"სააკაშვილი დაღმავალი ფიგურაა ქართულ პოლიტიკაში". რას ფიქრობენ ექსპერტები "ნაციონალური მოძრაობის" დაშლაზე
ნაციონალური მოძრაობა დაიშალა
2024 წლის შემოდგომაზე საქართველოში მნიშვნელოვანი საპარლამენტო არჩევნებია. “ქართული ოცნება”, რომელიც უკვე მეთორმეტე წელია მართავს ქვეყანას, შეეცდება კიდევ ერთი, მეოთხე ვადით, დარჩეს ხელისუფლებაში.
არჩევნებამდე 11 თვით ადრე იშლება ქვეყნის ყველაზე რეიტინგული ოპოზიციური პარტია, “ნაციონალური მოძრაობა”, რომლის ლიდერი და დამფუძნებელი მიხეილ სააკაშვილია.
ბოლო მწვავე დაპირისპირება პარტიაში მიმდინარე წლის დასაწყისში დაიწყო ორი ლიდერის – ნიკა მელიას და ლევან ხაბეიშვილის დაპირისპირებით და კულმინაციას გასულ კვირას მიაღწია, როდესაც პარტია მისმა ერთ-ერთმა ლიდერმა, ყოფილმა თავმჯდომარემ, ნიკა მელიამ დატოვა.
2023 წლის 30 იანვარს შიდაპარტიული არჩევნები ჩაატარეს, რათა ახალი თავმჯდომარის გამოსავლენად. არჩევნების ჩატარების მომენტისთვის თავმჯდომარე მელია იყო, თუმცა მან შიდა არჩევნები წააგო და ახალი თავმჯდომარე ლევან ხაბეიშვილი გახდა. დამარცხების მიუხედავად მელია პარტიაში კი დარჩა, მაგრამ მისგან აშკარად დისტანცირებული იყო. დაპირისპირება ამ ორ ლიდერს შორის მომდევნო თვეებში კიდევ უფრო გაღრმავდა. პარტია გაიყო ორ ნაწილად – მელიას და ხაბეიშვილის მომხრეებად. გასულ კვირას მელიამ ოფიციალურად დატოვა პარტია. მის წასვლის შემდგომ “ნაციონალური მოძრობა” თბილისსა და რამდენიმე რეგიონში მისმა აქტივისტებმა და ლიდერებმა დატოვეს.
მაგალითად, მასობრივად დატოვეს პარტიის რიგები ბათუმის, ხობის, ზუგდიდის, ჭიათურის, კასპის, ასევე კახეთის რეგიონული ორგანიზაციების და საკრებულოების წევრებმა. პარტია დატოვა თბილისის ორგანიზაციის 300-მდე წევრმა. პარტიიდან გასული ადამიანები უარს აცხადებენ პარტიის თავმჯდომარესთან, ლევან ხაბეიშვილთა მუშაობაზე და ხოლო მიხეილ სააკაშვილის მიმართ კვლავინდებურად პატივისცემას გამოხატავენ.
JAMnews-მა გამოკითხა ექსპერტები, რას ნიშნავს არჩევნებამდე ცოტა ხნით ადრე ქვეყნის ყველაზე რეიტინგულ პარტიაში მიმდინარე ეს პროცესები. ჩვენ დავინტერესდით, დაკარგა თუ არა მიხეილ სააკაშვილმა (რომელიც ციხეში ყოფნის მიუხედავად აქტიურადაა ჩართული პოლიტიკურ პროცესებში) ავტორიტეტი საკუთარი პარტიის შიგნით და გავლენა ქართულ პოლიტიკურ პროცესებზე.
_____
კორნელი კაკაჩია, პოლიტიკის მეცნიერებათა დოქტორი, „საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის“ (GIP) დირექტორი:
“ნაციონალური მოძრაობის” გახლეჩის პროცესი რამდენიმე წლის წინ დაიწყო და ჯერ არ დასრულებულა.
ბოლო წლებში ამ პარტიამ დაკარგა დიდი ინტელექტუალური რესურსი. ახლა კიდევ უფრო სერიოზული გამოწვევების წინაშე დადგა, რადგან გადიან ლიდერებიც და რიგითი წევრებიც.
პარტიის რღვევის მიზეზი არ არის რაიმე იდეოლოგიური კონფლიქტი. აქ უფრო პიროვნული ამბიციები და “ლიდერშიფის” პრობლემებია. შიდა დემოკრატია, მმართველობის სტილი – ამ ტიპის ხედვებშია განსხვავება. ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორია ტაქტიკურ ხედვებში განსხვავება – თუ როგორ უნდა იმოქმედოს პარტიამ. პარტიის შიგნით ზოგი ფიქრობს, რომ უფრო რადიკალური უნდა იყოს, ნაწილს მიაჩნია, რომ რადიკალიზმი არ ამართლებს.
დიდი პრობლემა აღმოჩნდა დაფინანსების საკითხი. პარტიას არ აღმოაჩნდა იმდენი რესურსი, რომ საკუთარი წევრების შენატანებით ეარსება. პარტია გახდა დამოკიდებული სულ რამდენიმე დონორზე, რომლებიც, როგორც ჩანს, თავად კარნახობენ თამაშის წესებს, რა და როგორ უნდა გაკეთდეს. (თუმცა, უნდა ითქვას, რომ ეს მხოლოდ ამ პარტიის პრობლემა არ არის, ზოგადად სხვა ოპოზიციური პარტიებშიც ასეა).
რა შანსი აქვს პარტიას არჩევნებზე?
მთავარი კითხვაა, რამდენად შეძლებს „ნაცმოძრაობა“ გაუძლოს ამ გამოწვევებს და იყოს კონკურენტუნარიანი 2024 წლის არჩევნებისთვის?
▇ “ნაციონალური მოძრაობა” გახდა დამოკიდებული სულ რამდენიმე დონორზე, რომლებიც თავად კარნახობენ თამაშის წესებს, რა და როგორ უნდა გაკეთდეს.
“ნაციონალური მოძრაობა”, მმართველი გუნდის შემდეგ, მეორე დიდი პარტია იყო ქვეყანაში. მიუხედავად კრიზისისა, დიდი ალბათობით, ის ამ ადგილს მომავალი არჩევნებისთვისაც შეინარჩუნებს. თუკი მხოლოდ სხვა ოპოზიციურ პარტიებზე უკეთესი შედეგი არის “ნაციონალური მოძრაობის” ამოცანა, მაშინ კი ბატონო. მაგრამ ხელისუფლაბაში მოსვლისთვის ეს რამდენად საკმარისია?
“ნაციონალური მოძრაობის” რეიტინგი და მისი იმიჯი ჯერ კიდევ სააკაშვილის რეიტინგზე დგას. თუმცა, მომავალ არჩევნებში მხოლოდ ეს ვერ უშველის.
სააკაშვილის ფაქტორი
ფორმალურად ყველა მხარე აღიარებს, რომ სააკაშვილი ავტორიტეტია. მისი სახელით სარგებლობენ სხვადასხვა ჯგუფები, რათა პარტიის შიგნით საკუთარი ლეგიტიმაცია მოახდინონ. თუმცა, გამომდინარე იქიდან რომ სააკაშვილი ციხეშია, აშკარაა, რომ დღეს სხვა ხალხი განაგებს “ნაციონალურ მოძრაობას”. რეალურ გადაწყვეტილებებზე, როგორც ჩანს, სააკაშვილი დიდ გავლენას ვერ ახდენს.
სააკაშვილის ამოცანა იყო პარტიის ერთიანობის შენარჩუნება, რადგან ამ პარტიის გახლეჩა კიდევ უფრო დაასუსტებს მის პიროვნულ შანსებსაც, რომ გათავისუფლდეს. ამიტომაც ის აქამდე ერთ რომელიმე მხარეს არ იკავებდა – ხან ერთი ნაწილის გამხნევებას ცდილობდა, ხან მეორისას. როგორც ჩანს, მთლიანობაში თვითონაც ვერ ჩამოყალიბდა, რომელი მხარე დაიჭიროს.
ჩემი აზრით, სწორედ პარტიაში მიმდინარე პროცესებმა განაპირობა სააკაშვილის დაბრუნება საქართველოში.
▇ სააკაშვილი ფაქტის წინაშე აღმოჩნდა – თუ ის არ დაბრუნდებოდა საქართველოში, პარტიას საერთოდ დაკარგავდა
2012 წლის შემდეგ სააკაშვილი საზღვარგარეთ იყო და ციხეში ყოფნამდეც დაშორდა პარტიულ საქმიანობას. მის არყოფნაში პარტიაში გაჩნდნენ ახალი ლიდერები, რომლებსაც მართვის პრეტენზიები გაუჩნდათ. ცხადია, ისინი სააკაშვილის სახელსაც იყენებდნენ, მაგრამ შეეჩვივნენ დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებების მიღებას.
ასეთი ლიდერი იყო ნიკა მელია, რომელიც “ნაციონალური მოძრაობის” თავმჯდომარე და ლიდერი გახდა და ყველაფერს სულაც არ უთანხმებდა სააკაშვილს. სააკაშვილი გარკვეულწილად ფაქტის წინაშე აღმოჩნდა – თუ ის არ დაბრუნდებოდა საქართველოში, დიდი შანსი იყო, პარტია საერთოდ დაეკარგა.
ამის გამო ჩამოსვლა გადაწყვეტა. თუმცა, ვერ გათვალა, ეგონა, მისი ჩამოსვლის შემდეგ სიტუაცია შეიცვლებოდა. სააკაშვილს აბსოლუტურად არასწორი წარმოდგა ჰქონდა საზოგადოებაში თავის გავლენაზე. ახლა, ალბათ, ამას თვითონაც აღიარებს.
მიხეილ სააკაშვილმა სერიოზული შეცდომები დაუშვა იმთავითვე, როგორც კი ოპოზიციაში აღმოჩნდა. 2012 წელს, როდესაც მისმა გუნდმა არჩევნები წააგო, ის პარტიის ხელმძღვანელობიდან უნდა გადამდგარიყო და ქართულ პოლიტიკაზე უარი უნდა ეთქვა. მას თავისუფლად შეეძლო ადგილი ეპოვა ნებისმიერ საერთაშორისო ორგანიზაციებში ნებისმიერ სფეროში. სააკაშვილს გზა უნდა გაეხსნა ახალგაზრდა ლიდერებისთვის, “ნაციონალურ მოძრაობაში” კი სიმბოლურ ფიგურად დარჩენილიყო, როგორც ეს ევროპულ პარტიებში ხდება. გრძელვადიან პერსპექტივაში ეს გაცილებით მომგებიანი იქნებოდა მისთვისაც და მისი პარტიისთვისაც.
არჩევნებამდე ჯერ კიდევ არის დრო და შესაძლოა, რაღაც ცვლილებები მოხდეს. თუმცა ფაქტია, რომ რეპუტაციული ზიანი უკვე მიადგა, როგორც “ნაციონალურ მოძრაობას”, ასევე თავად სააკაშვილს.
მომავალ საპარლამენტო არჩევნებზე სააკაშვილი კვლავ იქნება ფაქტორი, თუმცა, რამდენად გადამწყვეტი, ძნელი სათქმელია. სააკაშვილი რომ ყურადსაღებ ფაქტორად რჩება, ეს ხელისუფლების რეაქციიდანაც ჩანს. ეს რომ ასე არ იყოს, მაშინ ხელისუფლება დღე და ღამე სააკაშვილის და მისი პარტიის წინააღმდეგ აგრესიაში არ გაატარებდა დროს.
___
ბაკურ კვაშილავა, პოლიტიკის მეცნიერებათა დოქტორი, GIPA-ს სამართლისა და პოლიტიკის სკოლის დეკანი:
მე არ ვიცი, ამ პარტიის შიგნით რა ხდებოდა, შემიძლია მხოლოდ იმის შეფასება, რაც გარედან ჩანს – ეს არის ის, რომ პარტიის ერთ ნაწილს გაუჭირდა შიდაპარტიულ არჩევნებში დამარცხების აღიარება.
მეორე მხრივ, მიუხედავად ამ კრიზისისა, „ნაციონალური მოძრაობა“ რჩება მთავარ ოპოზიციურ პარტიად. თუმცა, ამავე დროს, ის რჩება იმ პარტიად, რომელსაც ყველაზე მაღალი უარყოფითი რეიტინგი აქვს – გაცილებით მეტი მოწინააღმდეგე ჰყავს, ვიდრე მომხრე და ამას ყველა გამოკითხვა აჩვენებს.
▇ 2012 წლის შემდეგ „ნაციონალურ მოძრაობას“ არასდროს ჰყოლია იმ რაოდენობის მხარდამჭერი, რომ საკმარისი ყოფილიყო „ქართული ოცნების” დასამარცხებლად
“ნაციონალური მოძრაობის” ეს უარყოფითი რეიტინგი უზრუნველყოფს სწორედ იმას, რომ „ქართული ოცნება“ იკავებს დღეს პირველ ადგილს. ამიტომ, ამ პერსპექტივიდან თუ შევხედავთ, ეს პარტია საუკეთესო შემთხვევაში განწირულია მეორე ადგილისთვის და ეს ასე იყო პარტიის გახლეჩამდეც, ანუ ამ მხრივ პარტიის გაყოფა-არგაყოფით არაფერი არ შეცვლილა. „ნაციონალურ მოძრაობას“ 2012 წლის შემდეგ არასდროს ჰყოლია იმ რაოდენობის მხარდამჭერი, რომელიც უზრუნველყოფდა „ქართული ოცნების“ დამარცხებას. ამ თვალსაზრისით არც ახლა შეცვლილა რამე.
პარტიის გახლეჩა არის პლუს-მინუს ხუთი პროცენტი.
რაც შეეხება ზოგადად ქვეყანაში პოლიტიკურ პროცესს, ქვეყანას წაადგება მრავალპარტიული დემოკრატია და პოლიტიკური პოლარიზაციის დასრულება. პოლარიზაციაში ვგულისხმობ ორ ძალას შორის დაპირისპირებას, რადგან ორი ძალის დაპირისპირების შემთხვევაში, „ქართული ოცნება“ დიდი სტაბილურობით და ალბათობით ინარჩუნებს ხელისუფლებას ისე, რომ მისი გაყოფა არავისთან არ უწევს.
სააკაშვილის ფაქტორი:
სააკაშვილი „ნაცმოძრაობის“ მხარდამჭერებისთვის და ზოგადად ქართულ პოლიტიკაში ყოველთვის იყო და არის უზარმაზარი ფაქტორი – დადებითიც და უარყოფითიც.
წარსული გამოცდილება გვაჩვენებს, რომ “ნაციონალური მოძრაობის” ის განაყოფი, რომელსაც არ ექნება მიხეილ სააკაშვილის მხარდაჭერა, იქნება გაცილებით უფრო სუსტი და ექნება გაცილებით ნაკლები რეიტინგი, ვიდრე იმას, რომელსაც აქვს ეს მხარდაჭერა.
თუმცა, მეორე მხრივ, როგორც გითხარით, ამ პარტიას აქვს ყველაზე მაღალი უარყოფითი რეიტინგი. სოციოლოგიური კვლევების მიხედვით, კითხვაზე, რომელი პარტია არ მოგწონთ ყველაზე მეტად, პირველ ადგილს იკავებს „ნაციონალური მოძრაობა“ და ეს ხდება არა იმიტომ, რომ იქ ან მელიაა, ან რომელიმე სხვა ლიდერი, არამედ იმიტომ, რომ ეს პარტია პირდაპირ არის ასოცირებული მიხეილ სააკაშვილთან.
ასე რომ, ამ პარტიას ჰყავს მხარდამჭერები და მოწინააღმდეგეები სწორედ მიხეილ სააკაშვილის გამო და ამას არჩევნებზეც, რა თქმა უნდა, ექნება გავლენა. თუმცა, ეს არ ცვლის საერთო შედეგებს, რაზეც ზემოთ ვილაპარაკეთ.
___________________________________________________
გია ნოდია, პოლიტიკის მეცნიერებათა დოქტორი, ილიაუნის პროფესორი:
ჯერჯერობით შეგვიძლია ამ ყველაფერს მივცეთ კლანური დაპირისპირების კვალიფიკაცია. გასაგებია, რომ ყველა სააკაშვილის ერთგულებას იფიცება. თუმცა, აშკარაა, რომ სააკაშვილის ფაქტორი საკმარისი არ აღმოჩნდა ამ ჯგუფური თუ კლანური დაპირისპირების შესაკავებლად. მან ნამდვილად სცადა ამის შეკავება, მაგრამ ვერ შეძლო.
მიუხედავად რღვევისა, ამ ეტაპზე “ნაციონალური მოძრაობა” მაინც დარჩება მთავარ ოპოზიციურ პარტიად. ის ბრენდია და არის მიშას პარტია და ვისაც დარჩება მიშა და ბრენდი, მას უფრო მეტი მხარდამჭერი ეყოლება, ვიდრე პარტიიდან გასულებს.
ცხადია, ამ დაპირისპირებით, რომელიც ალბათ უკვე ენდშპილშია, რაღაც ზომით თავად “ნაციონალური მოძრაობაც” დაკარგავს მხარდაჭერას, თუმცა უცნობია რამდენს და სად წავლენ ეს მხარდამჭერები.
▇ “ნაციონალური მოძრაობა” მაინც დარჩება მთავარ ოპოზიციურ პარტიად… ვისაც დარჩება მიშა, მას უფრო მეტი მხარდამჭერი ეყოლება
ნებისმიერ შემთხვევაში გამოთავისუფლდა პოლიტიკურად აქტიური ადამიანების რესურსი, რომლებიც, ალბათ, პოლიტიკიდან არ წავლენ. ისინი რაღაც ადგილის მოპოვებას შეეცდებიან ქართულ პოლიტიკაში. თუ სად, ეს ალბათ თავადაც არ იციან ჯერ. ნიკა მელია მათი გამოკვეთილი ლიდერია.
გარდა ამისა, არიან სხვა ყოფილი „ნაციონალები“, რომლებიც ბოლო თვეებში გაემიჯნნენ პარტიას. მათი ადგილიც არ არის გარკვეული. ასე რომ, უახლოეს ხანებში, ალბათ, ყველაზე საინტერესო თვალის სადევნებელი იქნება, ერთი მხრივ ის, თუ როგორ მოხდება დარჩენილი „ნაცმოძრაობის“ კონსოლიდაცია და მეორე მხრივ, რას იზამენ და როგორ დაფორმატდებიან პარტიიდან გასულები.
სააკაშვილის ფაქტორი:
„ნაციონალების“ არც ერთი ფრთიდან ხმამაღლა არავინ იტყვის ამას, თუმცა, ცხადია, რომ სააკაშვილის ავტორიტეტი დასუსტდა. მთელი ეს პროცესიც ამის ირიბი მაჩვენებელია.
სააკაშვილის ავტორიტეტის დასუსტება მისმა არათანმიმდევრულმა ქცევამ განაპირობა. რომ ჩამოვიდა, ჯერ იყო და შექმნა დიდი იმედები. თუმცა, შემდეგ ეს იმედები თანდათან გაქარწყლდა. თავიდან იყო შიმშილობა, ასე ვთქვათ, რაღაც გმირული ეტაპი. მერე იყო ის ეტაპი, რომ ავად არის, უნდა გადარჩეს, რომ პოლიტიკა აღარ აინტერესებს და სამკურნალოდ უნდა გაუშვან. ახლა უცბად აღმოჩნდა, რომ აინტერესებს, და მეტიც, პოლიტიკის ცენტრშია. სააკაშვილის ამ არათანმიმდევრულმა მოქმედებებმაც მას რაღაცნაირი მითოლოგიური საბურველი შემოაცალა. ის თვალსაჩინოდ ბევრ შეცდომას უშვებს, რაზეც მისი მომხრეებიც კი ვერ ხუჭავენ თვალს.
მომავალ არჩევნებზე სააკაშვილის ფაქტორი ნაკლებად იმუშავებს. ის უკვე დაღმავალი ფიგურაა ქართულ პოლიტიკაში.
როცა ჩამოვიდა, ფაქტობრივად ვა-ბანკზე წავიდა. მის ჩამოსვლას ორი შედეგი შეიძლება მოჰყოლოდა: ერთი ის, რომ იმ წუთში რაღაც მომხდარიყო, ხალხი გაერთიანებულიყო და ოპოზიციას გაემარჯვა. მეორე კი ის, რომ სააკაშვილს ციხეში ყოფნის დროს გმირის შარავანდედი ექნებოდა და მისი რეიტინგი და რეალური ავტორიტეტი გაიზრდებოდა. არც ერთი არ მოხდა.
გასაგებია, მაგრამ სააკაშვილის ავტორიტეტი დაეცა „ნაცმოძრაობის“ აქტივისტებში, მაგრამ ეს როგორ აისახება, მასობრივ რეიტინგზე, ასი ათასობით ადამიანი აძლევდა მათ ხმას, ეს დამოკიდებული იქნება ბევრ ფაქტორზე.
რამდენად დამაჯერებლად წარმართავენ საარჩევნო კამპანიას, ამაზე იქნება დამოკიდებული ის, თუ რამდენად შეინარჩუნებენ იმ ტრადიციულ რეიტინგს და საკმაოდ მაღალ რეიტინგს, რომელიც აქამდე ჰქონდა „ნაციონალურ მოძრაობას“.
ანუ მე ვერ გამოვრიცხავ, რომ ძირითადად შეინარჩუნონ, მაგრამ ასევე შესაძლებელია, რომ ვერ შეინარჩუნონ. ამ ეტაპზე ამის ზუსტად თქმა, ჩემი აზრით, შეუძლებელია.
