հրապարակման հեղինակի օգտագործած եզրերը, տեղանունները, կարծիքներն ու գաղափարները պատկանում են միայն նրան, և պարտադիր չէ, որ համընկնեն JAMnews-ի կամ նրա առանձին աշխատակիցների կարծիքների և գաղափարների հետ: JAMnews-ն իրեն իրավունք է վերապահում հեռացնել հրապարակման այն մեկնաբանությունները, որոնք կգնահատվեն որպես վիրավորական, սպառնալից, կհնչեն որպես բռնության կոչեր կամ էթիկապես անընդունելի կլինեն այլ պատճառներով:
