Bakının fikri: "Azərbaycanda erməni məhbusların müdafiəsi minlərlə şəhidin hüquqlarının tapdalanmasıdır."
Vardanyanın məhkəməsi haqqında Azərbaycanda nə düşünürlər
Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı Zahid Oruc Ermənistanda erməni separatçılarının Azərbaycanda həbsi ilə bağlı etirazları və tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının keçmiş baş naziri Ruben Vardanyanın müraciətini şərh edərək bildirib ki, “erməni məhbusları müdafiə edənlərin məqsədi əsas problemi – onların Azərbaycan xalqına qarşı cinayətlərini diqqətdən yayındırmaqdır”.
Kontekst
Tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının (DQR) keçmiş baş naziri Ruben Vardanyan və digər keçmiş məmurlar 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycanın hərbi əməliyyatından sonra həbs olunublar. Onların hamısı ağır cinayətlərdə ittiham olunurlar: soyqırım, terrorizm, dövlət çevrilişinə cəhd, dinc Azərbaycan əhalisinin zorla köçürülməsinin təşkili. Onları ömürlük həbs cəzası gözləyir.
Artıq 23 gündür ki, Vardanyan aclıq aksiyası keçirir və onun fikrincə, Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən törədilən “qanunun kobud şəkildə pozulmasına” etiraz edir. Mart ayının əvvəlində o, ailəsinə məktubla müraciət edərək məhkəmə prosesini “şou” adlandırıb.
“Aclıq aksiyası bu prosesin mahiyyəti və gedişinə etirazdır. Mən nə ilə üzləşəcəyimi bilirdim və ən pis şərtlərə hazır idim. Mən hələ də hazıram. Mən qurban deyiləm və acınacaq vəziyyətdə görünmək istəmirəm, çünki bütün bunlar şüurlu qərar idi. Tələblərim dəyişməz olaraq qalır. Əgər məni mühakimə etmək istəyirsinizsə, bunu peşəkarcasına, açıq şəkildə, Azərbaycan qanunlarına və hüquqi prosedurlarına uyğun olaraq edin”, – deyə Vardanyan bildirib.
O, həmçinin yazıb ki, Azərbaycanda həbsdə olan və onlara qarşı ayrıca məhkəmə prosesi aparılan daha yeddi keçmiş tanınmamış “Dağlıq Qarabağ Respublikası lideri” onunla razıdır.
Martın 11-də dünyanın bir neçə ölkəsindəki erməni kilsələri Azərbaycanda bütün hərbi əsirlərin və digər saxlanılan mülki şəxslərin qeyd-şərtsiz geri qaytarılmasına çağırıblar. Onlar bildirirlər ki, onların çağırışı “təkcə günahsız insanların azad edilməsi üçün deyil, həm də ədalətin, ləyaqətin və insanlığın bərpası üçündür”.
Bəyanatı imzalayanlar münaqişə zamanı saxlanılan insanların “təsəvvürəgəlməz əzablara məruz qaldığını və onların davam edən həbsinin insan ləyaqəti və xristian mərhəməti prinsiplərinin bütün prinsiplərinin pozulması olduğunu” iddia edirlər.
“Məhkəmə prosesinin ədalətsizliyi ilə bağlı bəyanatlar yalnız alınan ödənişi doğrultmaq cəhdidir”
Azərbaycan Milli Məclisinin İnsan Haqları Komitəsinin sədri, deputat Zahid Oruc “JAMnews”a müsahibəsində bunları deyir:
“30 ildən çox müddət ərzində Azərbaycanda işğal, təcavüz və çoxsaylı cinayətlər törətməkdə ittiham olunan şəxslər üçün bütöv bir kampaniya təşkil olunub. Səbəb odur ki, bu kampaniyanı təşkil edənlər Azərbaycan əleyhinə Qarabağ kimi təzyiq vasitəsini itiriblər. Onlar bu vacib silahı uzun illər istifadə ediblər. İndi isə əllərindən çıxıb.
Hazırda Azərbaycana qarşı səsləndirilən ittihamlar sadəcə olaraq lobbiçilik fəaliyyətidir. Bu, bəzi kantorlarda imzalanan müqavilələrdir. Bu bəyanatların və etirazların məqsədi, guya hüquqları pozulmuş insanlar üçün həmrəylik və ya dəstək nümayişi deyil. Məqsəd, Azərbaycana qarşı aparılan kampaniyada əldə olunmuş vasitələri doğrultmaqdıq.”
Aydındır ki, regionda dəyişən geosiyasi vəziyyəti daimi gündəmə gətirən bəzi qüvvələr, Azərbaycanı öz şərtləri ilə sülh sazişi imzalamağa və İlham Əliyevin təklif etdiyi strategiyalara mane olmağa çalışırlar.
Mənim rəhbərlik etdiyim Sosial Araşdırmalar Mərkəzi, demək olar ki, beş il ərzində Azərbaycana qarşı işləyən lobbi qruplarının kimlərdən ibarət olduğunu, hansı vasitələrdən istifadə etdiklərini, təzyiqlərinin haradan gəldiyini və məqsədlərinin nə olduğunu aşkara çıxarıb. Bu siyahıda ABŞ Konqresindən tutmuş Avropa Parlamentinə qədər olan məmurlar yer alıb.
- Ermənistanla Azərbaycan arasında regiondan tranzit marşrutlarının necə açılacağı ilə bağlı mübahisə: kim haqlıdır?
- Ekspert: “Nikol Paşinyanın silahlanmaya nəzarətlə bağlı söylədiyi müzakirə predmeti deyil”
- “Ter-Petrosyan, Köçəryan və Sarkisyan da qanun qarşısında cavab verməlidir”. Bakıdan baxış
“Ermənistanda istintaqın separatçıların fəaliyyətinin İrəvandan idarə edirdildiyinin sübuta yetiriləcəyini bilirlər”
Araik Arutyunyan və Bako Saakyan ilə müqayisədə, Ruben Vardanyan hərbi birləşmələrə birbaşa əmrlər verməyib və digər maddələrlə ittiham olunur. O, Azərbaycanlıların öldürülməsində fiziki olaraq iştirak etməyib, erməni eks-prezidentlər Koçaryan və Sarkisyan kimi. Buna görə də ona verilən ittihamlar fərqlidir.
DQR-nin keçmiş liderlərinin həbsi 2023-cü ilin sentyabrında başlamışdı, lakin Nikol Paşinyan hökuməti bu məsələni təqviminə çox da daxil etməmişdi. Ancaq Ermənistan hakimiyyəti son bir ay ərzində bu mövzu ilə bağlı fəal danışmağa başlayıb.
Səbəb odur ki, ittiham olunanlar indi həyatlarını məhv etdikləri, yaxınlarını öldürdükləri insanlarla üz-üzə gəliblər. Aydın olur ki, Qarabağda və ətrafında baş verənlər Ermənistanın iştirakı olmadan baş verə bilməzdi.
İrəvanda başa düşürlər ki, istintaq bunu sübut edəcək. Məhkəmə prosesi Ermənistan dövlətinin cinayətlərini üzə çıxaracaq. Buna görə də, bu məhkəmə proseslərinin mümkün qədər tez başa çatmasını istəyirlər.
“Ruben Vardanyan və başqaları öz qanunsuz silahlı qruplarına “cinayətlərə son qoymaq” çağırışı etməyə hazırdırlar?”
Əgər indi Azərbaycanın ünvanına ittihamlarla çıxış edən, separatçıları müdafiə edənlər, beynəlxalq ittihamçılar ədalətli mövqe tutmağa qərar versəydilər, onları bu məhkəmə proseslərində iştirak etməyə dəvət etmək olardı. İttiham olunanların cinayətləri necə törətdiklərinə dair sübutlar təqdim etmək olardı.
Əgər Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Qarabağla bağlı Ukraynadakı hadisələrlə bağlı verdiyi qərarların heç olmasa bir faizini çıxarsaydı, həmin beynəlxalq ittihamçılar şübhəsiz ki, Azərbaycan prokurorları ilə birgə məhkəmələrdə iştirak etmək üçün dəvət edilərdi.
Türkiyə həbsxanasında bu yaxınlarda Kürdüstan İşçi Partiyasının lideri Abdullah Öcalanın türk xalqından illərlə törədilən cinayətlərə görə üzr istəməsini xatırlayaq. Öcalan yoldaşlarını silahı yerə qoymağa və yalnız sülh yolu ilə mübarizəyə çağırdı.
DQR-nin keçmiş liderləri Araik Arutyunyan, Bako Saakyan, Ruben Vardanyan və digərləri Abdullah Öcalan kimi öz terror təşkilatlarına və qanunsuz silahlı qruplarına “cinayətlərinizə son qoyun” deməyə hazırdırlar?
“Ermənistanda cinayətlərin ifşa olunmamasını istəyirlər”
İttiham olunanlarla bağlı məhkəmələrin siyasiləşməsi başa düşüləndir. Azərbaycan torpaqlarını illərlə işğal altında saxlayanların başqa mövqedə olması qeyri-mümkündür.
Onlar vəkil ilə görüşün ləğvi və ya məsələnin məhkəməyə vaxtında çatdırılmaması kimi kiçik hüquqi müvəqqəti problemlərdən həbs edilənlərin hüquqlarının geniş şəkildə pozulması kimi danışırlar.
Niyə onlar illərlə evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalan, bütün əmlaklarını itirən və geri qayıdanda öz doğma yerlərini tanımayan, çünki orada hər şey sökülüb və ya yenidən qurulub, insanların hüquqlarının pozulmasından danışmırlar?
Erməni separatçılarını müdafiə edənlər hüquqların qorunmasını hamı üçün nümunə hesab etmirlər və faktiki olaraq minlərlə azərbaycanlı şəhidin hüquqlarını tapdalayırlar. Onlar sadəcə bu fürsətdən istifadə edərək erməniləri siyasi məhbus kimi qələmə vermək və azadlıqlarına nail olmaq istəyirlər.
Bizə təzyiq edənlər diqqətimizi əsas problemdən yayındırmaq və vaxtımızı və enerjimizi bu cür kiçik məsələlərlə istismar etmək istəyirlər. Onlar bu cinayətlərin gizlədilməsini və nəzərə alınmamasını istəyirlər. Əgər bu şəxslər onlara qarşı irəli sürülən ittihamları etməyiblərsə, bunu sübut etsinlər”.
Kontekst
● 2020-ci ilin payızında Azərbaycan və Ermənistan silahlı qüvvələri arasında 44 günlük ikinci Qarabağ müharibəsi baş verdi. Nəticədə Azərbaycan Qarabağın bir hissəsinə və ona bitişik yeddi rayona nəzarəti bərpa etdi.
● 19 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Qarabağda yerli hərbi əməliyyat keçirdi.
● 28 sentyabrda tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının prezidenti Samvel Şahramanyan respublikanın buraxılması haqqında fərman imzaladı.
● 15 oktyabr 2023-cü ildə prezident İlham Əliyev Xankəndidəki çıxışında Azərbaycanın suverenliyinin tam bərpasını, Qarabağ probleminin həllini və münaqişənin başa çatmasını bəyan edib.
● Hazırda Azərbaycanda tanınmamış DQR-nin keçmiş prezidentləri Arkadi Qukasyan, Bako Saakyan, Araik Arutyunyan, keçmiş xarici işlər naziri David Babayan, parlamentin sədri David İşxanyan, generallar Leva Mnatsakanyan və David Manukyan da daxil olmaqla 14 nəfər həbsdədir. Bakıda onların məhkəmə prosesləri gedir.
● Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalanmayıb, onun müzakirəsi davam edir.
