ფაშინიანი აცხადებს, რომ მზად არის აზერბაიჯანთან მოლაპარაკების პროცესი განაახლოს
„სომხეთი აზერბაიჯანთან სამშვიდობო მოლაპარაკებების განახლების შესახებ წინადადებებს ელოდება“, – ასეთი განცხადებით დაიწყო 12 აგვისტოს დილას მთავრობის სხდომა პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა. ეს გაისმა სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე გახშირებული ინციდენტების ფონზე. და თუკი ბოლო დღეების განმავლობაში მხოლოდ მხარეთა პოზიციების მიმართულებით სროლის შესახებ მოდის ცნობები, 28 ივლისს, ორმხრივი სროლის შედეგად სამი სომეხი სამხედრო მოსამსახურე დაიღუპა.
ამ ინციდენტის შემდეგ, თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელმა ბრძანება გასცა, „გაანადგურონ აზერბაიჯანელი სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც სომხეთის საზღვრის გადაკვეთას ცდილობენ“.
ადრე, სომხურ მედიაში ვრცელდებოდა დაუდასტურებელი ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ სომხურ ქვედანაყოფებს ბრძანება ჰქონდათ მიცემული, არ გაეხსნათ ცეცხლი საზღვრის დამრღვევებისთვის, სოციალურ ქსელებში კი გამოჩნდა ვიდეო, სადაც აღბეჭდილი იყო ორი ქვეყნის სამხედროების ხელჩართული ბრძოლა.
ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ ნიკოლ ფაშინიანის განცხადების მიზანი – ბოლო დღეებში ერევნის ხისტი რიტორიკის დაბალანსებაა.
- ორმხრივი სროლა ყარაბაღში: ბაქო სამშვიდობოებს ადანაშაულებს, ირანს ნოტა გაუგზავნეს
- რატომ გრძელდება ესკალაცია სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე. პასუხები ერევნიდან
„რეგიონში მტრული დამოკიდებულების შემდგომი გაღრმავება დაუშვებელია“
„ხაზი მინდა გავუსვა, რომ სომხეთი მზად არის მონაწილეობა მიიღოს მოლაპარაკებების პროცესში, როგორც მაღალ, ისე უმაღლეს დონეზე და ჩვენ კონკრეტულ წინადადებებს ველოდებით“, – განაცხადა პრემიერ-მინისტრმა მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე მთავრობის წევრებისა და ქვეყნის მოქალაქეებისადმი მიმართვისას, რომელიც, ჩვეულებისამებრ, პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა.
მან გაიხსენა ეუთოს მინსკის ჯგუფის ბოლო, 29 ივლისის განცხადება, რომლის მთავარი გზავნილიც სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის გასწვრივ დაძაბულობის შესამცირებლად ზომების მიღება იყო. ამასთან, მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებმა სომხეთსა და აზერბაიჯანს წინაპირობების გარეშე მოლაპარაკებების დაწყებისკენ მოუწოდეს.
ფაშინიანმა აღნიშნა, რომ 30 ივლისს სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო მიესალმა მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების განცხადებას, გამოხატა სომხეთის მზაობა სამშვიდობო მოლაპარაკებების განახლებასთან დაკავშირებით.
სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე გაუჩერებელ ორმხრივ სროლაზე საუბრისას პრემიერმა ხაზი გაუსვა:
„ჩვენ არ გვაქვს განზრახული ტერიტორიების დაპყრობა, ჩვენი მიზანია – შევინარჩუნოთ სუვერენიტეტი და ტერიტორიული მთლიანობა. აგრესიული განზრახვები არ გაქვს. მზად ვართ დავიწყოთ აქტიური დიალოგი ამ დღის წესრიგით საერთაშორისო პარტნიორების მხარდაჭერით, აუცილებლობის შემთხვევაში, პირდაპირი კონტაქტების საშუალებითაც“.
ფაშინიანს მიაჩნია, რომ ამ ეტაპზე ვითარების სტაბილიზაციისათვის, შესაძლოა, არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდეს ცეცხლის შეწყვეტის დარღვევის ინიციატორის იდენტიფიცირებასა და პროვოკატორის მიზანმიმართულ დაგმობას. მაგრამ მსგავსი პროცესი რთული წარმოსადგენია საერთაშორისო მონიტორინგის მექანიზმის გარეშე, რასთან დაკავშირებითაც მან თავისი წინადადება გაიხსენა, რომ ეს როლი საკუთარ თავზე აიღონ ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე ქვეყნებმა – რუსეთმა, აშშ-მ და საფრანგეთმა.
რეგიონის განბლოკვა და საზღვრის დემარკაცია
პრემიერი საუბრობდა სომხეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის ვიცე-პრემიერების სამმხრივი სამუშაო ჯგუფის ფორმატში მუშაობის განახლების აუცილებლობაზე, რომელზეც არის დაკისრებული ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ დოკუმენტის ერთ-ერთი პუნქტის რეალიზაცია.
საუბარია რეგიონში ეკონომიკური და სატრანსპორტო კომუნიკაციების განბლოკვაზე და ამ საკითხთან დაკავშირებით მხარეებს მნიშვნელოვანი აზრთა სხვადასხვაობა აქვთ.
მაგრამ ახლა სომხეთის პრემიერი საუბრობდა, რომ მეზობელ ქვეყნებთან ნორმალური ურთიერთობების დამყარება და განვითარება რეგიონში ხანგრძლივი მშვიდობის გასაღებია.
მთავრობის მეთაურმა ასევე აღნიშნა, რომ სომხეთის პოზიცია უცვლელია სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის დემარკაცია-დელიმიტაციის საკითხზე – ეს სამუშაოც უნდა გააქტიურდეს.
„რეგიონში მტრობისა და კონფრონტაციის სამომავლო გაღრმავება დაუშვებელია. ეს არის საფრთხე არა მხოლოდ რეგიონული, არამედ საერთაშორისო უსაფრთხოებისთვისაც“, – დაასკვნა ფაშინიანმა.
ექსპერტის მოსაზრება
პოლიტიკურ მიმომხილველ აკოფ ბადალიანს მიაჩნია, რომ ნიკოლ ფაშინიანის განცხადების მიზანი – ერევნის ბოლო დღეების ხისტი რიტორიკის დაბალანსებაა:
„რათა აჩვენოს, რომ სომხეთი აგრესიული დღის წესრიგით კი არ ხელმძღვანელობს, არამედ მკაცრ განცხადებებს განიხილავს როგორც აუცილებელ ინსტრუმენტს სამშვიდობო დღის წესრიგის წინ წასაწევად, რაც აზერბაიჯანის დესტრუქციულობითა და აგრესიით არის ნაკარნახევი“.
ექსპერტის აზრით, დემარკაცია-დელიმიტაციის საკითხში ნათელია ერევნისა და ბაქოს პოზიციების პრინციპული განსხვავება:
„ბაქოსთვის ამ პროცესის ძირითადი მიზანი არის ყარაბაღის სტატუსის საკითხის დახურვა, ერევნისთვის, საუბარია საზღვრების დემარკაცია-დელიმიტაციის პროცესზე, ამის მიუხედავად, აღნიშნავს, რომ ის არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება დაკავშირებული იყოს ყარაბაღის საკითხთან. ამ კონფლიქტური პოზიციების არსებობის პირობებში, ნაკლებად სავარაუდოა პროცესის სწრაფად დაწყება და ნათელია, რომ მხარეები ახლა დაკავებული არიან საკუთარი დღის წესრიგისა და პოზიციების განმტკიცებით. ამ მხრივ მნიშვნელოვანია ეუთოს მინსკის ჯგუფის (ყარაბაღის კონფლიქტის დარეგულირების შესახებ სამშვიდობო მოლაპარაკებების შუამავლები, რომელიც 2020 წლის შემოდგომაზე მომხდარი ომის შემდეგ შეწყდა) თანათავმჯდომარე ქვეყნების პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით.
ცოტა ხნის წინანდელ განცხადებაში, თანათავმჯდომარეებმა მხარეებს შესთავაზეს, პირდაპირი დიალოგი დაიწყონ თანათავმჯდომარეების ეგიდით, რომელთაგანაც თითოეული განსახილველად გამოიტანს საკუთარ დღის წესრიგსა და პრიორიტეტებს.
ერევანი ფაქტობრივად დადებითად რეაგირებს თანათავმჯდომარეების წინადადებაზე, ბაქოსთვის კი ეს პრობლემაა, იმიტომ რომ, სამხედრო შანტაჟის ინსტრუმენტის გამოყენების შესაძლებლობა შეეზღუდება“.
ამ დღეებში, სომხეთს სამუშაო ვიზიტით ესტუმრა სამხედრო ბლოკის, კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ შეთანხმების ორგანიზაციის გენერალური მდივანი, რომელიც რუსეთის ეგიდით მოქმედებს. სომხეთი ამ სამხედრო კავშირში შედის და მას დახმარებისთვის ჯერ კიდევ მაისში მიმართა, როდესაც აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ძალებმა გადაკვეთეს საზღვარი და გამაგრდნენ მათ სუვერენულ ტერიტორიაზე. თუმცა, კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ შეთანხმების ორგანიზაციას ამ დრომდე არ აღმოუჩენია დახმარება თავისი წევრისთვის.
სომხეთში ჩასულმა სტანისლავ ზასმა საუბარი გააგრძელა „შეშფოთებასა“ და სიტუაციის „მონიტორინგზე“. და სომხეთში ზოგიერთმა ექსპერტმა პრემიერის განცხადებები კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ შეთანხმების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანთან შეხვედრის შედეგებს დაუკავშირა, მაგრამ აკოფ ბადალიანი სხვა აზრისაა:
„ვიზიტის მნიშვნელობა აქ არსებითი არ არის ან მნიშვნელოვანია იმ მხრივ, რომ ფაშინიანმა ფაქტობრივად გაიმეორა წინადადება სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ შეთანხმების ორგანიზაციის მხრიდან მონიტორინგზე, თქვა, რომ თუკი ორგანიზაცია არ დათანხმდება, მონიტორინგი ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებმა უნდა განახორციელონ.
ზასის ერევანში ვიზიტმა კიდევ ერთხელ აჩვენა განსხვავებები ორგანიზაციისა და სომხეთის შეხედულებებსა და მიდგომებს შორის, რითაც ერევანს საშუალება მიეცა, მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებს მონიტორინგის შესახებ წინადადებით მიმართოს“.
