სომხურ-ამერიკული სამხედრო წვრთნები. რუსეთის რეაქცია და პასუხი სომხეთიდან
სომხურ-ამერიკული სამხედრო წვრთნები
11 სექტემბერს სომხეთში 10-დღიანი ერთობლივი სომხურ-ამერიკული სამხედრო წვრთნები დაიწყო. სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო იუწყება, რომ წვრთნები სახელწოდებით Eagle Partner 2023, საერთაშორისო სამშვიდობო მისიებში მონაწილეობის მოსამზადებლად ტარდება.
აშშ-მ განაცხადა, რომ სომხეთი შეერთებული შტატების დიდი ხნის პარტნიორია და ასეთი სამხედრო წვრთნები პირველი შემთხვევა არ არის. რუსეთში, ერევნის გადაწყვეტილებამ წვრთნების ჩატარების შესახებ “შეშფოთება გამოიწვია” და მოსკოვმა თიად განაცხადა თავისი განზრახვა “ღრმაად გაანალიზოს და დააკვირდეს სიტუაციას”.
სომეხი ანალიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ მსგავსი სამხედრო წვრთნები სომხეთისთვის მნიშვნელოვანია – გადაწყვეტილების მიღებისას ქვეყანამ უნდა იხელმძღვანელოს მხოლოდ სახელმწიფო ინტერესებით.
ამასთან, ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ რუსეთისა და ირანის შესაძლო ნეგატიური რეაქცია პროგნოზირებადი იყო, ის გასათვალისწინებელი იყო და ამ ქვეყნებთან დიპლომატიური მუშაობა წინასწარ უნდა განხორციელებულიყო.
წვრთნების შესახებ ცნობილი ყველა დეტალი; განმარტებები სომხეთიდან და რუსეთიდან. ასევე, ექსპერტების კომენტარები.
85 ამერიკელი და 175 სომეხი ჯარისკაცი
სომხეთის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, წვრთნების დროს კონფლიქტის მხარეებს შორის სტაბილიზირებული მოქმედებები სამშვიდობო ამოცანების შესრულებისას განხორციელდება:
„სწავლების მიზანია სამშვიდობო ოპერაციების ფარგლებში საერთაშორისო სამშვიდობო მისიებში მონაწილე ქვედანაყოფებს შორის ურთიერთქმედების დონის ამაღლება, მართვისა და ტაქტიკური კომუნიკაციის საუკეთესო პრაქტიკის გაცვლა, ასევე სომხური ქვედანაყოფის მზადყოფნის გაზრდა დაგეგმილი შეფასებებისთვის – ნატოს „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“ პროგრამის „ოპერაციული შესაძლებლობების კონცეფცია“.
ასევე ცნობილია, რომ წვრთნები ადგილობრივი სამშვიდობო ბრიგადის, “ზარის” სასწავლო ცენტრში ჩატარდება.
“ზარ ცენტრი” განახლდა და აღიჭურვა აშშ-ს ფინანსური მხარდაჭერით გასულ წელს. ეს არის სომხეთის თავდაცვის სამინისტროს სამშვიდობო ბრიგადის მთავარი სასწავლო ნაწილი. აქ იმართება სამშვიდობო ძალების წვრთნები და სასწავლო კურსები.
სომხური წყაროები არ ასახელებენ დეტალებს იმის შესახებ, თუ რამდენი ჯარისკაცი მონაწილეობს წვრთნებში. აშშ-ის თავდაცვის ოფიციალურმა წარმომადგენელმა როიტერსს უთხრა, რომ მონაწილეობას მიიღებს 85 ამერიკელი და 175 სომეხი ჯარისკაცი. ამერიკულ დელეგაციაში ასევე შედიან კანზას ეროვნული გვარდიის წარმომადგენლები, რომლებიც სომხეთის თავდაცვის სამინისტროსთან 20 წელია თანამშრომლობენ. გამოცემის თანახმად, წვრთნებისას ამერიკელი სამხედროები მძიმე სამხედრო ტექნიკას არ გამოიყენებენ.
ახსნა-განმარტებები ამერიკული მხრიდან
სომხეთში აშშ-ის საელჩომ განაცხადა, რომ სომხეთი აშშ-ის დიდი ხნის პარტნიორია და ისინი პარტნიორებთან მუდმივად ატარებენ წვრთნებს „შეიარაღებულ ძალებს შორის თავსებადობის გასაუმჯობესებლად“.
ხოლო 2003 წლიდან, აშშ-ს თავდაცვის დეპარტამენტის სახელმწიფო პარტნიორობის პროგრამის ფარგლებში, დამყარდა ძლიერი პარტნიორობა სომეხ სამხედროებსა და კანზასის ეროვნულ გვარდიას შორის:
„ამერიკულმა და სომხურმა სამხედრო შენაერთებმა მონაწილეობა მიიღეს ერთობლივ წვრთნებში სომხეთში, შეერთებულ შტატებსა და სხვა ქვეყნებში. უფრო მეტიც, მსგავსი წვრთნები სომხეთში 2003, 2006 და 2008 წლებშიც ჩატარდა“.
მოსკოვის რეაქცია
ოფიციალურმა მოსკოვმა ღიად გამოხატა უკმაყოფილება სომხეთის ხელისუფლების გადაწყვეტილებით აშშ-თან ერთობლივი სამხედრო წვრთნების ჩატარების შესახებ. ამის შესახებ რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა, დმიტრი პესკოვმა განაცხადა:
„ეს არის შეშფოთების მიზეზი, განსაკუთრებით დღევანდელ ვითარებაში. ამიტომ, ჩვენ ღრმად გავაანალიზებთ ამ სიახლეს და დავაკვირდებით სიტუაციას“.
მოგვიანებით საკითხზე კომენტარი რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმაც გააკეთა.
„ჩვენ ვერაფერ კარგს ვერ ვხედავთ იმაში, რომ ნატოს აგრესიული ქვეყანა ცდილობს შეაღწიოს ამიერკავკასიაში. მე არ ვფიქრობ, რომ ეს არავისთვის არის კარგი, მათ შორის თავად სომხეთისთვის“, – განაცხადა სერგეი ლავროვმა.
“ეს სომხეთის სუვერენული გადაწყვეტილებაა”
საგარეო ურთიერთობათა საპარლამენტო კომისიის თავმჯდომარე სარგის ხანდანიანი სომხურ-ამერიკულ სამხედრო წვრთნებთან დაკავშირებით მოსკოვის განცხადებებს გამოეხმაურა.
„შეერთებულ შტატებთან წვრთნების ჩატარების გადაწყვეტილება სომხეთის სუვერენული გადაწყვეტილებაა. მესმის, რომ სხვადასხვა მხარეს შეიძლება ჰქონდეს შეშფოთება და პრეტენზია. მიღებული გადაწყვეტილება ასევე არის სომხურ-ამერიკული ურთიერთობების გაღრმავების შედეგი“, – განუცხადა მან ადგილობრივ ჟურნალისტებს.
კომენტარები
პოლიტიკური დამკვირვებელი ჰაკობ ბადალიანი:
„როგორც ვიცი, სამხედრო წვრთნების ინიციატორი და იყო შეერთებული შტატები. ერევანმა უბრალოდ უარი არ თქვა და მიიღო ეს შეთავაზება. რა თქმა უნდა, ეს სომხეთის ხელისუფლების პოლიტიკურ ამოცანებსა და მიზნებსაც უკავშირდება. ამ გზით სომხეთის ხელისუფლება ცდილობს რამდენადმე შეამციროს რუსეთზე დამოკიდებულება და ამავდროულად მიიზიდოს დასავლეთი სომხეთის უსაფრთხოების პასუხისმგებლობის სფეროში, ანუ გაზარდოს დასავლელი პარტნიორების პასუხისმგებლობა.
თუმცა, აქ მთავარი კითხვაა, როგორ რეაგირებენ რუსეთი და ირანი ამ სამხედრო წვრთნებზე. ამ თვალსაზრისით, ერევანს მოუწევს სერიოზული დიპლომატიური სამუშაოები მოსკოვთან და თეირანთან, რათა სომხეთმა უსაფრთხოების პრობლემების გადაჭრასთან ერთად ქვეყანა არ გადააქციოს დაპირისპირებულ ძალებს შორის კონფლიქტის ასპარეზად. მეტიც, აზერბაიჯანი მოუთმენლად ელის ასეთ შესაძლებლობას“.
პოლიტოლოგი ტიგრან გრიგორიანი:
„სომხეთმა რამდენიმე თვის წინ მიიღო აშშ-ს წინადადება სამხედრო წვრთნების ჩატარების შესახებ. სომხეთის ხელისუფლება კი განიხილავდა, მიეღო თუ არა ეს წინადადება.
ამ ეტაპზე, როცა აზერბაიჯანმა ძალები მოაბილიზა სომხეთის საზღვარზე, ისევე როგორც მთიან ყარაბაღში, შესაძლოა, სომხეთის ხელისუფლებაში ფიქრობენ, რომ პოლიტიკურად ეს შეიძლება ბაქოსთვის იმის ნიშანი იყოს, რომ არ ღირს აქტიურ საბრძოლო ქმედებებზე გადასვლა“.
პოლიტოლოგი არმენ პეტროსიანი:
„მოკლევადიან პერიოდში, ეს სამხედრო წვრთნები შეიძლება გახდეს აზერბაიჯანის აგრესიული ქმედებების შემაკავებელი ფაქტორი. ამავდროულად, მათ შეუძლიათ გაზარდონ დაძაბულობა სომხეთსა და რუსეთს, ასევე სომხეთსა და ირანს შორის.
სომხეთსა და რუსეთს შორის დაძაბულობამ შესაძლოა წაახალისოს რუსები, შეთანხმებას მიაღწიონ აზერბაიჯანელებთან გარკვეულ საკითხებზე, რომლებიც ეწინააღმდეგება სომხეთის ინტერესებს არცახის საკითხში. თეირანისთვის ფუნდამენტურად მიუღებელია ისრაელისა და დასავლეთის რეგიონში ყოფნა; ამიტომ აუცილებელია ბალანსის დაცვა. მთავარია, თავიდან ავიცილოთ ომი და აზერბაიჯანის აგრესია არცახის წინააღმდეგ“.
პოლიტოლოგი სტეპან გრიგორიანი:
„ეს სამხედრო წვრთნები ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. მაგრამ რუსეთი ყოველთვის უკმაყოფილოა. თავდაპირველად იგი უკმაყოფილო იყო ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიით, რომელიც აკვირდებოდა სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარს. ახლა ის უკმაყოფილოა სამხედრო წვრთნებით. მაგრამ სომხეთში ხვდებიან, რომ აშშ-სთან, ევროპის სხვა ქვეყნებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ერთობლივი მუშაობა მხოლოდ ჩვენს ინტერესებშია.
სწორედ ამით უნდა ვიხელმძღვანელოთ. რუსეთის ფედერაციას შეიძლება ბევრი რამ არ მოეწონოს, ეს მისი საქმეა. მაგალითად, მათ არ მოსწონთ, რომ პრესა ჩვენს ქვეყანაში თავისუფალია. ჩვენ უნდა განვავითაროთ ჩვენი არმია და ქვეყანა ისე, რომ ესკალაციის ან ომის შემთხვევაშიც დავიცვათ თავი“.
