Azərbaycan və BƏƏ arasında imzalanan 14 sənəd: "strateji ittifaqlar "avtoritar həmrəylik" yaradır"
Azərbaycan-BƏƏ münasibətləri
Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Prezidenti Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyanın Azərbaycana rəsmi səfərini hökumətə yaxın media nümayəndələri tarixi hadisə kimi qələmə verir və bildirirlər ki, görüş zamanı iki ölkə arasında 14 sənəd imzalanıb.
Azərbaycan hökuməti bu sənədləri əhatəli əməkdaşlığın geniş spektri kimi təqdim edir və bildirir ki, müqavilələr iqtisadiyyat, enerji, rəqəmsal inkişaf, təhsil və turizm sahələrində strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsinə xidmət edəcək.
Bu iddialar rəsmi mənbələrə əsaslanır və hökumət bu sənədlərin iki ölkəni “hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq” səviyyəsinə qaldırdığını qeyd edir.
Rəsmi və hökümətyönlü yanaşmalar
Hökumətə yaxın media orqanları və bəzi politoloqlar səfəri tarixi hadisə kimi qiymətləndirir. Məsələn, “Bakı Xəbər” nəşri yazır ki, 14 sənədin imzalanması, xüsusilə strateji tərəfdaşlıq bəyannaməsi və enerji əməkdaşlığı memorandumları münasibətləri daha yüksək pilləyə qaldırır.
Məqalədə qeyd edilir ki, BƏƏ şirkətləri Azərbaycanın yaşıl enerji layihələrində fəal iştirak edir və bu ölkə Qarabağ münaqişəsi məsələsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir.
“Xalq Xəbər” isə Şeyx Məhəmməd bin Zayedin “azad olunmuş ərazilərə” səfərinin önəmli olduğunu vurğulayır, 14 sənədin imzalanmasını strateji tərəfdaşlığın göstəricisi kimi təqdim edir və Prezident İlham Əliyevin BƏƏ investisiyalarını yüksək qiymətləndirdiyini qeyd edir.
Tənqidi yanaşmalar və insan hüquqları konteksti
Tənqidçilər BƏƏ-nin regional siyasətdə artan rolunu ikili yanaşma kimi dəyərləndirirlər.
ABŞ-də yayımlanan “Mirror Spectator” qəzetində Vardan Voskanyanın məqaləsində qeyd olunur ki, BƏƏ “beynəlxalq diplomatiya mərkəzi” kimi mövqelərini gücləndirir, amma bu ölkənin “vicdanlı vasitəçi” kimi nüfuzu şübhə altındadır.
Yazı müəllifi BƏƏ-ni Avropa Şurası və İsrail kimi tərəfdaşlarla ikili oyun oynamaqda və Yaxın Şərqdə maraqlar uğrunda “kölgəli əməkdaşlıq”da ittiham edir. Məqalədə vurğulanır ki, BƏƏ-nin insan hüquqları sahəsində zəif göstəriciləri var və bu ölkə jurnalist və fəalların təqibi ilə tanınır.
İnsan hüquqları və əməkçi miqrantların vəziyyəti
ABŞ Konqresinin Araşdırma Xidmətinin (CRS) BƏƏ ilə bağlı hesabatında isə ciddi insan hüquqları problemlərinə diqqət çəkilir: qanunsuz öldürmələr, işgəncə, ağır həbs şəraiti, siyasi məhbuslar və məhkəmədənkənar saxlamalar hesabatda qeyd edilir.
Hesabat həmçinin əcnəbi işçi qüvvəsinin istismarına toxunur; nəzarət altında çalışan yüzminlərlə azərbaycanlı və digər ölkə vətəndaşlarının pasportlarının əllərindən alınması, maaşların gecikdirilməsi və şikayət edənlərin deportasiya ilə hədələnməsi kimi hallara diqqət yetirilir.
CRS hesab edir ki, BƏƏ özünü insan alverinin qarşısını alan ölkə kimi təqdim etsə də, qaçqın qadınların və məcburi əmək qurbanlarının müdafiəsi üçün kifayət qədər tədbirlər görmür.
Bu tənqidi mənbələr BƏƏ ilə strateji tərəfdaşlıq qurularkən ölkənin insan hüquqları göstəricilərinə diqqət yetirilməsinin vacibliyini vurğulayır. Enerji və maliyyə investisiyalarının işçi hüquqları və demokratik dəyərlər hesabına prioritetləşdirildiyi sualları gündəmə gətirilir.
Azərbaycanın daxili konteksti
Azərbaycan daxilində də insan hüquqları və iqtisadi şəffaflıq problemləri mövcuddur; beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatları hökuməti siyasi opponentlərə təzyiq göstərməkdə, vətəndaş cəmiyyətinə məhdudiyyətlər tətbiq etməkdə ittiham edirlər.
Azərbaycanlı tənqidçilər deyir ki, BƏƏ və Azərbaycan kimi avtoritar sistemlər arasında strateji ittifaqlar “avtoritar həmrəylik” yaradır: dövlətlər enerji resursları və investisiyaların bölüşdürülməsi vasitəsilə siyasi legitimliklərini möhkəmləndirir, lakin bu proses müddətində cəmiyyətin hüquqları prioritet kimi götürülmür.
Azərbaycan-BƏƏ münasibətləri
