რისთვის დახურეს რუსეთში ავტორიტეტული ორგანიზაცია „მემორიალი“
რუსეთში ორგანიზაცია „მემორიალი“ დახურეს
რუსეთის უზენაესმა სასამართლომ 28 დეკემბერს მიიღო გადაწყვეტილება საერთაშორისო ისტორიულ-საგანმანათლებლო, საქველმოქმედო და უფლებადამცველი საზოგადოება „მემორიალის“ ლიკვიდაციის შესახებ. ამის მიზეზი გახდა „უცხოელი აგენტების“ შესახებ კანონის დარღვევა.
„რუსეთში ისტორიული ფანჯარა იხურება“ – ასე შეაფასეს მოვლენა დასავლელმა მიმომხილველებმა.
„მემორიალი“ – რუსეთის უძველესი და ავტორიტეტული უფლებადამცველი ორგანიზაციაა, რომელიც ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროს შეიქმნა. თავდაპირველად „მემორიალი“ დაკავებული იყო სსრკ-ში სტალინური რეპრესიების მსხვერპლთა შესახებ ინფორმაციის მოძიებითა და გავრცელებით.
საზოგადოების წესდების თანახმად, „მემორიალი“ მიზნად ისახავს:
ხელი შეუწყოს სამოქალაქო საზოგადოების, მოქალაქეების სამართლებრივი შეგნების და დემოკრატიული სამართლებრივი სახელმწიფოს განვითარებას, რათა არ დაუშვას ტოტალიტარიზმთან დაბრუნება;
დახმარებას დემოკრატიული ღირებულებების პოპულარიზაციასა და პიროვნების უფლებების განმტკიცებაში;
პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლთა ხსოვნის უკვდავყოფას და ისტორიული სიმართლის აღდგენას.
2014 წელს „მემორიალი“ „უცხოეთის აგენტად“ დაარეგისტრირეს. სწორედ ეს სტატუსი იქცა ორგანიზაციის წინააღმდეგ 2021 წლის ნოემბერში სარჩელის წარდგენის მიზეზად – „მემორიალი“ დაადანაშაულეს „უცხოეთის აგენტების“ შესახებ კანონის დარღვევაში. კერძოდ, იმაში, რომ ორგანიზაცია ამ სტატუსს სათანადოდ არ აღნიშნავდა და დაფინანსების წყაროებს არ ამჟღავნებდა.
- რა ახსოვს ახალგაზრდა თაობას საბჭოთა კავშირის შესახებ? მოსაზრება საქართველოდან. ვიდეო
- სტალინის “დიდი ტერორი”. ყველაზე მარტივი კითხვები 1937 წელზე
გარდა ამისა, სასამართლო სხდომაზე პროკურორმა „მემორიალს“ ისტორიის დამახინჯებაში დასდო ბრალი:
„”მემორიალი”, მე-20 საუკუნის პოლიტიკური რეპრესიების თემის სპეკულირებით, ქმნის სსრკ-ის ყალბ ხატს, როგორც ტერორისტული სახელმწიფოსი, ამართლებს და ახდენს ნაცისტი დამნაშავეებისა და სამშობლოს მოღალატეების რეაბილიტაციას, ვისაც საბჭოთა მოქალაქეების სისხლში აქვთ ხელები გასვრილი. რატომ ვართ ჩვენ, გამარჯვებულთა შთამომავლები, ახლა იძულებული, თვალი ვადევნოთ სამშობლოს მოღალატეებისა და ნაცისტების დამხმარეების რეაბილიტაციის მცდელობებს?! ალბათ, იმიტომ, რომ ამისთვის ვიღაც იხდის“, – ციტირებს რუსული «Новая газета» პროკურორ ალექსეი ჟაფიაროვის გამოსვლას.
სასამართლომ დააკმაყოფილა პროკურატურის სარჩელი, მიუხედავად იმისა, რომ „მემორიალის“ დასაცავად გამოვიდნენ რუსეთის ცნობილი საზოგადო მოღვაწეები, მათ შორის, ნობელის პრემიის ლაურეატები მიხაილ გორბაჩოვი და დმიტრი მურატოვი, აგრეთვე, ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციები.
„მემორიალის“ ადვოკატმა გენრი რეზნიკმა განაცხადა, რომ გადაწყვეტილება უკანონოა და, რასაკვირველია, გაასაჩივრებენ. სასამართლოს ამგვარი გადაწყვეტილების მიზეზად ის მიიჩნევს პოლიტიკურ მოტივებს, ხელისუფლების წარმომადგენელთა შიშს, გამოწვეულს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დამოუკიდებელი არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტიური მონაწილეობით.
„ჩვენ ვხედავთ, რომ „უცხოეთის აგენტებად“ გამოაცხადეს მასობრივი ინფორმაციის დამოუკიდებელი საშუალებები. ჩვენ ვხედავთ საეჭვო სისხლის სამართლის საქმეებს. ყველაფერი დამოუკიდებელი, მათ შორის დამოუკიდებელი დაფინანსების მქონე, იწვევს ხელისუფლების დაძაბულობას“, – ციტირებს გენრი რეზნიკს «Кавказский узел»
მეორე ადვოკატმა, რომელიც „საერთაშორისო მემორიალს“ წარმოადგენდა, მიხაილ ბირიუკოვმა თავის მხრივ, განაცხადა, რომ სასამართლოს ასეთი გადაწყვეტილება პოლიტიკური კონიუნქტურით არის განპირობებული და მიზნად ისახავს „მტრის ძებნას“.
„ნატოსთან დაკავშირებული ულტიმატუმისა და გარე მტრის ძებნის შემდეგ, ხელისუფლებისთვის ეფექტის გასაძლიერებლად აუცილებელია შიდა მტრის მოძებნაც. და, სამწუხაროდ, ის „მემორიალის“ სახით აღმოაჩინეს“, – თქვა მან.
„უკან, ტოტალიტარულ წარსულში“ – საერთაშორისო რეაქცია
რუსეთის სასამართლოს გადაწყვეტილებამ მსოფლიოში უარყოფითი რეაქცია გამოიწვია.
„მემორიალის“ მხარდასაჭერად გამოვიდნენ ესტონეთის, ლატვიის, ლიეტუვისა და პოლონეთის პრეზიდენტები. ესტონეთის პრეზიდენტის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ ერთობლივ განცხადებაში, ალარ კარისმა, ეგილს ლევიტსმა, გიტანას ნაუსედამ და ანჟეი დუდამ შეშფოთება გამოთქვეს რუსეთის ისტორიის გადაწერის გამო.
„რუსეთის უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება „მემორიალის“ ლიკვიდაციის შესახებ, აღმაშფოთებელია. შეიძლება გააუქმო ორგანიზაცია, მაგრამ ისტორიას ვერ წაშლი“, – დაწერა Twitter-ში ლატვიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, ედგარ რინკევიჩმა.
გერმანიის მთავრობამ რუსეთის სასამართლოს გადაწყვეტილებას გაუგებარი უწოდა, განაცხადა, რომ ის ხმას ართმევს პოლიტიკური დევნის მსხვერპლებს.
1989 წელს დაარსებული „მემორიალი“ იქცა იმის სიმბოლოდ, როგორ იხსნება ქვეყანა მსოფლიოსთვის და საკუთარი თავისთვის, იწყებს რა თავისი წარსულის ყველაზე ბნელი თავების შესწავლას, აღნიშნა BBC-ის კორესპონდენტმა, სარა რაინსფორდმა.
„მემორიალის“ დახურვა – ნათელი სიმბოლოა იმისა, როგორ უბრუნდება ვლადიმირ პუტინის მმართველობის დროს ქვეყანა თავის ძველ მდგომარეობას, აცხადებს რა მტრულ აქტად ყოველგვარ კრიტიკას – თავისი ისტორიისასაც კი“.
უფლებადამცველი ორგანიზაციის დახურვა – კიდევ ერთი მაგალითია რუსეთის სამოქალაქო საზოგადოების ელვისებური განადგურებისა, წერს სარედაქციო კომენტარში ბრიტანული გაზეთი Guardian-ი.
„მემორიალის“ ადგილზე, რომელიც ხმამაღლა და დაჟინებით ლაპარაკობს მასობრივ სიმხეცეზე, სახელმწიფო მილიონობით ადამიანის დაღუპვის უფრო დავარცხნილ, ფრთხილ სურათს ქმნის“, – წერს მოსკოვში Guardian-ის კორესპონდენტი, ენდრიუ როთი.
ჟურნალისტის აზრით, პროკურორმა, რომელმაც სასამართლოში განაცხადა, რომ ორგანიზაცია საბჭოთა კავშირს ტერორისტულ სახელმწიფოდ წარმოადგენს, „მემორიალის“ წინააღმდეგ რეპრესიების პოლიტიკური მოტივები გააშიშვლა.
„მემორიალი“ აგრძელებდა იმის კეთებას, რასაც თავისი არსებობის პირველი დღიდან აკეთებდა, მაშინ, როდესაც რუსეთი ისევ შეიცვალა და შესაძლოა, დაკეტა მცირე ხნით გამოღებული ისტორიული ფანჯარა, პერიოდი, რომელშიც იგი მოთმინებით ეკიდებოდა თავისი ისტორიის დამოუკიდებელ გააზრებას“, – ასკვნის Guardian -ი.
„მემორიალის“ დახურვით სრულდება რუსული ოპოზიციისა და დამოუკიდებელი მედიის წინააღმდეგ მიმართული მასშტაბური რეპრესიების წელი, შეახსენებს მკითხველს ამერიკული გამოცემა New York Times.
„მემორიალის“ დახურვა – ეს მორიგი ნაბიჯია პუტინის ბრძოლაში იმისათვის, რომ რუსეთის ისტორია წარმოდგენილი იყოს სახელოვანი გამარჯვებების წყებად და იმისათვის, რომ შეარბილოს საბჭოთა რეჟიმის სახე, რომელიც ხშირად ძალიან სასტიკი იყო“, – წერენ New York Times–ის კორესპონდენტები.
მათი შეფასებით, პუტინს სურს დაარწმუნოს რუსები, რომ ქვეყანა გარშემორტყმულია მტრებით, რომლებიც მის დაღუპვაზე ოცნებობენ.
„ამიტომ, კრემლს სურს, რომ რუსული საზოგადოება კონცენტრირდეს გარე მტრებზე და არა შინგამოზრდილი დიქტატორების ჩადენილ დანაშაულებზე“, – ვარაუდობენ ჟურნალისტები.
„ეს ნაბიჯი აღიქმება, როგორც კიდევ ერთი დადასტურება იმისა, რომ პრეზიდენტ პუტინს ქვეყანა უკან, მის ტოტალიტარულ წარსულში მიჰყავს. რუსების ნახევარი, „ლევადა ცენტრის“ გამოკითხვის მონაცემების თანახმად, შეშფოთებულია საბჭოთა სტილის რეპრესიებთან დაბრუნებით“, – წერს ამავე მოვლენისადმი მიძღვნილ სტატიაში, ბრიტანული Times-ის მოსკოვის კორესპონდენტი.
„მემორიალის“ საქმე ჯერ არ დასრულებულა
რუსეთის უზენაესმა სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება საერთაშორისო, ისტორიულ-საგანმანათლებლო, უფლებადამცველი და საქველმოქმედო ორგანიზაცია „მემორიალის“ ლიკვიდაციის შესახებ.
თუმცა, მოსკოვის საქალაქო სასამართლოში გრძელდება მეორე საქმის განხილვა – უფლებადამცველი ორგანიზაცია „მემორიალის“ ლიკვიდაციის შესახებ. ეს ცალკე ორგანიზაციაა, რომელიც საერთაშორისო ორგანიზაცია „მემორიალის“ შემადგენლობაში შედის, მაგრამ დარეგისტრირებულია, როგორც დამოუკიდებელი იურიდიული პირი. ისიც აღიარებულია „უცხოეთის აგენტად“.
ნოემბერში, რუსეთის პროკურატურამ სარჩელი შეიტანა „მემორიალის“ ორივე სტრუქტურის ლიკვიდაციის მოთხოვნით.
