კორონავირუსი საქართველოშია. რა ელის ქართულ ეკონომიკას?

კორონავირუსს საქართველოზე ორი გზით ექნება უარყოფითი გავლენა:

1. გლობალურ-ეკონომიკური პრობლემები შეამცირებს საქართველოს შემოსავლებს საგარეო სექტორიდან და

2. ის, რომ საქართველოში კორონავირუსი დადასტურდა, შეამცირებს ტურისტების რაოდენობას, რაც ლარის გაუფასურების მიზეზი შეიძლება გახდეს.

გლობალურ ეკონომიკაზე გავლენა

ადამიანების სიცოცხლის და ჯანმრთელობის  გარდა კორონავირუსმა ბევრი ქვეყნის ეკონომიკას უკვე დიდი ზიანი მიაყენა.

პირველ რიგში, ყველაზე დიდი რისკის ქვეშ ჩინეთის ეკონომიკაა, რომლის წილი მსოფლიო ეკონომიკაში 16 პროცენტია.

ჩინეთის ეკონომიკის პრობლემები გლობალურ ეკონომიკურ პრობლემებს ნიშნავს, რადგან მსოფლიოს ყველა ქვეყანა მასთან მეტ-ნაკლებად დაკავშირებულია ექსპორტ-იმპორტით, ფინანსებით და ტურიზმით.

• 2-წუთიანი ვიდეო იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა დავიცვათ თავი კორონავირუსისგან

• როგორ შეხვდა საქართველო კორონავირუსის პირველ შემთხვევას? ხელისუფლების და მოქალაქეების რეაქცია

• კორონავირუსი: იტალია ევროპასა და სხვა კონტინენტებზე დაავადების კერა ხდება. განახლება

“ოქსფორდ ეკონომიკსის” შეფასებით, ვირუსის გამო მსოფლიო ეკონომიკის ზრდის ტემპი 1.3% პუნქტით შემცირდება და 2020 წელს მსოფლიოს ეკონომიკური ზარალი ტრილიონ დოლარზე მეტი იქნება.

მსოფლიო ეკონომიკაზე გავლენის შედეგები უკვე სახეზეა:

• ბოლო ერთ თვეში მსოფლიოს წამყვანი საფონდო ბირჟების ინდექსები 10%-ზე მეტად არის დაცემული და ვარდნა გრძელდება, ფასიანი ქაღალდები მფლობელებმა უკვე დაკარგეს 2 ტრილიონ დოლარამდე. 9%-ით შემცირდა რუსეთის საფონდო ბირჟის ინდექსი;

• ნავთობის მსოფლიო ფასი 27%-ით დაეცა, რაც ნავთობექსპორტიორ ქვეყნებს მნიშვნელოვნად აზარალებს;

• წამყვანი ტურისტული ქვეყნები 2020 წელს ტურისტების რაოდენობის 20-30%-ით კლებას ელოდებიან;

• მცირდება ჩინეთის ექსპორტ-იმპორტი, რაზეც ბევრი ქვეყნის ეკონომიკაა დამოკიდებული.

რა გავლენას მოახდენს გლობალურ-ეკონომიკური პრობლემები საქართველოს ეკონომიკაზე 

საქართველოს პატარა ღია ეკონომიკა აქვს და იგი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებულია სხვა ქვეყნების ეკონომიკურ მდგომარეობაზე. პირველ რიგში მეზობელი ქვეყნების და ასევე ევროკავშირის და ჩინეთის. ამიტომ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი უშუალოდ საქართველოში კორონავირუსი არ გამოვლინდებოდა, ქართული ეკონომიკა მაინც იზარალებდა გლობალურ ეკონომიკაში დაწყებული პრობლემების გამო.

როცა გლობალურ ეკონომიკაში პრობლემებია ეს

• ამცირებს ქართულ პროდუქციაზე მოთხოვნას, ანუ საქართველოს ექსპორტს

• შემოვა ნაკლები ტურისტი, რადგან მოგზაურობისთვის ზოგს ფული აღარ ექნება

• შემოვა ნაკლები უცხოური ინვესტიცია, რადგან სხვა ქვეყნებში გასატანი კაპიტალი შეიზღუდება

• უფრო ნაკლებ თანხას გამოიმუშავებენ ემიგრანტები, რომლების საქართველოში ფულად გზავნილებს აგზავნიან და ეს ფული საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი შემოსავალია.

2020 წლისთვის საქართველოს ეკონომიკის 4.5 პროცენტიანი ზრდა იყო დაგეგმილი. თუ ყველა ზემოთჩამოთვლილ ფაქტორს გავითვალიწინებთ, ეს მიზანი საკმად დიდი გამოწვევა იქნება ქვეყნისთვის.

ეს გლობალური ეკონომიკაში შექმნილი პრობლემების გავლენას რაც შეეხება. ახლა კი უშუალოდ საქართველოში დაფიქსირებული ვირუსის შემთხვევის გავლენაზე.

ტურიზმი აუცილებლად შემცირდება. რა ზარალს ნახავს ქვეყანა?

ბევრი რამ იცვლება. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, კორონავირუსი საქართველოს ეკონომიკისთვის გამოწვევა 26 თებერვლამდეც იყო, ვიდრე საქართველოში პირველი ინფიცირებული გამოვლინდებოდა, თუმცა ვირუსის დაფიქსირების ფაქტმა ვითარება კიდევ უფრო გაამწვავა.

პირველ რიგში, ვნახოთ, როგორ შეხვდა საქართველოს ეკონომიკა კორონავირუსს:

2020 წელი საქართველოს ეკონომიკაში პოზიტიურად დაიწყო, განსაკუთრებით საგარეო შემოსავლების კუთხით. იანვარში, 2019 წლის იანვართან შედარებით საქართველოს ექსპორტი 10 პროცენტით გაიზარდა, ტურისტების რაოდენობა 19 პროცენტით, ხოლო ემიგრანტების გადამორიცხული თანხების მოცულობა 9 პროცენტით.

ამას დაერთო საქართველოში უცხოურ ვალუტაში გაცემული სესხების ზრდა და მთავრობის ფასიანი ქაღალდების შესაძენად უცხოური ვალუტის შემოსვლა. ყველა ამ ფაქტორმა ერთად ეროვნული ვალუტა – ლარი გაამყარა. პირველ იანვარს 1 დოლარი 2.87 ლარი ღირდა, 26 თებერვალს კი 2.79.

ანუ მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყანა ვირუსს პოზიტიური ეკონომიკური ტენდენციით შეხვდა.

ლარი უმნიშვნელოდ, მხოლოდ 1.1 თეთრით გაუფასურდა მას შემდეგაც, რაც ქვეყანაში ახალი კორონავირუსის პირველი შემთხვევა დადასტურდა. ზოგი ექსპერტი მეორე დღესვე ელოდა სავალუტო ბაზარზე უფრო დიდ რყევებს, მაგრამ მოსახლეობამ დოლარის მომარაგებას სურსათის მომარაგება არჩია და ვირუსის გამოვლენიდან ორიოდე საათში რამდენიმე მსხვილი სუპერმარკეტის დახლები დააცარიელა.

ტრადიციულად, გაზაფხული-ზაფხული საქართველოს ეკონომიკისთვის შედარებით ნაკლებ პრობლემურია, რადგან ამ დროს იზრდება ტურისტების რაოდენობა, რაც ლარის კურსს ამყარებს.

მაგრამ, წელს, სავარაუდოდ, ასე ვეღარ იქნება.

დანამდვილებით შეიძლება ითქვა, რომ 2020 წელს ტურისტების რაოდენობა შემცირდება.

უცხოელი ტურისტებისა და ვიზიტორების ნაწილი საქართველოში დაფიქსირებული კორონავირუსის გამო შეიკავებს თავს აქ ჩამოსვლაზე;

მეორე ნაწილს მოგზაურობისთვის ფული აღარ ექნება, რადგან კორონავირუსი გლობალურ ეკონომიკას დაასუსტებს;

მესამე ნაწილი კი, უბრალოდ ფიზიკურად ვერ ჩამოვა სურვილის შემთხვევაშიც კი. ასეთები არიან ჯერჯერობით მხოლოდ ჩინეთის და ირანის მოქალაქეები. ამ ეტაპზე საქართველოს მხოლოდ ჩინეთთან და ირანთან აქვს შეწყვეტილი საჰაერო მიმოსვლა. ეს ამბავი ქვეყანას ეკონომიკურად  საკმაოდ აზარალებს. შეგვიძლია დაახლოებით დავითვალოთ კიდეც:

2019 წელს საქართველოში ირანიდან 142 ათასი ვიზიტორი შემოვიდა, ხოლო ჩინეთიდან 48 ათასი. სხვადასხვა მიზეზების გამო, 2019 წელს ირანიდან შემოსული ვიზიტორების რაოდენობა 51%-ით შემცირდა, ხოლო ჩინეთიდან პირიქით, 51%-ით გაიზარდა. ამ ქვეყნებიდან შემოსული ერთი ტურისტი საქართველოში დაახლოებით 1000 დოლარს ხარჯავს. შესაბამისად, 2019 წელს ირანელი ვიზიტორებისგან დაახლოებით 142 მლნ დოლარის შემოსავალი მივიღეთ, ხოლო ჩინელებისგან 48 მლნ დოლარის. ორივე ქვეყნისგან ჯამში 190 მლნ დოლარამდე.

ამ წლის იანვარში, როდესაც ჯერ კიდევ არ იყო კორონავირუსი ასე გავრცელებული, ორივე ქვეყნიდან ზრდა დაფიქსირდა –  ჩინეთიდან 3 051 ვიზიტორი შემოვიდა, ხოლო ირანიდან 9 467. (თებერვლის სტატისტიკა ჯერ არ არის გამოქვეყნებული).

2020 წლის ზარალის დათვლა მარტიდან უნდა დავიწყოთ. თუ დავუშვებთ ყველაზე რადიკალურ სცენარს 2020 წლის მარტიდან დეკემბრამდე საქართველოს ტურიზმი დაახლოებით 150 მლნ დოლარს დაკარგავს მხოლოდ ირანთან და ჩინეთთან საზღვრის ჩაკეტვით.

საქმიანი ურთიერთობებისთვის და ბიზნესისთვის პრობლემა იქნება ისიც, თუ საქართველოში გავრცელებული კორონავირუსის გამო საქართველოს მოქალაქეებისთვის გართულდება სხვა ქვეყნებში შესვლა. ეს სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობებს შეაფერხებს.

ტურისტების კლება დაეტყობა კონკრეტულ ოჯახებს – საქართველო მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ტურიზმიდან შემოსავლებზე. ბევრი ადამიანია ჩართული ამ სექტორში – აქვთ მცირე სასტუმროები, აქირავებენ ბინებს, ტურისტებზე აქვთ მორგებული კაფე-ბარები, სატრანსპორტო და სხვა ბიზნესები.

როდესაც პროგნოზებს ვაკეთებთ, მნიშვნელოვანია ის გარემოება, თუ რამდენი თვე გაგრძელდება კორონავირუსის გავრცელების საფრთხე. საქართველოში აქტიური ტურისტული სეზონი მაისი-სექტემბერია.

ვირუსის გავრცელების საფრთხე თუ ამ პერიოდზეც გავრცელდა და დავუშვებთ, რომ ტურისტების რაოდენობა 20 პროცენტით შემცირდება (დაახლოებით ასეთ პროგნოზებს აკეთებენ ტურისტულად მიმზიდველი ევროპის ქვეყნები) საქართველოს დანაკარგი ნახევარ მილიარდ დოლარამდე იქნება.

რა ელის ლარს?

დიდი ალბათობით, ტურისტების კლება უკვე გაზაფხულიდან იმოქმედებს ეროვნულ ვალუტაზეც.

თუმცა, არის რამდენიმე პოზიტიური ფაქტორი. მაგალითად, ის, რომ კორონავირუსს ლარის კურსი გამყარების ტენდენციით შეხვდა, რაც კარგია. ასევე, კურსის სტაბილურობისთვის კარგია, რომ წინ გაზაფხული-ზაფხულის პერიოდია, როცა ლარის კურსი, ტრადიციულად, შედარებით უფრო სტაბილურობით ან გამყარებით გამოირჩევა ხოლმე.

თუმცა, თუ ვირუსის ტურიზმზე უარყოფითი გავლენა შემოდგომაზეც გაგრძელდა, ლარის გაუფასურება უკვე გარდაუვალი იქნება.

ვინაიდან, საგარეო ფაქტორებს საქართველოს ხელისუფლება ვერ მართავს, აუცილებელია ლარის კურსის სტაბილურობის კუთხით შიდა ფაქტორების გამოყენება. ეროვნული ბანკის მიერ გამკაცრებულმა მონეტარულმა პოლიტიკამ და უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებზე სარეზერვო ნორმის დაწევამ ლარის კურსზე კარგად იმუშავა. ეს ბოლო პერიოდში ლარის გამაგრების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია. აქედან გამომდინარე, ეროვნულ ბანკს კიდევ აქვს რესურსი, გარკვეულწილად უფრო უმტკივნეულო გახადოს ტურიზმის კლების გავლენა ლარზე.