36 წელი 9 აპრილის ტრაგედიიდან და 34 წელი აღდგენილი დამოუკიდებლობიდან
9 აპრილის ტრაგედია
საქართველოში დღეს თანამედროვე ისტორიის ორ უმნიშვნელოვანეს თარიღს აღნიშნავენ:
36 წელი გავიდა 1989 წლის 9 აპრილიდან, როდესაც საბჭოთა არმიამ თბილისში საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით მოწყობილი მრავალათასიანი მშვიდობიანი დემონსტრაცია ტანკებისა და მომწამვლელი გაზის გამოყენებით დაარბია.
9 აპრილის ღამეს პარლამენტის შენობის წინ, რუსთაველის გამზირზე დაიღუპა 21 ადამიანი. ასობით დაიჭრა, მოიწამლა და დასახიჩრდა.
ორი წლის შემდეგ, 1991 წლის 9 აპრილს კი, უზენაესი საბჭოს საგანგებო სხდომამ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი მიიღო. 1921 წელს ქვეყნის გასაბჭოებით დაკარგული დამოუკიდებლობა სწორედ ამ დღეს აღდგა.
1989 წლის 9 აპრილის ღამე
სპეცდანიშნულების რაზმები რუსთაველის გამზირზე 9 აპრილს გამთენიისას, 3 საათსა და 56 წუთზე გამოჩდნენ. იმ დროს დღევანდელი პარლამენტის შენობის წინ ათასობით ადამიანია შეკრებილი.
_____________________________________________________________________________
● პირველი საქართველოს დასასრული. წითელი არმიის მიერ თბილისის აღებიდან 100 წელი გავიდა
● 29 წელი თბილისის ომიდან. დანგრეული ქალაქის უნიკალური ფოტოები
● ლაშა ბუღაძის ბლოგი: ფირფიტები “მშრალი ხიდიდან”
_____________________________________________________________________________
შეკრებილთა მთავარი მოთხოვნა საქართველოს საბჭოთა კავსშირისგან დამოუკიდებლობა იყო. მიტინგებს სათავეში ედგა ეროვნული მოძრაობა ზვიად გამსახურდიას, მერაბ კოსტავას და სხვათა მეთაურობით.
9 აპრილის საღამოს შეკრებილები გააფრთხილეს, რომ საბჭოთა არმია დემონსტრაციის დასარბევად გამოემართა. დარბევამდე რამდენიმე წუთით ადრე, მომიტინგეებს დაშლისა და სისხლისღვრის თავიდან აცილებისკენ მოუწოდა საქართველოს კათალიკოს- პატრიარქმა ილია მეორემ, თუმცა მომიტინგეები ადგილიდან დაძრულან.
დარბევა გამთენიისას დაიწყო. რუსთაველზე ჯერ ცეკვისა და სიმღერის ხმა ისმოდა;
შემდეგ კი, სამარისებულმა სიჩუმემ დაისადგურა – ყველანი დარბევის მოლოდინში იყვნენ.
პატრიარქის გამოსვლიდან რამდენიმე წუთში პარლამენტის შენობასთან უკვე შეირაღებული ძალები გამოჩნდებიან.
ნიჩბებითა და ხელკეტებით შეიარაღებული სამხედროები გენერალ-პოლკოვნიკ როდიონოვის მეთაურობით, მშვიდობიანი დემონსტრანტების სასტიკ დარბევას იწყებენ. სპეცდანიშნულების რაზმი ქიმიური გაზს იყენებს.
ადგილზე დაიღუპა 16 დემონსტრანტი. მომდევნო დღეებში დაღუპულთა ციფრი 21მდე აღწევს. მათი უმრავლესობა ქალები იყვნენ (მათ შორის სკოლის მოსწავლეები). დაღუპულთა უმრავლესობას ნიჩბებით მიყენებული დაზიანებები ჰქონდათ. 9 აპრილის ღამეს ქიმიური გაზით 3500 ადამიანი მოიწამლა.
ასე თენდება თბილისში.
მომხდარი ტრაგედიის შემდეგ კომენდანტის საათი ცხადდება. საბჭოთა პრესა მალავს მომწამვლავი გაზის გამოყენების ფაქტს, ასევე არსად ლაპარაკობენ თუ როგორ აჩეხეს მომიტინგეები ჯარისკაცებმა ხელკეტებითა და ნიჩბებით. დაღუპულები ჭყლეტის მსხვერპლად ცხადდება. გაზეთი “კომუნისტი” წერს, რომ მომხდარი უწესრიგობის აღკვეთა იყო.
ერთადერთი გაზეთი, სადაც 9 აპრილზე დაიწერა, იყო “Молодежь Грузии”, საქართველოში რუსულ ენაზე გამომავალი ოფიციალური ორგანო. ამ გაზეთმა მაშინ ჟურნალისტ იური როსტის მიერ გადაღებული ფოტორეპორტაჟიც გამოაქვეყნა. გაზეთის მთელი ტირაჟი გაყიდვიდან ამოიღეს. გაზეთის რედაქტორს ვახტანგ აბაშიძეს და ჟურნალისტებს ამ გამბედაობის გამო სერიოზული პრობლემები შეექმნათ. მოგვიანებით, გაზეთის ეს ნომერი მაინც დაიბეჭდა, თუმცა ორ ფოტოს, სადაც გამოსახული იყო საბჭოთა ჯარისკაცების განსაკუთრებული სისასტიკე, ცენზურა მაინც შეეხო. ბოლოს ნომერი გამოვიდა ისე, რომ ამ ფოტოების ადგილას თავისუფალი სივრცე იყო დატოვებული.
ზუსტად 2 წლის შემდეგ, 1991 წლის 9 აპრილს რეფერენდუმის შედეგების საფუძველზე საქართველოს დამოუკიდებლობა გამოცხადდა. უზენაესმა საბჭომ ზვიად გამსახურდიას ინიციატივით საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აქტი მიიღო.
ფოტოები აღებულია ეროვნული ბიბლიოთეკის ციფრული არქივიდან
ორი წელი დამოუკიდებლობის აღდგენამდე
ამ სისხლიანი ღამის შემდეგ საქართველოში კომუნისტური რეჟიმი ფაქტობრივად მოიშალა. ეროვნული მოძრაობისა და საზოგადოებრივი აზრი წნეხის ქვეშ მოქცეული საქართველოს საბჭოთა ხელისუფლება იძულებული გახდა 1990 წელს მიეღო რამდენიმე ისეთი დადგენილება, რომლითაც, ფაქტობრივად, უკანონოდ აცხადებდა საბჭოთა ხელისუფლებას საქართველოში.
ასევე, მიღებულ იქნა დადგენილება, რომლის მიხედვით დაუშვეს მრავალპარტიული არჩევნები. არჩევნები დაინიშნა 1990 წლის 28 ოქტომბერს. მასში კომუნისტური პარტია დამარცხდა და გაიმარჯვა პოლიტიკურმა ორგანიზაციამ „მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო“, რომელსაც ზვიად გამსახურდია ხელმძღვანელობდა.
1991 წლის 31 მარტს კი, საქართველოში ჩატარდა რეფერენდუმი, რომლის დროსაც მოსახლეობას პასუხი უნდა გაეცა კითხვაზე, სურდა თუ არა დამოუკიდებლობის აღდგენა 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტის საფუძველზე. რეფერენდუმში მონაწილეობა მიიღო მოსახლეობის საერთო რაოდენობის თითქმის 91-მა პროცენტმა, მათგან 99 პროცენტმა კითხვას დადებითად უპასუხა.
1991 წლის 9 აპრილი, შუადღე
სწორედ ამ რეფერენდუმის საფიძველზე, 1991 წლის 9 აპრილს, 12 საათსა და 30 წუთზე, თბილისში, მთავრობის სასახლეში საქართველოს უზენაესი საბჭოს პირველი სესიის საგანგებო სხდომაზე მიღებულ იქნა საქართველოს სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი.
“სიმბოლურია საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის გამოცხადება 9 აპრილს, ვინაიდან ამ დღეს გადაწყდა საქართველოს ბედი. 9 აპრილის წამებულთა სულები დაგვცქერიან ჩვენ და ხარობენ ზეციური ნათელში რამეთუ აღსრულდა ნება მათ, აღსრულდა ნება ქართველი ერისა გაუმარჯოს დამოუკიდებელ საქართველოს. გვფარავდეს ღმერთი,” – განაცხადა ზვიად გამსახურდიამ, რომელიც მოგვიანებით საქართველოს პირველი პრეზიდენტი გახდა.
