Երևանն ընդդեմ Ալիևի հայց կներկայացնի՞ ՄՔԴ․ իշխող ուժը չի հստակեցնում
Կներկայացնի՞ ՀՀ-ն հայց ՄՔԴ
Միջազգային քրեական դատարանում Հայաստանի անդամակցությանը նվիրված միջոցառման ժամանակ արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը խոսել է ՀՀ-ի դեմ շարունակվող ագրեսիաների և երկրի ինքնիշխան տարածքների օկուպացիայի, Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ զտման և դրա աղետալի հետևանքների մասին։
«Այս համատեքստում մենք համոզված ենք, որ Հռոմի ստատուտը, ի թիվս այլ մեխանիզմների, իրական ներուժ ունի կանխելու հետագա էսկալացիան և ոճրագործությունները՝ դառնալով մեր տարածաշրջանում կայունության և կայուն խաղաղության ուղենիշ»,- հայտարարել է նա։
Պաշտոնական Բաքուն դատապարտել է Հայաստանի արտգործնախարարի ելույթը։ Ադրբեջանի արտգործնախարարության խոսնակ Այխան Հաջիզադեի խոսքով՝ այն ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ «Հայաստանը, միանալով Հռոմի ստատուտին, փորձում է օգտագործել նման կառույցներն իր անհիմն պահանջների, չարամիտ գործողությունների, ատելության քարոզչության, ապատեղեկատվության և միջազգային իրավունքի սխալ մեկնաբանությունների համար»։
Հռոմի ստատուտը միջազգային պայմանագիր է, որի հիման վրա ստեղծվել է Միջազգային քրեական դատարանը: Դրա ստեղծումը բացատրվում էր ցեղասպանության, ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների հետ կապված գործերը քննելու համար անկախ դատարանի անհրաժեշտությամբ։ Հայաստանը Միջազգային քրեական դատարանի (ՄՔԴ) կանոնադրությանը միացած 124-րդ երկիրն է։ Փետրվարի 1-ին Հռոմի ստատուտը պաշտոնապես ուժի մեջ է մտել Հայաստանի համար։
Հայկական կողմը հայտարարում է, որ միանալով կանոնադրությանը՝ ցանկանում է Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկել ռազմական հանցագործությունների համար։ Փորձագիտական մակարդակով խոսվում է նաև ԼՂ-ի հայերի տեղահանության համար Ադրբեջանի դեմ Միջազգային քրեական դատարան հայց ներկայացնելու հնարավորության մասին։ Բաքվից բացի լարվածություն է նկատվում նաև Մոսկվայում․ այս դատարանն ավելի վաղ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ձերբակալելու օրդեր էր տվել։ Բոլոր երկրները, որոնք վավերացրել են Հռոմի ստատուտը, պարտավոր են կասկածյալներին հանձնել դատարան, եթե նրանք հայտնվեն իրենց տարածքում։
ՀՀ արտգործնախարարի ելույթը, քննարկումներ խորհրդարանում, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
«Անկեղծորեն հավատում ենք ստատուտի բարձր ուժին»
Իր ելույթում հայտարարել է Արարատ Միրզոյանը՝ շեշտելով, որ կանոնադրությունն ուղղված է ամենածանր հանցագործությունները վերացնելուն և անպատժելիությանը վերջ դնելուն։ Միջազգային քրեական դատարանն, ըստ նրա, կանգնած է որպես հենակետ՝ ընդդեմ ցեղասպանության սարսափների, պատերազմական ու մարդկության դեմ հանցագործությունների և ագրեսիայի հանցագործության:
Հայաստանի արտգործնախարարի գնահատմամբ՝ ՄՔԴ-ի նկատմամբ երկրի հետևողական համագործակցային մոտեցումը հիմնված է երեք հիմնական նպատակների վրա։ Դրանք են՝
- կանխել ամենածանր հանցագործությունները, որոնք մտահոգում են ամբողջ միջազգային հանրությանը,
- միջազգային հանրությունում ամրապնդել օրենքի գերակայության,
- ՄՔԴ-ն առավել համընդհանուր դարձնել:
Նշանակալի է համարել ՄՔԴ-ի դերը հանցագործությունների կանխարգելման և հակամարտությունների խաղաղ կարգավորման համար ազնիվ և անաչառ արդարադատության գործընթացի ապահովման գործում։
«Մեր տարածաշրջանում մենք բախվեցինք ոչ միայն հիմնախնդիրը խաղաղ ճանապարհով լուծելու կամքի բացարձակ բացակայությանը, այլև պատերազմ, ատելություն և ահաբեկչություն տարածելու ակնհայտ մտադրությանը»,- ասել է Միրզոյանը։
Օրինակ է բերել 2023 թ․-ի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի տեղի ունեցած էթնիկ զտումը, ինչի հետևանքով ավելի քան 100.000 հայեր ստիպված եղան փախչել իրենց տներից և ապաստան գտնել Հայաստանում։ Նման իրադարձություններն, ըստ նրա, «շարունակում են անմիջական վտանգ ներկայացնել տարածաշրջանի համար»։
«Մենք ընդգծում ենք դատարանի կարևոր դերն աներևակայելի վայրագություններից տուժածների համար արդարության ապահովման գործում՝ նրանց ձայն տալով, հնարավորություն տալով մասնակցել վարույթներին, օգնություն տրամադրելով և փոխհատուցումներ պահանջելով»,- արձանագրել է նա և վստահեցրել՝ Հայաստանը կլինի ՄՔԴ ակտիվ անդամ։
Կոնկրետ ո՞ւմ դեմ է Երևանը հայց ներկայացնելու
Խորհրդարանում լրագրողների հետ ճեպազրույցում իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորները հայտնել են, որ հայցեր արդեն իսկ նախապատրաստվում են։ Կլինի՞ արդյոք Ալիևի դեմ հայց, թե՞ ոչ։ Այս հարցին կոնկրետ պատասխան չի տրվել։ Հորդորել են հարցում ուղարկել Արդարադատության նախարարություն։
Իշխող խմբակցության քարտուղար Արթուր Հովհաննիսյանի խոսքով՝ իրենց քաղաքական նպատակը ձևակերպված չէ «որևէ անձի կամ սուբյեկտի դեմ»։
«ՀՀ-ն որպես նպատակ իր առջև դրել է կատարված բոլոր հանցագործությունների համար քայլեր ձեռնարկել։ Թե դրա արդյունքում որ սուբյեկտը պատասխանատվության կենթարկվի, դա արդեն իրավական հարց է»,- պարզաբանել է նա։
Ավելի վաղ ընդդիմադիր պատգամավորներն էին Միջազգային քրեական դատարանի միջոցով Ադրբեջանի նախագահին պատասխանատվության ենթարկելու մասին հարց բարձրացրել։ Արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանը, սակայն, հարցին հստակ պատասխան չէր տվել.
«Եթե անձամբ [Ալիևի դեմ] բառը 20 անգամ կրկնեք, ավելի էմոցիոնալ և դիպուկ չի լինի հարցադրումը։ Նման փաստաթղթերի վավերացումը ստիպում է կառավարությանը գործել միջազգային սկզբունքներին համապատասխան։ Եթե ֆիքսվում է մեղքի առկայությունը, լինելու է նաև պատասխանատվություն»։
Փորձագիտական կարծիք
Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Խզմալյանի խոսքով՝ Հռոմի ստատուտը ևս մեկ՝ ավելի մեծ ճնշման միջոց է Բաքվի վրա: Ի տարբերություն մինչ այս եղած իրավական գործընթացների՝ այս դեպքում խոսք է գնում կոնկրետ անհատների քրեական պատասխանատվության ենթարկելու մասին։
«Անհատները, որոնք պատասխանատու են առնվազն Հայաստանի տարածքի վրա կատարված հանցանքների համար, խոսքը ագրեսիայի և շարունակվող օկուպացիայի մասին է, կարող են կանչվել միջազգային պատասխանատվության», — շեշտել է նա։
«Ազատության» հետ զրույցում փորձագետը պատասխանել է նաև հարցին, թե արդյո՞ք միջազգային պատասխանատվության կարող է կանչվել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, եթե պաշտոնական Երևանը նման հայց ներկայացնի։ Այս հարցն ամենաշատն է քննարկվել ստատուտին Հայաստանի միանալուց ի վեր։
Միջազգային իրավունքի մասնագետի խոսքով՝ տեսականորեն Ալիևը կարող է պատասխանատվության կանչվել։
«Գործնականում երկրի ղեկավարին ձերբակալելու և դատարանին փոխանցելու շանսը շատ ցածր է։ Բայց առնվազն այդ վտանգը կարող է էապես սահմանափակել իր միջազգային այցելությունները, էլ չասած, թե երկրի ղեկավարի վարկանիշի համար որևէ քրեական հետապնդման նույնիսկ ռիսկն ինչքան անցանկալի է»,- արձագանքել է նա։
Խզմալյանը չի կիսում այն տարածված կարծիքը, թե իրավական գործընթացները ՀՀ-ին ոչինչ չեն տալիս, քանի որ Ադրբեջանը միևնույն է չի կատարում կայացված որոշումները։ Ասում է՝ բացի ճնշման գործիք լինելուց դրանք նաև օրակարգում են պահում մի շարք կարևոր հարցեր, օրինակ՝ Բաքվում պահվող հայ ռազմագերիների վերադարձի հարցը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Կներկայացնի՞ ՀՀ-ն հայց ՄՔԴ
