რატომ ვერ ჩატარდა ღირსების მარში - რა აჩვენა ამ დღემ?

5 ივლისს, თბილისში, დედაქალაქის მთავარ გამზირზე, იქ სადაც ქვიარ თემსა და მათ მხარდამჭერებს,  „Tbilisi Pride”-ის კულმინაცია, „ღირსების მარში“ უნდა გაემართათ, რამდენიმე საათის განმავლობაში ქვებითა და ხელკეტებით შეიარაღებული, აგრესიული ჯგუფების წარმომადგენლები ჟურნალისტებს და სამოქალაქო აქტივისტებს უსწორდებოდნენ.

ისინი მიდიოდნენ დედაქალაქის სხვადასხვა უბანში, ძვრებოდნენ აივნებზე, არბევდნენ ოფისებს, წვავდნენ ორგანიზაციების დროშებსა და ბანერებს. დაშალეს და დააზიანეს პარლამენტის წინ პოლიტიკური პროტესტის ნიშნად გაშლილი კარვები.

დაწვეს ევროკავშირის დროშა ერთ-ერთი ოფისის შენობის დარბევისას.

• ნადირობა მედიაზე. პრაიდის საწინააღმდეგო აქციაზე ოცზე მეტი რეპორტიორი მძიმედ დაშავდა
• ჰომოფობების ცეკვა პარლამენტთან. ფოტორეპორტაჟი
• პრემიერის განცხადების შემდეგ ჰომოფობიურმა ჯგუფებმა ოპოზიციის კარვები დაარბიეს

სიტუაცია, პრაქტიკულად, უმართავი იყო. ჟურნალისტები, რომლებიც აშუუქებდნენ მოვლენებს, ერთხმად აცხადებენ, რომ პოლიცია დაგვიანებით, ან საერთოდ არ რეაგირებდა.  

დღის მეორე ნახევარში, როცა უკვე ნათელი იყო, რომ აგრესიულ ჯგუფებს სახელმწიფო არ თუ ვერ უმკლავდებოდა, Tbilisi Pride-ის საორგანიზაციო ჯგუფმა გაავრცელა განცხადება, სადაც ეწერა, რომ “ღირსების მარში” გადაიდო, რადგან ვერ დააყენებდნენ რისკის ქვეშ ადამიანების სიცოცხლეს.

მას შემდეგ, რაც ჰომოფობიურმა ჯგუფებმა, ქუჩა-ქუჩა  და სადარბაზოებში სდიეს ჟურნალისტებს, დაარბიეს და გაანადგურეს აქტივისტებისა და ქვიარ თემის ოფისები და ინვენტარი, დაამტვრიეს გადამღები ჯგუფების ტექნიკა, პარლამენტის წინ მუსიკა ჩართეს და იცეკვეს.

5 ივლისს მომხდარს ჟურნალისტები და ექსპერტები აფასებენ როგორც „საპატრიარქოს მიერ ინიცირებული და მთავრობის მიერ წაქეზებული ძალადობრივი აქციას“ და ბრძოლას “სამოქალაქო საზოგადოების, დემოკრატიისა და ევროპული ღირებულებების წინააღმდეგ“.

ისინი რამდენიმე ტენდენციას გამოყოფენ, რომელიც გუშინდელმა დღემ აჩვენა:

• როგორ იბრძვის ლგბტქ თემი საკუთარი უფლებებისთვის საქართველოში და რას მიაღწია?
• თბილისში პრაიდის კვირეული გაიხსნა. პირველმა დღემ კვერცხების სროლისა და დაკავებების ფონზე ჩაიარა

აქცია ხელისუფლების მიერ იყო წაქეზებული:

5 ივლისს დილით, როდესაც თბილისში „ღირსების მარში“ უნდა გამართულიყო, საქართველოს პრემიერ – მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა მთავრობის სხდომის დასრულების შემდეგ თქვა, რომ „თბილისი პრაიდის“ უკან რადიკალური ოპოზიცია და ექსპრემიერი მიხეილ სააკაშვილი დგას. პრემიერმა პრაიდის ორგანიზატორებს მოუწოდა მარში სხვა ლოკაციაზე ჩაეტარებინათ, რადგან მსვლელობის რუსთაველის გამზირზე ჩატარება სამოქალაქო დაპირისპირების საფრთხეს შეიცავდა:

 „მოგეხსენებათ, მოსახლეობის უმრავლესობისთვის აღნიშნული აქციის ჩატარება მიუღებელია. შესაბამისად, მე მიმაჩნია, რომ აღნიშნული აქცია არ უნდა ჩატარდეს რუსთაველის გამზირზე“.

პრემიერის ეს განცხადება სამოქალაქო სექტორმა და ოპოზიციამ ძალადობის წამახალისებლად აღიქვა. 

• საქართველოს პრეზიდენტი: ყველას აქვს მარშზე გამოსვლის უფლება, ძალადობა მიუღებელია
• ცხოვრება სიძულვილის გარემოში. რას ჰყვებიან ლგბტ ადამიანების მშობლები
• “არასოდეს ვიცი, სახლში ცოცხალი დავბრუნდები თუ არა” – ტრანსგენდერი ადამიანების ისტორიები

„განცხადებები, როდესაც ათანაბრებ ძალადობრივ ჯგუფებს მშვიდობიან მოქალაქეებთან, არასწორია და ეს არის ამ ჯგუფების წახალისება“, – თქვა საქართველოს სახალხო დამცველმა ნინო ლომჯარიამ, რომლის შეფასებით, პრემიერის განცხადება უკიდურესად მიუღებელი იყო.
 
დაგმო და საგანგაშო უწოდა პრემიერის განცხადებას საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ:

 „სახელმწიფო მეთაურებისგან და უწყებებისგან მსგავსი განცხადებები და პასუხისმგებლობის მშვიდობიან დემონსტრანტებზე გადატანა იწვევს ისედაც დაძაბული ფონის დამატებით გამძაფრებას, ასევე ახალისებს ჰომოფობიური ჯგუფების ძალადობრივ ქმედებებს და ფაქტობრივად კარტბლანშს აძლევს ძალადობას“.

„რესპუბლიკური პარტიის“ თავმჯდომარე ხათუნა სამნიძე ფიქრობს, რომ ხელისუფლებამ შესანიშნავად გამოიყენა ძალადობრივი ჯგუფები თავისი მიზნებისთვის. მათ შორის, თუნდაც იმისთვის, რომ რუსთაველზე კარვები აღარ ყოფილიყო:

„დღეს კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ეს ხელისუფლება კავშირშია და აორგანიზებს პუტინისტურ ძალებთან, პრორუსულ ძალებთან ერთად, რომ ამ ქვეყანაში არ იყოს თავისუფალი მოქალაქისთვის შესაძლებლობა, გამოიყენოს კონსტიტუციური უფლება“.

ორგანიზაცია სოციალური სამართლიანობის ცენტრის (ყოფილი EMC) შეფასებით, პრემიერის განცხადება ადამიანის უფლებების დაცვის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპებს და ლოგიკას ეწინააღმდეგებოდა.

„პრემიერ-მინისტრმა ტრადიციების და უმრავლესობის სახელით კონკრეტული ჯგუფების უფლებების უგულებელყოფა დაუშვა და გაამართლა“, – აცხადებენ ორგანიზაციაში.

სამართალდამცველების სიმცირე და შსს-ს მოწოდება არ გამართულიყო მარში

5 ივლისს, დედაქალაქის მთავარ გამზირზე სამართალდამცველების სიმცირე იყო. ადგილზე მხოლოდ საპატრულო და კრიმინალური პოლიცია მუშაობდა. განსაკუთრებულ დავალებათა დეპარტამენტი (ე.წ. სპეცრაზმი) მთელი დღის განმავლობაში არ გამოჩენილა.

პოლიცია დაგვიანებით, ან საერთოდ ვერ რეაგირებდა მომხდარზე.

უსაფრთხოების გარანტიების ნაცვლად უწყებამ „თბილისი პრაიდის“ მონაწილეებს მოუწოდა, უარი ეთქვათ ღია სივრცეში მარშის გამართვაზე.

ეს დეტალები, სამოქალაქო სექტორის შეფასებით, კიდევ ერთი მანიშნებელია იმის, რომ ხელისუფლებას აწყობდა ის, რაც მოხდა.

„შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ვერ უზრუნველყო პროცესების ეფექტიანად მართვა და სათანადო რაოდენობის საპოლიციო ძალის მობილიზება, რამაც დამატებით შეუწყო ხელი პროცესების გამწვავებას“, – აცხადებენ საიაში.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრში ფიქრობენ, რომ შსს არ მიუღია არანაირი ზომები, ლოკაციების გამოყოფის, დაცვისა და აქციისა და კონტრ-აქციის მონაწილეების დაშორიშორების მიზნით:

„შსს-ს მიერ გამოყენებული უსაფრთხოების სტრატეგია, განსაკუთრებით კი ირაკლი ღარიბაშვილის დღევანდელი განცხადების შემდეგ, ჩვენ გვაფიქრებინებს, რომ ხელისუფლებას შეკრების თავისუფლების დაცვის რეალური ინტერესი არ ჰქონია და სწორედ ამ მიზნით დაუშვა კონტრ-აქციის მონაწილეების ქაოტური და მასობრივი მობილიზაცია რუსთაველის გამზირზე და მიმდინარე ქუჩებზე“.

მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ თქვა, რომ ოპერაცია სწორად იყო დაგეგმილი:

„რამდენი პოლიციელი უნდა გამოსულიყო, რომ 10 ათასი კაცი, თუ რამდენიც არის, ემართა? .. თქვენ გახსოვთ, 1000 კაცი უტევდა პარლამენტის შენობას და იქაც კი ჭირდა რეაგირება… მასაზე როცა არის საუბარი, იქ რთულია რეაგირება, მით უმეტეს მაშინ, როდესაც არის ძალიან დიდი რაოდენობის ადამიანები არიან გამოსულები…“ 

მიზანმიმართული ნადირობა მედიაზე

5 ივლისის საღამოს მონაცემებით, თბილისში, პრაიდის საწინააღმდეგო აქციაზე, 50-მდე ჟურნალისტი დაშავდა.  ჟურნალისტების უმეტესობას მძიმე დაზიანებები აქვს: გატეხილი თავი, ტვინის შერყევა, დაზიანებული თვალი, ჩამსხვრეული კბილები, ჰემატომები. ერთ-ერთ მათგანს, რომელსაც ცხვირი აქვს გატეხილი, ოპერაციაც დასჭირდა.

ყველა რეპორტიორი, ვინც დღეს დედაქალაქის მთავარ გამზირზე, სიცოცხლის რისკის ფასად მუშაობდა, ამბობს, რომ მათ მიზანმიმართულად ესხმოდნენ თავს.

ბასტი მგალობლიშვილი, ონლაინგამოცემა „პუბლიკას“ ჟურნალისტი, „ჯემნიუსთან“ ამბობს, რომ ასეთი ძალადობა ჟურნალისტებზე 17 მაისსაც კი არ ყოფილა. ბასტი ამბობს, რომ ის და მისი მეგობარი ჟურნალისტები, დღეს ორჯერ გადაურჩნენ მიზანმიმართულ თავდასხმას. ერთხელ სანაყინეში, სადაც გასაგრილებლად შევიდნენ და მეორედ, იქიდან გამოსულები, როდესაც საფრთხე იგრძნეს და ტერიტორიიდან გასარიდებლად ტაქსის გაჩერებას ცდილობდნენ. ბასტი ამბობს, რომ ამ დროს მათ მაიდენტიფიცირებული ნიშნები უკვე აღარ ჰქონდათ, მაგრამ, მათი იდენტიფიცირება მათი საუბრიდან შეძლეს:

„სანაყინეში ვლაპარაკობდით იმ დღეზე და მარტივი გასაგები იყო რომ ჟურნალისტები ვიყავით. იქ მყოფმა კაცმა დაიწყო რეკვა, სანაყინეში იბარებდა ვიღაცებს. რომ გამოვედით, უკვე გროვდებოდნენ, ზოგმა ტაქსი გააჩერა, ზოგი ავტობუსში ავედით, იმ მიმართულებით წავედით, სადაც საერთოდ არ უნდა წავსულიყავით, მაგრამ, მთავარი იყო იმ მომენტში საფრთხე აგვერიდებინა“.

აქციების გაშუქებისას უსაფრთხოების დასაცავად მედიას ურჩევენ აუცილებლად ჰქონდეს მაიდენტიფიცირებელი ნიშნები. ამიტომ, ონლაინგამოცემა „ნეტგაზეთის“ ჟურნალისტმა დღეს სპეციალურად ჩაიცვა ნეიტრალური ფერის სამოსი. მის მაისურს ეწერა, რომ პრესაა და თან ჰქონდა ბეჯიც. მაგრამ სიტყვიერი აგრესიის სამიზნე მაინც გახდა.

„დღეს იყო შემთხვევა, როდესაც მაიდენტიფიცირებელი ატრიბუტიკა  კი არ გვიცავდა, პირიქით, სამიზნეებად გვხდიდა. მეექვსე წელია რაც ჟურნალისტიკაში ვარ, სულ ვაშუქებ აქციებს, მათ შორის, ძალადობრივი ჯგუფების აქციებსაც, მაგრამ, ასეთი მიზანმიმართული დევნა არ მახსენდება“, – ამბობს ლუკა.
 
დღეს, ბევრმა ჟურნალისტმა, შუა სამუშაო პროცესში, მაიდენტიფიცირებელი ატრიბუტიკა დამალა, ან სამოსი გამოიცვალა. თუმცა, ამან ბევრი მათგანი, მაინც ვერ დაიცვა.

ჟურნალისტები ამბობენ, რომ ადგილზე თვალშისაცემი იყო სამართალდამცველების სიმცირეც და ერთადერთი სტრატეგია, რაც მათ ჰქონდათ, ეს იყო გადამღები ჯგუფების გაყვანა შემთხვევის ადგილებიდან.  

„200 მეტრზე მათრიეს. ასამდე ადამიანი მირტყამდა ისე, რომ არც ერთი პოლიციელი არ გამოჩენილა, რომელიც გადამეფარებოდა“, – ამბობს ტელეკომპანია „ფორმულას“ ჟურნალისტი რატი წვერავა.

რა აჩვენა ამ დღემ?

“რამდენიმე გარემოება უთითებს, რომ დღევანდელი ამბავი წინასწარ იყო ორგანიზებული ხელისუფლების მხრიდან და ეს მხოლოდ სუსტი ხელისუფლების “ბუნებრივი” ჩავარდნა არ იყო”, – წერს სოციალურ ქსელში სოციალური სამართლიანობის ცენტრის დირექტორი თამთა მიქელაძე და ამის დამადასტურებლად რამდენიმე არგუმენტი მოჰყავს, მათ შორის: პოლიციის უმოქმედობა და არასტრატეგიული მუშაობა, დაგროვილი პრაქტიკა, როდესაც სახელმწიფო ძალადობრივი ჯგუფების ქმედებებზე კი არ რეაგირებს, პირიქით, მათ ეფექტურად იყენებს. ასევე, კითხვებს უჩენს ის, რომ პრაიდის ორგანიზატორების ყოველი გადაადგილება, რომელიც საიდუმლო უნდა ყოფილიყო, ძალადობრივი ჯგუფებისთვის სწრაფად ხდებოდა ცნობილი.

ის, რაც დღეს თბილისში ხდებოდა, „კლასიკური რუსული ჰიბრიდული ომის გამოხატულებაა“ ექსპერტისთვის თავდაცვისა და უსაფრთხოების საკითხებში თეონა აქუბარდიასთვის.

„ეს არის თავდასხმა ჩვენს დემოკრატიაზე, ჩვენს კანონის უზენაესობაზე, ადამიანის უფლებებზე, მედიაზე, ჩვენს საგარეო ვექტორზე“.

 დღეს, სოციალურ ქსელში ბევრი წერდა, რომ ის რაც თბილისში ხდებოდა, ძალიან ჰგავდა რუსულ სცენარს.  

„ეს არ არის ის საქართველო, რომელიც მე ვიცი, ეს არ არის არც ქართული ტრადიციები, არც სარწმუნოება და არც ის მომავალი, რომელიც ჩვენ ამ ქვეყნისთვის გვინდა“, – განაცხადა საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა.

სამოქალაქო სექტორის შეფასებით, პრეზიდენტის განცხადება ერთადერთი ადექვატური განცხადება იყო ხელისუფლების მხრიდან.

დღეს განცხადებები გაავრცელეს არასამთავრობო ორგანიზაციებმაც და დიპლომატიურმა კორპუსმაც.

“ის, ვინც აქეზებს ან იმუქრება ძალადობის ჩადენით, ან სჩადის ძალადობრივ ქმედებას, ხელს უშლის საქართველოს სამართალდამცველებს მშვიდი და უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფაში. ისინი სასამართლოს წინაშე უნდა წარსდგენ კანონის სრული უზენაესობის დაცვით.

ჩვენ მოვუწოდებთ საქართველოს ყველა ლიდერს და სამართალდამცავ უწყებებს იმოქმედონ დაუყოვნებლივ და დაიცვან ის ადამიანები, რომლებიც სარგებლობენ შეკრებისა და გამოხატვის კონსტიტუციური უფლებებით, დაიცვან ჟურნალისტები, რომლებიც მოქმედებენ თავისუფალი პრესის პრინციპების მიხედვით, და საჯაროდ დაგმონ ძალადობა”, – ნათქვამია განცხადებაში, რომელიც ავსტრიის, ბულგარეთის, ესტონეთის, ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის, ფინეთის, საფრანგეთის, გერმანიის, საბერძნეთის, ირლანდიის, ისრაელის, იტალიის, ლატვიის, ლიეტუვას, ნიდერლანდების, ნორვეგიის, ესპანეთის, შვედეთის, გაერთიანებული სამეფოს, გაეროს სისტემის საქართველოში, შეერთებული შტატების საელჩოსა და საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობის სახელით გავრცელდა.

1-დან 5 ივლისამდე, საქართველოს დედაქალაქში „თბილისი პრაიდის“ ორგანიზებით, პრაიდის კვირეული იმართებოდა. 1 ივლისს ფილმის დახურული ჩვენება გაიმართა. პირველმა დღემ კვერცხების სროლისა და დაკავებების ფონზე ჩაიარა. დღის განმავლობაში, პოლიციამ, პრაიდის საწინააღმდეგო, ჰომოფობიური აქციის 20-მდე მონაწილე დააკავა. მათ წვრილმან ხულიგნობასა და პოლიციელის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობას ედავებოდნენ და საბოლოოდ ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს.  

3 ივლისს ქვიარ ფესტივალი შედგა. 5 ივლისს კი „ღირსების მარში“ უნდა გამართულიყო.

შსს-ს ინფორმაციით, დღეს მომხდარ მოვლენებთან დაკავშირებით გამოვლენილ სამართალდარღვევის ფაქტებზე ამ ეტაპზე ადმინისტრაციული წესით  8 პირია დაკავებული.