Էյվազլի-Չայզամի․ վիճելի՞, թե՞ ադրբեջանական տարածքներ
«Խնդրո առարկա կետերը գտնվում են ՀՀ տարածքից դուրս», — անդրադառնալով իր կողմից արված Էյվազլի և Չայզամի ձևակերպումներին՝ ասել է Հայաստանի վարչապետը։
«Դա արվել է մի պարզ պատճառով, որպեսզի ՀՀ քաղաքացիների համար պարզ լինի, որ խնդրո առարկա կետերը գտնվում են ոչ թե ՀՀ կամ ՀԽՍՀ տարածքում, այլ այդ տարածքից դուրս, որը ՀՀ-ն դե յուրե ընդունել է 2010 թ․-ին ընդունված օրենքում», — սեպտեմբերի 15-ին Հայաստանի խորհրդարանում ունեցած ելույթում ընդգծել է գործադիրի ղեկավարը։
Բոլոր մանրամասները ստեղծված իրավիճակի մասին և փորձագետների մեկնաբանություն։
Փաշինյանի խոսքով՝ 2010 թ․-ին ՀՀ ԱԺ-ի ընդունած «Վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքում հստակ արձանագրվում է, որ Շուռնուխի և Որոտանի վարչական սահմանները համապատասխանում են հայ-ադրբեջանական սահմանին։
44-օրյա պատերազմից հետո՝ 2020 թ․-ի դեկտեմբերին ՀՀ ԶՈՒ դիրքերը Հայաստանի Հանրապետության՝ ԽՍՀՄ-ից ժառանգած սահմանների հետ համապատասխանեցնելու գործընթացն, ըստ վարչապետի, իրականացվել է ռազմական նոր էսկալացիայից խուսափելու համար։
«Այդ հատվածներում երկու տեղ Գորիս-Կապան ավտոճանապարհը դուրս է գալիս Խորհրդային Հայաստանի վարչական սահմանից, և նաև այս հանգամանքի բերումով է, որ ժամանակին ձեզ հայտնի տեղերում հայտնվել են մեզ հայտնի ցուցանակներն ու հենակետերը», — Ազգային ժողով-կառավարություն հարց ու պատասխանի ժամանակ նշել է Հայաստանի վարչապետը։
Նախապատմություն կամ 2 շաբաթ առաջ
Ադրբեջանական Էյվազլի և Չայզամի տեղանունները վարչապետ Փաշինյանը հնչեցրել էր երկու շաբաթ առաջ՝ կառավարության օգոստոսի 27-ի նիստում։
«Առաջացավ արդեն հայտնի իրադրությունը, երբ Ադրբեջանն Էյվազլիի և Չայզամիի հատվածներում փակել է Սյունիքի մարզի հարավային հատվածներ տանող հիմնական ճանապարհը։ Այս գործողությունը հակասում է 2020 թ. դեկտեմբերին ձեռք բերված պայմանավորվածություններին, և ես հույս ունեմ, որ իրավիճակը րոպե առաջ կկարգավորվի»,- ասել էր ՀՀ վարչապետը։
Փաշինյանի ելույթը լայն քննարկման առարկա էր դարձել՝ հարուցելով հանրության վրդովմունքը։ Վարչապետին մեղադրում էին հայկական գյուղերի անվանումների փոխարեն ադրբեջանական տեղանուններ օգտագործելու մեջ։
«Չայզամին Շուռնուխը չէ, Էյվազլին էլ՝ Որոտանը»
Նիստից մեկ օր անց «Փաստերի ստուգման հարթակը» հրապարակում արեց, որում պարզաբանվում էր, որ Չայզամին Շուռնուխը կամ Կարմրաքարը չէ, Էյվազլին էլ՝ Որոտանը։
«Չայզամին Կարմրաքարից հեռու է 3 կմ, Էյվազլին Որոտանից՝ 2 կմ», — ասված է հրապարակման մեջ։
Փորձագիտական կարծիք
Մեդիա փորձագետ Տիգրան Քոչարյանի խոսքով՝ ՀՀ իշխանություններն անում են այն, ինչ իրենց թելադրում են Էրդողանն ու Ալիևը։ Քոչարյանը պատահական չի համարում այն, որ Գորիս-Կապան ճանապարհի 21 կմ-անոց հատվածը վարչապետն անվանել է ադրբեջանական տեղանուններով։
«Իմ կարծիքով՝ թուղթը գրել, տվել էին ձեռքը, ասել էին՝ ինչ ուզում ես ասա, Էյվազլի և Չայզամ բառերն անպայման պիտի ասես», — մամուլի ասուլիսի ժամանակ նշել է մեդիա փորձագետը։
Ըստ նրա՝ Փաշինյանն այդ կերպ լեգիտիմացրել է վիճելի տարածքն ու կատարել «բանավոր դեմարկացիա»՝ ճանաչելով այն որպես Ադրբեջանի տարածք։
«Պետք է նորից ասեմ, որ դա եղել է ոչ թե Ադրբեջանի Հանրապետության, այլ խորհրդային Ադրբեջանի տարածք, իսկ Ադրբեջանը չի հանդիսանում խորհրդային Ադրբեջանի իրավահաջորդ։ Իրենց սահմանադրությամբ Ադրբեջանը հանդիսանում է 1918-20 թթ․ գոյություն ունեցած պետության՝ Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության իրավահաջորդ», — ընդգծում է Տիգրան Քոչարյանը։
Քաղաքական վերլուծաբան, Հայկական ուսումնասիրությունների «Անի» կենտրոնի համակարգող Թաթուլ Հակոբյանը հակված է կարծել, որ շատերը չգիտեն՝ ժամանակին ումն է եղել ճանապարհի այդ հատվածը կամ էլ չեն ուզում հաշվի նստել, ընդունել դառը պարտության փաստը․
«Մի մասը դեմագոգիայով դա օգտագործում է, մյուս մասն՝ ուղղակի չգիտի»։
«Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում Թաթուլ Հակոբյանը նշել է, որ Էյվազլին խորհրդային Ադրբեջանի Ղուբաթլուի շրջանի մաս է եղել, իսկ տվյալ ճանապարհով հայերը կարողացել են երթևեկել միայն Ղարաբաղյան առաջին պատերազմից հետո, երբ հայկական ուժերն Ադրբեջանին հետ են շպրտել շուրջ 100 կմ, իսկ շրջանն անցել է մեր վերահսկողության տակ։
Իրավիճակը, սակայն, փոխվել է 44-օրյա պատերազմի արդյունքում։
«Նոյեմբերի 9-ի դրությամբ այդ տարածքներին Ադրբեջանը չէր մոտեցել, 10-15 կմ հետ էր, և մենք հենց այնպես տվեցինք այդ տարածքները՝ որպես Կուբաթլուի մաս, սա էլ իրականություն է, ճիշտ է, բայց որ այդ տարածքը խորհրդային շրջանում եղել է Ադրբեջանի մաս և վեճի առարկա է եղել և՛ առաջին հանրապետության շրջանում, և՛ 1922-36 թթ․-ին, սա էլ է փաստ, նորություն չէ», — ընդգծել է քաղաքական վերլուծաբան Թաթուլ Հակոբյանը։
