სომხეთში საარჩევნო კოდექსი შეცვალეს
სომხეთის პარლამენტმა ერთ დღეში, დაჩქარებულ რეჟიმში მიიღო საარჩევნო კოდექსში ცვლილებები. მათი ინიცირება მმართველმა ბლოკმა, „ჩემმა ნაბიჯმა“ მოახდინა. ეს ნიშნავს, რომ რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნები, რომელიც 20 ივნისს არის დანიშნული, მხოლოდ პარტიული სიებით გაიმართება – ანუ პროპორციული საარჩევნო სისტემით, სარეიტინგო სიები აღარ იქნება.
ცვლილებებს მხარი 82-მა დეპუტატმა დაუჭირა. არ ყოფილა არც ერთი კანონმდებელი, რომელიც წინააღმდეგ წავიდა ან თავი შეიკავა.
ცვლილებების წინააღმდეგ გამოვიდა პარლამენტში წარმოდგენილი ორივე ოპოზიციური ფრაქცია. ამასთან, „განათებულმა სომხეთმა“ განაცხადა, რომ ამ მომენტიდან, არჩევნების ლეგიტიმურობა ეჭვქვეშ დადგა.
პროპორციული საარჩევნო სისტემა ითვალისწინებს არჩევითი სახელისუფლებო ორგანოს მხოლოდ პარტიული სიებით დაკომპლექტებას. პროპორციული საარჩევნო სისტემით არჩევნების ჩატარებისას, დეპუტატების მანდატები ნაწილდება პარტიების მიერ მიღებული ხმების რაოდენობის სრულად შესაბამისად.
სარეიტინგო კენჭისყრა – ეს საარჩევნო სისტემა გამოიყენება იმისათვის, რომ ერთი გამარჯვებული იქნეს არჩეული საარჩევნო სიებში წარმოდგენილი ორი ან მეტი კანდიდატისგან. კენჭისყრის დროს, ამომრჩევლები კანდიდატებს უპირატესობის მიხედვით ანაწილებენ და უბრალოდ ერთ კანდიდატს არ აძლევენ ხმას. თუკი კანდიდატი ხმების ნახევარზე მეტს იღებს, მაშინ ის იმარჯვებს.
- თარიღი გამოცხადებულია: სომხეთში რიგგარეშე არჩევნები 20 ივნისს გაიმართება
- არასტაბილურობა, უმუშევრობა, ყარაბაღის კონფლიქტი – სამი მთავარი პრობლემა სომხეთში
- არასტაბილურობა, უმუშევრობა, ყარაბაღის კონფლიქტი – სამი მთავარი პრობლემა სომხეთში
რისი შეცვლა სურდა მმართველ ძალას
ფრაქცია „ჩემმა ნაბიჯმა“ შემდეგი ცვლილებები წარმოადგინა:
- სარეიტინგო საარჩევნო სისტემა შეიცვალოს პროპორციულით;
- დადგინდეს ახალი გამსვლელი ბარიერი პარტიებისა და ბლოკებისათვის: პარტიებისთვის – 4%, ორი პარტიისგან შემდგარი ბლოკისთვის – 8%, სამი პარტიისგან შემდგარი ბლოკისთვის – 9%, ოთხი და მეტი პარტიისგან შემდგარი ბლოკისთვის – 10%.
- მოიხსნას შეზღუდვები პარტიების რაოდენობაზე, რომლებიც მონაწილეობენ არჩევნების შემდგომი კოალიციების ფორმირებაში და გახანგრძლივდეს მათი შექმნისთვის გათვლილი ვადა;
- გაიზარდოს პარლამენტში წარმოდგენილი ძალების რაოდენობა ახლანდელი სამიდან ოთხამდე;
- შემცირდეს არჩევნებში მონაწილე პარტიებისა და პარტიული ბლოკებისთვის საარჩევნო რეგისტრაციისთვის საჭირო გადასახდელი თანხის რაოდენობა.
ხელისუფლების პოზიცია
პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა 18 მარტს განაცხადა, რომ 20 ივნისს, სომხეთში, რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნები გაიმართება.
რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნებზე, ხელისუფლება და პარლამენტში წარმოდგენილი ორი ოპოზიციური პარტია ქვეყანაში შექმნილი გაჭიანურებული შიდაპოლიტიკური კრიზისის შესაჩერებლად შეთანხმდნენ. ის 2020 წლის შემოდგომაზე, ყარაბაღის მეორე ომში დამარცხებისთანავე დაიწყო. მას შემდეგ, ოპოზიცია პრემიერის გადადგომას ითხოვს, ნიკოლ ფაშინიანი კი უარს ამბობს მხოლოდ ოპოზიციის მხარდამჭერთა მოთხოვნით თანამდებობიდან წასვლაზე.
მოქმედი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა მაშინვე განაცხადეს, რომ არჩევნებამდე უნდოდათ საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების შეტანა.
და მასში შესატანი ყველაზე მთავარი ცვლილებაც – ასევე წინასწარ განაცხადეს: არჩევნები უნდა ჩატარდეს მხოლოდ პროპორციული საარჩევნო სისტემით ანუ მხოლოდ პარტიული სიებით.
1 აპრილს, ცვლილებების განხილვისას, მმართველი ფრაქცია „ჩემი ნაბიჯის“ დეპუტატმა, ვააგნ ოვაკიმიანმა გაიხსენა, რომ სარეიტინგო საარჩევნო სისტემა მისი დანერგვისთანავე სომხეთში კრიტიკის ობიექტი გახდა ყველა ოპოზიციური პარტიის მხრიდან:
„ხაზი მინდა გავუსვა, რომ წმინდა პროპორციული სისტემით არჩევნების ჩატარების საკითხზე პოლიტიკურ ძალებს შორის თავიდანვე ფართო კონსენსუსი იყო. 2018 წლის არჩევნებზე, სარეიტინგო სისტემაზე უარის თქმა, პარლამენტში ახლა წარმოდგენილი ყველა პარტიის პროგრამაში იყო“.
ოპოზიცია წინააღმდეგია, მაგრამ ადრე ემხრობოდა
პარტია „აყვავებულმა სომხეთმა“ საერთოდ უარი განაცხადა სხდომაში მონაწილეობაზე. „განათებული სომხეთი“ კი შეთავაზებული ცვლილებების კრიტიკით გამოვიდა. ფრაქციის ხელმძღვანელმა, ედმონ მარუკიანმა განაცხადა:
„ძვირფასო მოქალაქეებო, თქვენი სახელით სპეკულირებით, მორიგი არასწორი ნაბიჯის გადადგმას ცდილობენ. ოფიციალურად ვაცხადებ, რომ არჩევნების ლეგიტიმურობა ეჭვქვეშ დადგება, თუკი თამაშის წესები შეიცვლება“.
ოპოზიციონერის თქმით, სომხეთის მოქალაქეებს ისედაც დაკარგული აქვთ პრეზიდენტისა და დიდი ქალაქების მერების არჩევის უფლება. ხელისუფლების აზრით, თუკი ხალხს არჩევის უფლებას მისცემს, ადამიანები ხმას მისცემენ დამნაშავეებს. ამიტომ, მათი აზრით, თვითონ ხელისუფლებამ უნდა განსაზღვროს საარჩევნო სიები.
„44 თქვენგანი არჩეულია სარეიტინგო სისტემით. რომელი თქვენგანია დამნაშავე? პრობლემა იყო არა საარჩევნო წესში, არამედ იმაში, რომ გაიცემოდა წინასაარჩევნო ქრთამი. თქვენ პრობლემის სწორად იდენტიფიცირებაც კი არ შეგიძლიათ“, – მიმართა ოპოზიციონერმა ხელისუფლების წარმომადგენლებს.
ამ კრიტიკას მმართველი ფრაქციის, „ჩემი ნაბიჯის“ დეპუტატმა, რუბენ რუბინიანმა უპასუხა. მან ციტატები მოიყვანა თავად მარუკიანის 2018 წლის გამოსვლიდან, როდესაც ის სარეიტინგო სისტემის წინააღმდეგ გამოდიოდა.
რუბინიანის თქმით, ამ ცვლილებებით ისინი არა მხოლოდ საკუთარ დაპირებასა და ვალდებულებას, არამედ სხვა საპარლამენტო და არასაპარლამენტო ძალების სურვილსაც ასრულებენ.
კომენტარები
პოლიტოლოგ გარიკ კერიანს მიაჩნია, რომ რეიტინგული სისტემა – ერთ-ერთი ყველაზე სამარცხვინო სისტემაა მთელ მსოფლიოში.
„მე ქვეყანაც კი არ ვიცი, სადაც ის გამოიყენება – ამბობენ, რომ ერთი-ორი არსებობს. სად მოძებნეს ის წინა ხელისუფლებებმა, გამოცანად დარჩა. ეს იმდენად შერეული საარჩევნო სისტემაა, რომ მისი გაგება ექსპერტებსაც კი არ შეუძლიათ.
2017 წლის არჩევნებზე, 2300 ადამიანი იყო დეპუტატობის კანდიდატი, არჩევნების შემდეგ კი 8-9 რეზოლუცია გამოიყენეს, რათა დაეთვალათ, რამდენი მანდატი მიიღო თითოეულმა პარტიამ.
ხატოვნად, მე ეს აღვწერე, როგორც „მარჯვენა ფეხით მარცხენა ყურის მოფხანის საარჩევნო სისტემა“. ამ საარჩევნო სისტემით არჩევნებზე წასვლა არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება.
არის ბრიტანული სისტემა – 100% მაჟორიტარული ან იტალიური – 100% პროპორციული, როდესაც ადამიანი ხმას აძლევს პარტიას და თითოეული პარტია იმდენ ადგილს იღებს, რამდენიც მას მისცეს.
რა საჭიროა ასეთი რთული სისულელის მოფიქრება?“.
