თურქულმა ავიაკომპანია Pegasus Airlines-მა სომხეთის სამოქალაქო ავიაციის კომიტეტში 2020 წლის თებერვლის დასაწყისიდან სტამბოლი-ერევანი-სტამბოლის რეისების შესასრულებლად განაცხადი შეიტანა. საკითხი ჯერჯერობით მხოლოდ განიხილება. გადაწყვეტილებას, როგორც კომიტეტში აცხადებენ, უახლოეს მომავალში მიიღებენ. მანამდე, დეკემბერში, სომხურმა კომპანია Flyone Armenia-მ ერევანი-სტამბოლი-ერევნის მიმართულებით ფრენების უფლება მიიღო.
ამასთან, 2021 წლის ბოლოს, სომხეთის ხელისუფლებამ ქვეყანაში თურქული საქონლის შეტანაზე დაწესებული აკრძალვა მოხსნა. ის 2020 წელს, 44-დღიანი ომის დროს მიიღეს თურქეთის მიერ აზერბაიჯანის ღია მხარდაჭერის გამო.
ყველა მოვლენა სომხეთსა და თურქეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზაციის პროცესის დაწყების შესახებ განცხადების გაკეთების შემდეგ დაიწყო.
ყველა დეტალი საჰაერო მიმოსვლის აღდგენაზე, სომხეთში თურქული საქონლის იმპორტის აკრძალვის მოხსნაზე და ექსპერტული მოსაზრება.
ურთიერთობების ნორმალიზაცია: ბოლო მოვლენების ქრონიკა
თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა მევლუთ ჩავუშოღლუმ პირველმა განაცხადა სტამბოლი-ერევნის მიმართულებით ავიამიმოსვლის აღდგენის შესახებ. გასული წლის დეკემბერში, თურქმა მინისტრმა სომხეთთან ურთიერთობების ნორმალიზაციისკენ მიმართულ ნაბიჯებზე ისაუბრა, კერძოდ, სომხურ-თურქული დიალოგის პროცესში სპეციალური წარმომადგენლების დანიშვნასა და ფრენების აღდგენაზე.
მანამდე, 2021 წლის აგვისტოში, სომხეთ-თურქეთის ურთიერთობების ნორმალიზაციის პროცესის დაწყების შესაძლებლობის შესახებ თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა მიანიშნა, განაცხადა რა, ერევნიდან პოზიტიური სიგნალების მიღებასა და დიალოგისთვის მზაობის თაობაზე.
წლის ბოლოს ორივე ქვეყანამ უკვე სპეციალური წარმომადგენელი დანიშნა, რომლებიც უახლოეს მომავალში შეხვდებიან ერთმანეთს ოფიციალური მოლაპარაკებების დასაწყებად.
რაც შეეხება ქვეყნებს შორის ავიამიმოსვლის აღდგენას, თავდაპირველად, დეკემბრის ბოლოს, ინფორმაცია გაჩნდა იმის შესახებ, რომ კომპანია Flyone Armenia-მ ერევანი-სტამბოლი-ერევნის მიმართულებით ფრენების უფლება მიიღო.
შემდეგ, თურქეთის ტრანსპორტისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრმა განაცხადა, რომ თურქული ავიაკომპანია Pegasus Airlines სტამბოლი-ერევნის მარშრუტზე ფრენების დაწყებას აპირებს. თუმცა, ოფიციალური განაცხადი მხოლოდ იანვარში შევიდა. ინფორმაცია იმის თაობაზე, რომ თურქულმა კომპანია Pegasus-მა განაცხადი გააკეთა თებერვლიდან კვირაში ორჯერ რეისების შესრულებაზე, 4 იანვარს გამოჩნდა.
2022 წლის 1 იანვრიდან კი აღარ მოქმედებს სომხეთში თურქული წარმოების პროდუქციის იმპორტზე დაწესებული აკრძალვა.
აკრძალვა 2020 წლის ოქტომბერში დაწესდა – თავიდან ნახევარი წლით, ივნისში კი ის კიდევ 6 თვით გაახანგრძლივეს. და მოსალოდნელი იყო აკრძალვის კიდევ ნახევარი წლით გაგრძელება, მაგრამ ეს უკვე აღარ მოხდა.
გადაწყვეტილება გაუქმების შესახებ უწყებათაშორისი განხილვის შედეგად მიიღეს გასული წლის ეკონომიკური მაჩვენებლების გათვალისწინებით, განაცხადეს სომხეთის ეკონომიკის სამინისტროში:
„ემბარგოს მთავარი ნეგატიური ეფექტი ინფლაციაზე მნიშვნელოვანი გავლენაა, რაც განსაკუთრებით აისახა მთელ რიგ პირველადი მოხმარების საქონელზე“.
გასული წლის შედეგების მიხედვით, სომხეთში ინფლაციის დონე მოსალოდნელ მაჩვენებელზე გაცილებით მაღალი აღმოჩნდა.
ექსპერტების აზრით, სომხეთის ხელისუფლების ეს გადაწყვეტილება დადებით გავლენას მოახდენს თვითონ დიალოგზეც, რომელიც სომხეთსა და თურქეთს შორის დაიწყება.
კომენტარი
თურქული საქონლის იმპორტის აკრძალვის გაუქმება და ავიამიმოსვლის აღდგენა „საერთო გარემოს გაუმჯობესებისკენ მიმართული ნაბიჯებია“, მიაჩნია პოლიტიკურ მიმომხილველს, აკოფ ბადალიანს. მისი აზრით, ისინი ნაყოფიერ ნიადაგს ქმნიან სომხურ-თურქული ურთიერთობების ნორმალიზაციის პროცესის დასაწყებად:
„თუკი ასეთი ნაბიჯების საშუალებით შესაძლებელია შეიქმნას გარემო პოლიტიკური წინაპირობების გარეშე დიალოგის ატმოსფეროს გაჩენისთვის, მაშინ, ასეთი ნაბიჯების გადადგმა აუცილებელია“.
მიმომხილველის აზრით, თუკი საკითხს მოლაპარაკებების ატმოსფეროს მართვის თვალსაზრისით განვიხილავთ, თურქული საქონლის იმპორტის აკრძალვის გაუქმება და სტამბოლი-ერევნის რეისების აღდგენა შესაძლოა იყოს „ქმედებები, რომლებიც მიმართულია პოლიტიკური წინაპირობების რისკების შესამცირებლად“.
სომხეთ-თურქეთის საჰაერო საზღვარი 1993 წელს, ყარაბაღის პირველი ომის დროს ჩაიკეტა. ავიამიმოსვლა ორი წლის შემდეგ, 1995 წელს აღდგა მსოფლიო თანამეგობრობის ძალისხმევის შედეგად.
თურქეთმა 1991 წლის 24 დეკემბერს ოფიციალურად აღიარა სომხეთის რესპუბლიკა. თუმცა, დიპლომატიური ურთიერთობები ორ ქვეყანას შორის ამ დრომდე არ დამყარებულა.
სომხეთ-თურქეთის ურთიერთობების ნორმალიზაციის ბოლო მცდელობა 2009 წელს იყო, როდესაც ციურიხის პროტოკოლებს მოეწერა ხელი. ამ შეთანხმების შუამავლები აშშ, რუსეთი და საფრანგეთი იყვნენ. თუმცა, პროტოკოლების რატიფიცირება მაინც არ მოხდა, ნორმალიზაციის მცდელობა ჩავარდა.
