Cəza kamerasında 300, həbsxanada 1120 gündən çox - Aleksey Navalnının həyatının son iki ili
Navalnının ölümü
Yamal-Nenets Muxtar Dairəsi üzrə Federal Penitensiar Xidmətin məlumatına görə, fevralın 16-da siyasətçi Aleksey Navalnı cəzaçəkmə müəssisəsində vəfat edib. Qurumdan bildirilib ki, o, gəzintidən sonra özünü pis hiss edib və huşunu itirib.
RT təbliğat kanalı siyasətçinin guya qan laxtalanmasından əziyyət çəkdiyini bildirib. Mənbə yazır ki, bu gün yerli vaxtla saat 13:00 radələrində (Moskva vaxtı ilə təxminən 11:00) müxalifətçinin vəziyyəti pisləşib, həkimlər ona kömək etməyə çalışsalar da, saat 14:17-də keçinib. Əvvəllər Navalnı bildirmişdi ki, cəza kamerasının nizamnaməsinə əsasən, onu səhər saat 6:30-da gəzintiyə çıxarırlar. Yamal-Nenets Muxtar Dairəsinin İctimai Nəzarət Komissiyası iddia edir ki, Navalnıdan sağlamlıqla bağlı heç bir şikayət daxil olmayıb.
Üç il əvvəl Navalnı “Noviçok”dan zəhərləndikdən və Almaniyada reabilitasiya kursu keçdikdən sonra Rusiyaya qayıdıb. Bundan sonra o, dərhal azadlıqdan məhrum edilib – əvvəlcə istintaq təcridxanasında, sonra isə koloniyada saxlanılıb.
Son iki ildə Navalnının başına gələnlər haqqında daha ətraflı “Novaya Qazeta Yevropa”nın materialında oxuyun.
Məhkəmə çəkişmələri
Bir gün əvvəl, fevralın 15-də Navalnı məhkəmə işlərindən biri ilə bağlı keçirilən iclasda koloniyadan videobağlantı vasitəsilə danışıb.
Görüşdən çəkilmiş videoyazıda siyasətçi sağlam görünür və gülür. Nəticədə məhkəmə onun şikayətini rədd edib.
Navalnının hüquqlarının pozulması ilə bağlı saxlandığı koloniyaya qarşı bir neçə məhkəmə işi olub. Siyasətçi və vəkilləri koloniyada saxlanma şəraitindən şikayətlərlə dəfələrlə məhkəmələrə müraciət ediblər. Məsələn, yemək yeməyə cəmi 15 dəqiqə ayrılması, kamerada ikidən çox, cəza kamerasında isə birdən çox dini kitab saxlamağın qadağan edilməsi, habelə cəza kamerasında növbə müddətləri ilə bağlı qaydalardan.
Bu yaxınlarda ailə ziyarətlərinə qadağa qoyulması ilə bağlı şikayət üzrə keçirilən dinləmədə Navalnı deyib ki, 18 məktub ona “senzura” səbəbindən verilməyib, o cümlədən həyat yoldaşı və qızının məktubları. Məktubların müsadirə edilməsi aktında onların ekstremizm ehtiva etdiyi iddiasına istinad olunub.
“Bir il yarımdır ki, arvadını və uşaqlarını görmür və təxminən eyni vaxtdan bəri telefonla danışa bilmir”, – Navalnının tərəfdaşları vurğulayıblar.
Cəza kameraları və koloniyalar
Navalnı üç ildən çox həbsdə yatdı. Fevralın 14-də bir neçə gün əvvəl çıxdığı cəza kamerasına təkrar göndərilib. Bu, siyasətçinin cəza kamerasına göndərilməsinin 27-ci dəfəsi idi; ümumilikdə o, cəza kameralarında 300-dən çox gün keçirib.
Cəza kamerasına göndərilmənin əsasları arasında, məsələn, siyasətçinin sənaye zonasında olarkən “özünü düzgün təqdim etməməsi”, “üst geyiminin düymələrini axıra qədər düymələməməsi”, “hasarı yumaqdan imtina etməsi”, “gəzinti meydançasını pis təmizləməsi”, “əməliyyatçı leytenant Neymoviçə adı və atasının adı ilə deyil, “leytenant Neymoviç” deyə müraciət edərək təhqir etməsi” kimi səbəblər göstərilib.
2023-cü ilin yanvarında müxalifətçi cəzaçəkmə kamerasında xəstələnib, temperaturu yüksəlib, öskürək və hərarətdə əziyyət çəkib. Navalnının sözlərinə görə, onun kamerasına bir məhbus salıblar, həmin şəxs daha əvvəl qrip xəstələrinin müalicə olunduğu tibb bölməsində bir gün keçirib. “Görünür, ondan bakterioloji silah kimi istifadə ediblər”, – siyasətçi bildirib.
Sonra rusiyalı həkimlər prezident Vladimir Putinə müraciət edərək, siyasətçi Aleksey Navalnıya qarşı təzyiqləri dayandırmağı və ona lazımi tibbi yardım göstərilməsini tələbi ediblər: “Aleksey Navalnının saxlanma şəraiti və xarici görünüşü onun həyatı və sağlamlığı üçün bizi çox narahat edir”. Bir neçə gün sonra vəkil Vadim Kobzev bildirib ki, Navalnıya cəza kamerasında antibiotiklər verilməyə başlayıb.
2023-cü ilin fevral ayının əvvəlində Kobzev aydınlaşdırıb ki, Navalnıya “böyük dozada” antibiotiklər verilib, buna görə də onun mədəsində ağırlaşma baş verib və 7 kq arıqlayıb.
Sentyabrın sonunda siyasətçi bir il müddətinə bütün mövcud koloniyalarla müqayisədə ən sərt saxlanma şəraitinin olduğu tək kamera tipli müəssisəyə köçürülüb. Bu təcridin ən ağır formasıdır.
Dekabrın əvvəlində Navalnı yoxa çıxıb – siyasətçinin həmkarları və qohumları onun harada olduğunu bilmirdilər. Eyni zamanda, onun mətbuat katibi Kira Yarmış bildirib ki, yoxa çıxmazdan bir qədər əvvəl Navalnı kamerada xəstələnib: başı gicəllənib və yerə uzanıb. Yarmışın dediyinə görə, koloniya işçiləri dərhal qaçaraq gəliblər, çarpayını aşağı salıb, Alekseyi ora uzadıb, ona sistem köçürüblər.
“Ona nə olduğunu bilmirik, amma onun yeməkdən məhrum edildiyini, havalandırması olmayan cəza kamerasında saxlandığını və gəzinti vaxtının minimuma endirildiyini nəzərə alsaq, güman ki, o, aclıqdan huşunu itirib. Həmin hadisədən sonra vəkillər Alekseyi görüblər, o, nisbətən yaxşı olub”, – mətbuat katibi yazıb.
Dekabrın 25-də Navalnının komandası bildirib ki, müxalifətçi Rusiyanın ən şimal və ən ucqar həbs yerlərindən biri olan Yamal-Nenets Muxtar Dairəsində 3 saylı “Qütb canavarı” islah koloniyasında tapılıb.
Ertəsi gün Navalnı yeni koloniyadan ilk məktubunu yazıb, həbsxananın 20 gününün “çox yorucu” olmasından söz açıb və əlavə edib: “Məndən narahat olmayın. Mən yaxşıyam”.
Zəhərlənmə və Rusiyaya qayıdış
2020-ci ilin avqustunda Navalnı zəhərləndi. Siyasətçi Tomskdan Moskvaya uçarkən özünü pis hiss etdi, təyyarə təcili olaraq Omska endi. Bir neçə gün sonra, avqustun 22-də onu Almaniyanın Charite klinikasına apardılar. Almaniya, Fransa və İsveçdəki müstəqil laboratoriyalar müxalifətçinin “Noviçok” qrupuna aid maddə ilə zəhərləndiyini bildirdilər, sonradan bu qənaətlər Kimyəvi Silahların Qadağan edilməsi Təşkilatının ekspertləri tərəfindən də təsdiqləndi.
2021-ci il yanvarın 17-də Navalnı Berlindən Moskvaya qayıtdı. Həmin gün Vnukovo hava limanında siyasətçini izdiham gözləyirdi. Lakin enişdən bir qədər əvvəl təyyarə geri döndü və Şeremetyevo hava limanına istiqamət aldı. Müxalifətçi sərhəd nəzarətindən keçərkən saxlanıldı, daha sonra istintaq təcridxanasına göndərildi.
2022-ci ilin martında müxalifətçi “dələduzluq və məhkəməyə hörmətsizlik” ittihamı ilə 9 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi. Bundan başqa, Navalnı “İv Roşe” işi üzrə də mühakimə olundu. O, Fransa kosmetika şirkətinin Rusiya bölməsinin zərərinə dələduzluq və çirkli pulların yuyulması ittihamı ilə üç il yarım azadlıqdan məhrumetmə cəzası aldı.
Avqustda Moskva şəhər Məhkəməsi Navalnıya “ekstremist icma” yaratmaq ittihamı ilə xüsusi rejimli koloniyada 19 il həbs cəzası verib. Sonra koloniya işçiləri siyasətçinin valideynləri Lyudmila və Anatolini hökm elan edilən zaman məhkəmə zalına belə buraxmadılar.
Dekabrın əvvəlində Navalnı ona qarşı yeni cinayət işinin – nifrət zəminində vandalizm maddəsi ilə (RF Cinayət Məcəlləsinin 214-cü maddəsinin 2-ci hissəsi) açıldığını elan etdi. Səbəbini isə dəqiqləşdirmədi.
Müxalifətçi başqa maddələrlə də ittiham olunurdu. Məsələn, vətəndaşların hüquqlarını pozan QHT-nin, ekstremist icmanın yaradılması maddələri ilə. Maliyyələşdirmə maddəsi ilə – ianə toplanıldığına görə. “Ekstremizmə çağırış” maddəsilə ona qarşı ittiham irəli sürülərkən Korrupsiya ilə Mübarizə Fondunun (Navalnının təsis etdiyi) keçmiş operatorunun jurnalist İrina Slavinanın özünü yandırması haqda tvitlər paylaşması əsas gətirilib. Keçirdiyi mitinqlərdə 18 yaşına çatmamış yeniyetmələr iştirak etdiyi üçün Navalnı yetkinlik yaşına çatmayanların cəlb edilməsi haqda maddə ilə ittiham olunurdu. Navalnıya hücumdan sonra Volqoqrad qərargahının hazırladığı kollaja görə ona qarşı “nasizmin reabilitasiyası” ittihamı irəli sülülmüşdü. Həmin kollajda üzərinə yaşıl boya tökülmüş halda “Ana Vətən çağırır!” monumenti əks olunmuşdu.
