ნიკოლ ფაშინიანი: "ჩვენ მარტო ვერ ვიბრძოლებთ მთელი მსოფლიოს წინააღმდეგ"

ინტერვიუ ნიკოლ ფაშინიანთან

„ალიევი საუბრობს „დაპირებულ დერეფანზე“, მაგრამ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტრო ამ ტერმინს აღარ იყენებს, რადგან გზავნილის ადრესატი ასევე საერთაშორისო საზოგადოებაა, რომელმაც იცის ხელმოწერილი დოკუმენტების შინაარსი.” – ეს მოსაზრება სომხეთის პრემიერმინისტრმა საზოგადოებრივი ტელევიზიის ეთერში გამოთქვა.

საუბარია „ზანგეზურის დერეფანზე“, რომელსაც აზერბაიჯანი ითხოვს და სომხეთის ხელისუფლება უარს ამბობს 2020 წლის სამმხრივ დოკუმენტზე დაყრდნობით და მიუთითებს, რომ მასში ასეთი პუნქტი და „დაპირება“ არ არიის შეტანილი. ფაშინიანი დარწმუნებულია, რომ ვითარება მისი წინა გამოსვლის შედეგად შეიცვალა, ანუ „ის გარკვეულ მიზანს ემსახურებოდა“.

პრემიერმინისტრს მიაჩნია, რომ მნიშვნელოვანია გვესმოდეს სომხეთის მიმართ ბრალდებების შინაარსი, რომლებზეც „აზერბაიჯანი ცდილობს ახალი ესკალაციის წინაპირობები შექმნას“. თუ ჩაუღრმავდებით ხელშეკრულებების არსს და „გააკეთებთ ინვენტარიზაცია“, მაშინვე გაირკვევა „ვინ არ ასრულებს პირობებს რეალურად“.

პირველ არხთან მომდევნო ვრცელ ინტერვიუში ფაშინიანმა ისაუბრა სომხეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობების ყველაზე მწვავე პრობლემებზე – შეეხო მთიანი ყარაბაღის მომავალს და იქ დისლოცირებული რუსი სამშვიდობოების მანდატს, საზღვარზე ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის საქმიანობას, აზერბაიჯანის და ირანის პოზიციებს, ასევე თურქეთთან ურთიერთობის ნორმალიზების პროცესის ეფექტურობას.

სომხეთის პრემიერმინისტრის ინტერვიუს მთავარი დეტალები:

სომხური მედია: ნოემბერში თბილისში ხელი მოეწერება სამშვიდობო დოკუმენტს სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის. რას ამბობენ თბილისში?

“ეს შეიძლება მოხდეს ნოემბრის ბოლოს – დეკემბრის დასაწყისში”

“აზერბაიჯანი შეიჭრა სომხეთის სუვერენულ ტერიტორიაზე”

ფაშინიანის თქმით, ეს ფაქტი დაფიქსირდა ერთდროულად ორ დოკუმენტში ალიევთან შეხვედრების შედეგების შემდეგ – ჯერ პრაღაში, შემდეგ კი სოჭში, მაგრამ დიპლომატიური ენით. ისინი მიუთითებენ ერთმანეთის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის აღიარებაზე 1991 წლის ალმა-ატას დეკლარაციის შესაბამისად:

„და თუ ჩვენ ორმხრივად ვაღიარებთ 1991 წლის საზღვრებს, ამით ვაფიქსირებთ, რომ აზერბაიჯანმა ჩვენი ტერიტორიის ოკუპაცია მოახდინა. საზღვარი არ არის თეორიული ფენომენი – საუბარია სსრკ-ის ადმინისტრაციულ საზღვრებზე.“

პრემიერმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სომხეთი ყველა მოლაპარაკებაზე აყენებს ქვეყნის ტერიტორიების ნაწილის ოკუპაციისა და აზერბაიჯანის ჯარების გაყვანის აუცილებლობას. თუმცა, ამ შეხვედრების შედეგების შემდგომი განცხადებები არ შეიძლება იყოს ცალმხრივი, რადგან იქ გარკვეული „მოქნილობა ვლინდება“.

„ვაშინგტონმა სამშვიდობო შეთანხმების ტექსტის თავისი ვერსია წარმოადგინა“

ფაშინიანმა თქვა, რომ სამშვიდობო შეთანხმების რამდენიმე ვარიანტი არსებობს და შესაძლებელია ჩარჩო ან არაჩარჩო დოკუმენტის გაფორმება.

მან განმარტა, რომ ჩარჩო შეთანხმება გულისხმობს „წინსვლას ყველა საკითხის გადაწყვეტის გარეშე“, როგორც ჩანს, ის გულისხმობს მათ საბოლოო გადაწყვეტას. და თუ ეს ვარიანტი მისაღებია აზერბაიჯანისთვის, მაშინ ის მზადაა ხელი მოაწეროს მას.

პრემიერის თქმით, ვაშინგტონში გამართულ შეხვედრაზე სომხურმა მხარემ შეთანხმების ტექსტის თავისი ვერსია წარმოადგინა: “ჩვენ ვიმედოვნებთ, რომ აზერბაიჯანი კონსტრუქციულად განიხილავს მას და უპასუხებს.”

და ამ შემთხვევაში, წლის ბოლომდე შესაძლებელი იქნება სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმება:

„მაგრამ სამშვიდობო ხელშეკრულების ძალაში შესვლამდე უნდა დასრულდეს დელიმიტაციის პროცესი, რათა ბაქოს არ ჰქონდეს ტერიტორიული პრეტენზია, შესაბამისად, საზღვრები საბოლოოდ დაზუსტდეს.

პრემიერის თქმით, საჭიროა საერთაშორისო გარანტიები, წინააღმდეგ შემთხვევაში შეთანხმება უაზრო ფურცლად დარჩება.

„თუ არ იქნება საერთაშორისო გარანტიები და გავლენიანი პირები, თეორიულად და პრაქტიკულად შესაძლებელია სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმება – და თორმეტ საათში ომი დაიწყება. ეს არ არის გადაჭარბებული. ”

ფაშინიანმა განაცხადა, რომ მზადაა გარანტიების საკითხი განიხილოს როგორც რუსეთთან, ასევე გაეროს უშიშროების საბჭოსთან.

”გჭირდებათ კომუნიკაცია ან მიზეზი ესკალაციისთვის?”

პრემიერმა კიდევ ერთხელ განაცხადა, რომ სომხეთზე მეტად ვერავინ იქნება დაინტერესებული რეგიონული კომუნიკაციების განბლოკვის საუკეთესო მარშრუტის არჩევით. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანსა და ნახიჩევანს შორის კომუნიკაციის უზრუნველყოფის გარდა, ამ მარშრუტით გაივლის კასპიისა და ხმელთაშუა ზღვიდან შემოსული ტვირთის ნაწილი.

„ჩვენ გვინდა, რომ ამ გზაზე რაც შეიძლება მეტმა მანქანა გაიაროს, ბევრი საქონელი გადაიტანოს, რათა სომხეთის რესპუბლიკამ მეტი შემოსავალი მიიღოს. თუ აღმოჩნდება, რომ განსაკუთრებული მოძრაობა არ არის, მხოლოდ გზას შემოსავალი არ მოაქვს, გამოვა, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან შემოსული თანხები უბრალოდ გაიფლანგება“.

ფაშინიანის თქმით, მარშრუტი უნდა იყოს მოკლე, მოსახერხებელი და ხელმისაწვდომი წლის ნებისმიერ დროს. მან ასევე განაცხადა, რომ საერთაშორისო ექსპერტები მოწვეულნი იყვნენ ყველაზე წარმატებული და ოპტიმალური მარშრუტის დასადგენად.

თუ ბაქოსთვის ეს ნამდვილად კომუნიკაციის საკითხია და არა ესკალაციის მიზეზის ძიება, მაშინ საკითხი პრაქტიკულად მოგვარებულია.

პრემიერმინისტრის თქმით, ისინი აპირებენ ბაქოს წარუდგინონ წინა წინადადების კიდევ უფრო გამარტივებული ვერსია საგუშაგოების ფუნქციონირებასთან დაკავშირებით – მანამდე სომხეთმა შესთავაზა სასაზღვრო და საბაჟო სერვისების დელეგირება საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, რადგან აზერბაიჯანმა შეშფოთება გამოთქვა საზღვარზე სომეხ და აზერბაიჯანელ ოფიციალურ პირებს შორის პირდაპირი კონტაქტების გამო.

„თუ ჩვენ ვაპირებთ რეგიონში სამშვიდობო დღის წესრიგის დამყარებას, არ არის სწორი იმის თქმა, რომ აზერბაიჯანელები არ უნდა დაუკავშირდნენ სომხებს, ან პირიქით“, – მიიჩნევს ფაშინიანი.

მისი აზრით, შეიძლება წარმოიშვას სირთულეები, მაგრამ მათი დაძლევა შესაძლებელია, მაგალითად, საერთაშორისო სტრუქტურების მიერ ორგანიზებული კურსების დახმარებით. გარდა ამისა, ბევრი პროცედურა შეიძლება განხორციელდეს ელექტრონული ხელსაწყოების გამოყენებით.

“დემილიტარიზაციის წინადადება იქნება განხილვის საგანი”

ფაშინიანმა კვლავ ისაუბრა დემილიტარიზებული ზონის შექმნის წინადადებაზე მთიანი ყარაბაღის გარშემო, ასევე სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე. მან განმარტა, რომ ეს გულისხმობს ჯარების სარკისებურად გაყვანას და სამკილომეტრიანი დემილიტარიზებული ზონის შექმნას:

„ეს ნიშნავს, რომ არმიის ნაწილები ამ ტერიტორიიდან უნდა გაიყვანონ, საზღვრის დაცვა კი სასაზღვრო ჯარებს გადაეცეს.“

სომხეთიდან ეს წინადადება პირველად არ ისმის. ფაშინიანის თქმით, აქ ახალი ის არის, რომ თუ ადრე შემოთავაზებული იყო რუსეთის მიერ საერთაშორისო მონიტორინგის განხორციელება, ახლა სიას დაემატა კოლექტირუი უსაფრთხოების ორგანიზაცია, ეუთო, გაეროს უშიშროების საბჭო და ევროკავშირი.

მას მიაჩნია, რომ სამშვიდობო კონტიგენტის არსებობა არ იქნება მოთხოვნადი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შეიქმნება და დადასტურდება მთიანი ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის უსაფრთხოებისა და უფლებების გარანტიები.

“სამშვიდობოები ვერ წავლენ, სანამ უსაფრთხოების გარანტიები არ იქნება”

ფაშინიანის თქმით, სოჭში მან განაცხადა, რომ მზად იყო ხელი მოაწეროს დოკუმენტზე მთიან ყარაბაღში სამშვიდობოების განლაგების ვადის გაგრძელების შესახებ, მაგრამ ამ საკითხზე „ურთიერთგაგება“ ვერ მოხერხდა.

მას მიაჩნია, რომ სამშვიდობო კონტიგენტის არსებობა არ იქნება მოთხოვნადი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შეიქმნება და დადასტურდება მთიანი ყარაბაღის სომხების უსაფრთხოებისა და უფლებების გარანტიები.

„სანამ არ არსებობს ასეთი მკაფიოდ ჩამოყალიბებული გარანტიები, სამშვიდობოები უბრალოდ ვერ დატოვებენ ტერიტორიას. და აი რატომ: რუსეთის ფედერაციის საბჭოს გადაწყვეტილების საფუძველზე კონტინგენტი განლაგდა მთიანი ყარაბაღისა და ლაჩინის დერეფნის შეხების ხაზზე. რეზოლუციაში ნათქვამია, რომ ისინი განლაგებულია მთიანი ყარაბაღის მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტის აღკვეთის მიზნით. თუ ეს საფრთხე არ აღმოიფხვრა, იქ სამშვიდობოები არ იქნებიან.

ფაშინიანი დარწმუნებულია, რომ თუ რუსეთის ფედერაცია ობიექტური თუ სუბიექტური მიზეზების გამო გადაწყვეტს ყარაბაღის დატოვებას, ამას მხოლოდ დამატებითი გარანტიების შექმნის შემდეგ შეძლებს. მაგალითად, რუსეთს შეუძლია მიმართოს გაეროს უშიშროების საბჭოს განცხადებით, რომ მან აღმოაჩინა საფრთხე, მაგრამ „არ შეუძლია ან არ სურს მისი აღმოფხვრა“.

“ჩვენ არ შეგვიძლია საფრთხე შევუქმნათ სომხეთს და მთიან ყარაბაღს”

პრემიერმინისტრმა განაცხადა, რომ არ არსებობს ქვეყანა, რომელიც მთიანი ყარაბაღის საკითხს აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობის კონტექსტში არ განიხილავს და არ სურს, სომხეთში ვინმეს ამ კუთხით „ილუზიები“ ჰქონდეს.

წამყვანის კითხვაზე, ბოლოს და ბოლოს, როგორია სომხეთის პოზიცია: „არცახი არის სომხეთი“, როგორც მან ადრე განმარტა, ან „არცახი აზერბაიჯანის ნაწილია“? ფაშინიანმა უპასუხა: „ჩვენ უნდა მივიღოთ რეალობა. რაც არ უნდა მტკივნეული და რთული იყოს ეს“.

„ამ ვითარებაში, თუ არ გვინდა, რომ საფრთხე შევქმნათ სომხეთსა და არცახზე, მარტო არ უნდა ვებრძოლოთ მთელ მსოფლიოს, რადგან არ შეგვიძლია. ჩვენ უნდა შევაფასოთ სიტუაცია და, შედეგად, შევქმნათ მკაფიო, განხორციელებადი გეგმა, თუ როგორ მოვაგვაროთ პრობლემა.”

„ირანის შემაშფოთებელი ძალები სომხეთში არ არიან“

ფაშინიანმა მაღალი შეფასება მისცა ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის ყოფნას სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის საზღვარზე. პრემიერმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ევროკავშირის მისია არ იმყოფება საზღვარზე იმისთვის, რომ „ყოველდღიურად გააკეთოს განცხადებები“, უფრო მეტიც, ისინი არ აკვირდებიან ცეცხლის შეწყვეტას:

„საკუთარი საქმიანობის შედეგების შემდეგ მათ უნდა გამოიტანონ უფრო ღრმა დასკვნები და მიაწოდონ ისინი როგორც საერთაშორისო საზოგადოებას, ასევე დელიმიტაციის პროცესში ჩართულ პირებს. დარწმუნებული ვარ, მათი დასკვნები ობიექტური იქნება“.

ირანის პრეზიდენტის განცხადებასთან დაკავშირებით, რეგიონში უცხოური ძალების არსებობის არასასურველობის შესახებ, პრემიერმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ დასავლეთი სომხეთში ყოველთვის იმყოფება საელჩოების, მისიების და ინვესტიციების სახით. და ის იმედოვნებს, რომ ამ საკითხზე ირანისთვის მიწოდებული განმარტებები “საკმარისი” იყო:

„არა მგონია, რომ ევროკავშირის სამოქალაქო დამკვირვებლების ყოფნა ირანს აწუხებს. ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ ირანი შეშფოთებულია სხვა აქტორების არსებობით და ისინი საერთოდ არ არიან სომხეთში“.

„ერევნისა და ანკარის განცხადებები შეუთავსებელია“

სომხეთის პრემიერმინისტრს თურქეთის პრეზიდენტთან პირველი კონტაქტებიდან დადებითი შთაბეჭდილებები აქვს – როგორც სატელეფონო საუბარი, ასევე პირადი შეხვედრა. მისი თქმით, განცხადებები არ იყო შეუთავსებელი, რაც ნიშნავს, რომ ურთიერთობების ნორმალიზება შესაძლებელია.

„თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ან თურქეთმა უარი ვთქვათ პრინციპებზე.

მისი თქმით, არსებობს ორი მიდგომა:

• პრობლემას გადაუჭრელად ან
• ინვენტარიზაციის ძირითადი ინფორმაცია, მუდმივად განახლება, ერდოღანმა შეამჩნია, რომ არის თუნდაც მცირე, მაგრამ თეორიული შესაძლებლობები.

ფაშინიანი ამბობს, რომ თურქეთთან ურთიერთობის ნორმალიზაცია „წინაპირობის გარეშე“ საფარქვეშ მიმდინარეობს, მაგრამ ყველასთვის გასაგებია, რომ „დიალოგში აზერბაიჯანიც იმყოფება“.

ერდოღანთან შეხვედრისას ის ცდილობდა წარმოედგინა, როგორ აღიქვამენ თურქეთის პოზიციას სომხეთში და გაეგო რა მდგომარეობაა აზერბაიჯანსა და თურქეთში.

„თურქეთის მაღალჩინოსნები აკეთებენ განცხადებებს, რომლებიც ახალ პოზიციაზე საუბრობენ. ახლახან შევნიშნე, რომ პრეზიდენტის პრესმდივანმა ყურადღება გაამახვილა მთიანი ყარაბაღის სომხების უფლებებისა და უსაფრთხოების საკითხზე, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია“, – განაცხადა პრემიერმა.

ბაქოსა და ანკარას ყველაზე ახლო ურთიერთობა აქვთ, ეს ყველამ იცის, აცხადებს ფაშინიანი, მაგრამ ამავე დროს, „არ იცის, როგორი იქნება თურქეთის მიდგომა, თუ ყველასათვის აშკარა გახდება, რომ აზერბაიჯანი უბრალოდ ხელს უშლის სომხურ-თურქული ურთიერთობის მოგვარების პროცესს“.

ინტერვიუ ნიკოლ ფაშინიანთან