5 ივლისი, ნინოწმინდის ბავშვთა სახლი, კარტოგრაფების საქმე - რა წერია ომბუდსმენის ანგარიშში
ნინო ლომჯარიას ანგარიში
2021 წელს საქართველოში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით მდგომარეობა არ გაუმჯობესებულა, ზოგი მიმართულებით პირიქით, მნიშვნელოვნად გაუარესდა.
ამას ამბობს საქართველოს სახალხო დამცველი ნინო ლომჯარია, რომელმაც დღეს, 4 აპრილს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობაზე 2021 წლის ანგარიში წარადგინა:
მთავარი, რაც ანგარიშში წერია:
პრობლემური საკანონმდებლო ცვლილებები
სახალხო დამცველის შეფასებით, 2021 წელის გამოირჩეოდა ხელისუფლების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებით, რომელიც ხელყოფდა ქვეყანაში ადამიანის უფლებათა დაცვაზე ორიენტირებული სახელმწიფო ინსტიტუტების დამოუკიდებლობას:
- გაუქმდა სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური. ომბუდსმენის შეფასებით ამის მიზანი დამოუკიდებელ ორგანოს საქმიანობაში ჩარევა და მასზე ზეგავლენის მოხდენის მცდელობა იყო;
- მიიღეს სხვა საკანონმდებლო ცვლილებები, რაც მკვეთრად აუარესებს საქართველოში მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის ხარისხს, მართლმსაჯულების სისტემისა და სამართლიანი სასამართლოს უფლების მდგომარეობას.
- საქართველოს პრეზიდენტმა სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის გაუქმებას ხელი მოაწერა
- გაერო ინსპექტორის სამსახურის გაუქმების გამო შეშფოთებას გამოთქვამს
- ასევე, ადგილი ჰქონდა ომბუდსმენის საქმიანობაში ხელშეშლას და სახალხო დამცველის მიმართ სიტყვიერ თავდასხმებსა თუ მუქარის ფაქტებს;
- 2021 წლის დეკემბერში პარლამენტმა დაჩქარებულად მიიღო საკანონმდებლო ცვლილება, რომლითაც საფრთხე შეექმნა მოსამართლეთა ინდივიდუალურ დამოუკიდებლობას, გასულ წელს ხელისუფლებას უარი თქვა სასამართლო სისტემაში ფუნდამენტურ ცვლილებაზე და უზენაესი სასამართლოს სრულად დაკომპლექტების პროცესიც ბოლომდე წარმართა, სახალხო დამცველის ეუთო/ოდირის და სხვა პარტნიორების მოწოდების მიუხედავად;
კარტოგრაფების საქმე
ომბუდსმენის შეფასებით, კვლავ გამოწვევაა ქვეყანაში პოლიტიკურად ნეიტრალური პროკურატურის ჩამოყალიბება.
“პროკურატურის მიერ წარმოებულ არაერთი საქმის გამოძიების პროცესში გამოვლინდა მნიშვნელოვანი ხარვეზები, რაც არ შეესაბამება ეფექტიანი გამოძიების კრიტერიუმებს.
ასეთია ე.წ. კარტოგრაფების საქმე, სადაც გამოძიების დაწყებასა და მიმდინარეობას აშკარა პოლიტიკური ელფერი აქვს და საქმეშიც მძიმე სამართლებრივი ხარვეზები იკვეთება”, – ნათქვამია ანგარიშში.
გამოხატვის თავისუფლება
სახალო დამცველის შეფასებით, ბოლო წლებში გამოხატვის თავისუფლების სივრცის უფრო მეტად შეზღუდვის ტენდენცია შეინიშნება.
ანგარიშში ნათქვამია, რომ შემაშფოთებელია ის საფრთხის შემცველი და მტრული გარემო, რომელშიც ჟურნალისტებს, სამოქალაქო აქტივისტებს, უფლებადამცველებს უწევთ საქმიანობა;
ომბუდსმენის შეფასებით, 2021 წელს გაიზარდა კრიტიკული მედიასაშუალებების წარმომადგენელთა მიმართ ფიზიკური თავდასხმის შემთხვევები, მათ შორის, წინასაარჩევნო პერიოდში.
ჩვეულ პრაქტიკად ჩამოყალიბდა პოლიტიკური თანამდებობის პირთა მხრიდან ჟურნალისტების, განსაკუთრებით კი კრიტიკული მედიის წარმომადგენელთა მიმართ ცინიკური და აგდებული დამოკიდებულება, სახელმწიფო უწყებების ღონისძიებებზე კრიტიკული მედიის წარმომადგენლების დაუშვებლობა და მათი დისკრედიტაციისკენ მიმართული განცხადებები
5 ივლისის საქმე
ანგარიშში ნათქვამია, რომ სამართალდამცავები შეკრებების მართვისა და დაშლის შემთხვევაში იყენებდნენ არაპროპორციულ ძალას. ასევე, შეკრების მონაწილეთა ადმინისტრაციული დაკავებების შემთხვევები მეტწილად ვერ პასუხობდა აუცილებლობის მოთხოვნას;
- ნადირობა მედიაზე. პრაიდის საწინააღმდეგო აქციაზე ოცზე მეტი რეპორტიორი მძიმედ დაშავდა
- ჰომოფობების ცეკვა პარლამენტთან. ფოტორეპორტაჟი
- პრემიერის განცხადების შემდეგ ჰომოფობიურმა ჯგუფებმა ოპოზიციის კარვები დაარბიეს
ანგარიშში საუბარია 2021 წლის 5 ივლისზე. ომბუდსმენის შეფასებით, ეს “ქვეყნის უახლეს ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე სამწუხარო დღეა, როდესაც ადამიანის უფლებებისა და უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი სახელმწიფო, ფაქტობრივად, არ ფუნქციონირებდა”;
5 ივლისის მოვლენები ცხადყოფს, რომ ხელისუფლებამ არამხოლოდ ვერ აღკვეთა ჟურნალისტების, ლგბტ+ თემის, მათი აქტივისტებისა და, ზოგადად, მოქალაქეების მიმართ ძალადობა, რამაც მათი ჯანმრთელობა და სიცოცხლე რეალური საფრთხის წინაშე დააყენა, არამედ, მეტიც, მაღალი თანამდებობის პირთა წინმსწრებმა დისკრიმინაციულმა განცხადებებმა აღნიშნული ძალადობა წააქეზა
ფარული მიყურადება
სახალხო დამცველის ანგარიშში საუბარია ფარული მიყურადებისა და თვალთვალის საქმეებზე.
“საგანგაშო იყო 13 სექტემბერს სამოქალაქო სექტორის, ჟურნალისტების, პოლიტიკოსების, სასულიერო პირების და დიპლომატების მიმართ თვალთვალის და მიყურადების მასალების გაჟონვა.
გავრცელებული ფაილები პირადი ცხოვრების ამსახველ, სავარაუდოდ, უკანონო მოსმენებისა და თვალთვალის შედეგად მოპოვებულ აქამდე უპრეცედენტო რაოდენობის მონაცემს შეიცავს.
გარდა ამისა, მასალები სავარაუდოდ შეიცავს არასრულწლოვანთა მიმართ სექსუალური ძალადობის, დანაშაულის სავარაუდო შეუტყობინებლობისა და სამართალდამცავი უწყების წარმომადგენელთა მხრიდან სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტებს”, – ვკითხულობთ ანგარიშში.
პენიტენციური დაწესებულებები
სახალხო დამცველი ანგარიშში ხაზს უსვამს, რომ უმნიშვნელოვანეს გამოწვევას წარმოადგენს პენიტენციურ დაწესებულებებში არსებული მდგომარეობა.
ანგარიშში ნათქვამია, რომ პენიტენციური სისტემა პატიმრების სხვადასხვა მეთოდით გაჩუმებაზეა ორიენტირებული.
“ამ მხრივ უმთავრესი პრობლემაა პენიტენციურ დაწესებულებებში არსებული არაფორმალური მმართველობა, რომელიც პატიმართა გაჩუმებას, პრობლემებზე საუბრის აკრძალვასა და დაწესებულებებში მოჩვენებითი წესრიგის შენარჩუნებას ისახავს მიზნად.
ძალადობის მსხვერპლი პატიმრები ხშირად, მოსალოდნელი ანგარიშსწორების თავიდან არიდების მიზნით, დაწესებულების ადმინისტრაციასთან და სამედიცინო პერსონალთან მიღებული დაზიანებების წარმოშობის რეალურ მიზეზებზე არ საუბრობენ“, – ვკითხულობთ დოკუმენტში.
ბავშვთა სახლები და ფსიქიატრიული დაწესებულებები
სახალხო დამცველის ანგარიშში საუბარია დიდი ზომის დაწესებულებების დეინსტიტუციონალიზაციის პროცესზე. ანგარიშში ნათქვამია, რომ აღნიშნული პრობლემურია როგორც ფსიქიატრიული დაწესებულებების, ისე დიდი ზომის ბავშვთა და შშმ პირთა დაწესებულებების შემთხვევაში.
- სახელმწიფოს იქ არ უშვებენ. რა ხდება ნინოწმინდის ბავშვთა სახლში
- სახალხო დამცველი: ნინოწმინდის პანსიონზე გამოძიება გაუპატიურების მუხლითაც მიმდინარეობს
- გააღე პანსიონის კარი!” – მთავრობის ადმინისტრაციასთან აქტივისტებმა აქცია გამართეს
დოკუმენტში ნათქვამია, რომ კვლავ გამოწვევას წარმოადგენს ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში მოთავსებული პაციენტების ხანგრძლივი ჰოსპიტალიზაცია. პაციენტები, რომლებიც აქტიურ მკურნალობას არ საჭიროებენ, სათემო სერვისების სიმწირის და იმის გამო, რომ წასასვლელი არსად აქვთ, დაწესებულებას ვერ ტოვებენ.
გასულ წელს ნინოწმინდის პანსიონში გამოვლინდა ბავშვის უფლებათა სისტემური დარღვევები, არასრულწლოვანთა მიმართ წლების განმავლობაში დამამცირებელი, არაადამიანური და წამებასთან გათანაბრებული მოპყრობა, ბავშვების მიმართ სავარაუდო სექსუალური ხასიათის დანაშაულის ნიშნები.
სახალხო დამცველი წლების განმავლობაში მიუთითებდა, რომ მნიშვნელოვნად ფერხდებოდა მონიტორინგი ნინოწმინდის სკოლა-პანსიონში.
“თუმცა, სამწუხაროდ, სახელმწიფომ პანსიონებში მოთავსებული ბავშვების უფლებების დასაცავად ქმედითი ნაბიჯები არ გადადგა“, – ვკითხულობთ ანგარიშში.
ქალთა მკვლელობები
სახალხო დამცველი ანგარიშში ხაზს უსვამს, რომ წლების განმავლობაში ნარჩუნდება გენდერული ნიშნით მოტივირებული ქალთა მკვლელობების (ფემიციდის) კუთხით არსებული გამოწვევები.
“ფემიციდისა და ფემიციდის მცდელობის შემთხვევების კლების ტენდენცია კვლავ არ შეინიშნება. სამწუხაროდ, წინა წლებთან შედარებით, გაზრდილია ქალთა თვითმკვლელობამდე და თვითმკვლელობის მცდელობამდე მიყვანის შემთხვევების რაოდენობა. 2021 წელს ქალის მკვლელობის 22, ხოლო ქალის მკვლელობის მცდელობის 31 ფაქტი გამოვლინდა”, – ნათქვამია ანგარიშში.
ოკუპირებული ტერიტორიები
ანგარიში ეხება საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე არსებულ ვითარებასაც. დოკუმენტში ნათქვამია, რომ სამწუხაროდ, გრძელდება მოქალაქეთა უკანონო დაკავებებისა და არასათანადო მოპყრობის პრაქტიკა. ასევე, გრძელდება უკანონო „ბორდერიზაციის“ პროცესი.
“2019 წლის 4 სექტემბრიდან, ოკუპირებული ახალგორის მიმართულებით დე ფაქტო ხელისუფლებამ სრულად ჩაკეტა ე.წ. გამშვები პუნქტი; შედეგად ამ ტერიტორიაზე დღემდე მწვავე მდგომარეობა და ჰუმანიტარული კრიზისია. უმნიშვნელოვანეს გამოწვევად რჩება ოკუპირებულ რეგიონებში მშობლიურ ენაზე განათლების ხელმისაწვდომობის საკითხი, რის გამოც, ორივე რეგიონში ყოველწლიურად იკლებს მოსწავლეთა რაოდენობა”, – ვკითხულობთ ანგარიშში.
პანდემიის მართვა
ომბუდსმენი ანგარიშში უარყოფითად აფასებს საქართველოს უმაღლესი თანამდებობის პირების განცხადებებს, რომლებმაც ცალსახად დააზიანეს როგორც ვაქცინაციის, ისე პანდემიის მართვის პროცესი.
ნინო ლომჯარია წერს, რომ ამ დამოკიდებულების შედეგად, საქართველოში ძალიან დაბალია ვაქცინაციის მაჩვენებელი.
“პრობლემური იყო კოვიდ 19-ის პანდემიის მართვის მიდგომები, რამაც სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანთა სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის უფლების დაცვას რეალური საფრთხე შეუქმნა“, – ვკითხულობთ ანგარიშში
სახალხო დამცველია აპარატში აცხადებენ, რომ ანგარიშში გამოვლენილი უფლება დარღვევების აღმოსაფხვრელად სახალხო დამცველის აპარატმა 67 რეკომენდაცია/წინადადებით მიმართა სახელმწიფო უწყებებს. 2021 წლის განმავლობაში მომზადდა 20 სპეციალური ანგარიში, 17 კონსტიტუციური სარჩელი, 13 სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება და 4 კომუნიკაცია ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტისთვის.
ასევე, საანგარიშო პერიოდში სახალხო დამცველმა ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს 3 საქმეში მესამე მხარედ ჩართვის თხოვნით მიმართა.
ნინო ლომჯარიას ანგარიში
