აზერბაიჯანისა და სომხეთის პრეზიდენტების შეხვედრა და მისი შედეგები
16 ოქტომბერს სომხეთისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტების ჟენევაში შეხვედრისა და მოლაპარაკებების თავად ფაქტმა დიდი ინტერესი გამოიწვია, რადგან მათი წინა შეხვედრა ერთ წელიწადზე მეტი ხნის წინათ -2016 წლის ივნისს შედგა.
მას შემდეგ მოლაპარაკებების პროცესში რაიმე წინსვლა არ შეინიშნებოდა, თუმცა ამ დროის განმავლობაში შუამავლების – ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების – მონაწილეობით, ორი ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა რამდენჯერმე მოასწრეს შეხვედრა.
ახლანდელი შეხვედრა ასევე ეუთოს მინსკის ჯგუფის ინიციატივით შედგა. სარგსიანსა და ალიევს შორის მოლაპარაკებების დასრულებიდან ზუსტად რამდენიმე წუთში გამოქვეყნდა მინსკის ჯგუფის პრეს-სამსახურის განცხადება, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ შეხვედრამ კონსტრუქციულ ვითარებაში ჩაიარა, პრეზიდენტები დათანხმდნენ, რომ მოლპარაკებების პროცესის განვითარებისთვის ზომებს მიიღებენ, და დამატებით ღონეს იხმარენ გამყოფ ზოლზე დაძაბულობის შესამცირებლად.
თანათავმჯდომარეებმა დიდი ხნის პაუზის შემდეგ პირდაპირი მოლაპარაკებების განახლების გამო კმაყოფილება გამოხატეს, და ყარაბაღის კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარების მოლაპარაკებებათა პროცესში შუამავლობის გაგრძელების მზადყოფნა გამოთქვეს.
JAMnews გთავაზობთ ინფორმაციასა და შეფასებებს ერევნიდან და ბაქოდან.
ინფორმაცია ერევნიდან
სომხეთში უმაღლეს დონეზე მოლაპარაკებების განახლებისგან არათუ გარღვევას არ ელოდნენ, არამედ ამ მოლაპარაკებების შესაძლებლობისაც კი არ სჯეროდათ. იმის შემდეგ კი, რაც მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეები განცხადებით გამოვიდნენ, რომ პრეზიდენტები მოლაპარაკებების პროცესის განახლებას დათანხმდნენ, ბევრს უკვირდა კიდეც: თუ რაში დასჭირდა სარგისანს შეხვედრაზე დათანხმება.
სომხეთის მმართველი რესპუბლიკური პარტიის თავმჯდომარის მოადგილემ არმენ აშოტიანმა სარგსიანის პოზიცია ასე ახსნა:
„მიუხედავად აზერბანელი ჩინოვნიკების ბოლო განცხადებებისა, სომხეთის პეზიდნტი მაინც მოლპარაკებათა პროცესის მომხრედ რჩება, და შეხვედრაში მონაწილეობას მიიღებს“.
აშოტიანი გულისხმობდა ილჰამ ალიევის მიერ 9 ოქტომბერს გაკეთებულ განცადებას, რომელიც სომხეთში აქტიურად განიხილებოდა, და რომელშიც მან განაცხადა, რომ ყარაბაღის კონფლიქტის მოსაგვარებლად მოლაპარაკებების პროცესი „ყოველგვარი წინაპირობების გარეშე“ განახლდება, და რომ სომხეთი, სხვადასხვა მიზეზის მოდებითა და პირობების წამოყენებით, თითქოს ამ მოლაპარაკებების ჩაშლისკენ მიისწრაფვის.
„თუმცა მე მაშინვე განვაცხადე, რომ არც ერთი პირობა არ მიიღება. ამგვარი პირობების წამოყენებით სომხეთმა თავი სულელურ მდგომარეობაში ჩაიყენა, და ახლა იძულებულია, რომ ამგვარ პოლიტიკაზე უარი თქვას“, – განაცხადა ალიევმა.
სომხური მხარის პასუხი სომხეთის პრეზიდენტის პრეს-მდივნისგან ვლადიმირ აკოპიანისგან გაისმა. აკოპიანმა განაცხადა:
“პრეზიდენტების შეხვედრამდე რამდენიმე დღით ადრე… აზერბაიჯანი ცდილობს, იმის ილუზია შექმნას, რომ მოლაპარაკებებში პირობების მოკარნახის პოზიციიდან გამოდის. ბაქოს გათვლები პრიმიტიულია – თავიდან აიცილოს, პირველ რიგში აზებაიჯანელი ხალხის წინაშე, წინა სამიტებზე მიღწეული მოლაპარაკებების შეუსრულებლობის პასუხისმგებლობა“.
სომეხი ექსპერტები ერთხმად აკეთებდნენ ასეთ კომენტარს – ამით აკოპიანმა დაადასტურა, რომ მაგიდაზე ისევ ის ვენის დღის წესრიგი დევს, და დათმობაზე სინამდვილეში აზერბაიჯანი წავიდა, რომელმაც „ვენის შეთანხმებები“ არ შეასრულა.
[notificationtype=”notification_info” ] ვენის შეთანხმებები“ 2016 წლის მაისში იქნა მიღწეული, გამყოფ ზოლზე „ოთხდღიან ომად“ წოდებული ესკალაციის მორიგი ტალღის დასრულების შემდეგ . მათი არსი ის არის, რომ საზღვარზე ინციდენტების გამოსაძიებლად დაინერგოს ეუთოს ტექნოლოგიები და გაფართოვდეს ეუთოს პირადი წარმომადგენლის მოქმედი ოფისი [/notification].“
ექსპერტთა აზრი პრეზიდენტების შეხვედრის შედეგებთან დაკავშირებით
პოლიტოლოგი ანა კარაპეტიანი:
“ ამ შეხვედრას ნაკლებად შეეძლო მოლაპარაკებების პროცესში პროგრესის უზრუნველყოფა. თუმცა, ბაქოს მხრიდან იმ სპეკულაციების ფონზე, რომ ვენისა და სნკტ-პეტერბურგის „დიადი დიპლომატიური გამარჯვებები“ დავიწყებულია, ყურადღება უნდა მივაქციოთ განცხადების ტექსტს, რომელიც შეხვედრის შედეგების შესახებ გაკეთდა. მისი არსი ისაა, რომ პოლიტიკური გზით მოგვარებაც და ვენასა და სანკტ-პეტერბირგში მიღწეული შეთანხმებებიც დღის წესრიგში რჩება. სხვა საკითხია, რომ მოცემულ მომენტში არც ერთ ამ საკითხში პროგრესი არ არსებობს“.
პოლიტიკური მიმომხილველი ნაირა აირუმიანი გვთავაზობს, ყურადღება მივაქციოთ სომხეთის საგარეო სქმეთა მინისტრის მოადგილის შავარშ კოჩარიანის განცხდებას, რომელიც მან ჯერ კიდევ ახლანდელი მოლაპარკებების დაწყებამდე გააკეთა.
მან ასევე თქვა, რომ ბაქო საერთაშორისო ზეწოლას განიცდის, კერძოდ, ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასაბლეამ აზერბაიჯანის მიმართ ახლახან ერთდრულად ორი კრიტიკული რეზოლუცია მიიღო. ამ სიტუაციაში, მისი აზრით, აზერბაიჯანს ორი გზა აქვს. ერთი ის, რომ სომხეთისა და შუამავლების პირობები მიიღოს და ნდობის ატმოსფერო შექმნას, ანუ ახლანდელი საზღვრები დააფიქსიროს და მოლაპარაკებებს შეუდგეს. მეორე გზა კი – ამ პროცესზე საერთოდ უარის თქმაა. მაგრამ მეორე გზის არჩევას, შესაძლოა, ყარაბაღის საერთაშორისო აღიარება მოჰყვეს, – თქვა შავარშ კოჩარიანმა.
ნაირა აირუმიანს საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის ეს განცხადება უაღრესად მნიშვნელოვნად მიაჩნია:
“შავარშ კოჩარიანი სარგისანი-ალიევის ფორმატით მოლაპარაკებების 10-წლიანი ისტორიას, ფაქტობრივად, წერტილს უსვამს… გაეროს ტრიბუნიდან თავიანთი წინა გამოსვლრბის დროს მათ [სარგსიანმა და ალიევმა] დარეგულირების მიმართ სრულიად საპირისპირო მიდგომები დაადასტურეს: სომხეთი მშვიდობიან თვითგამორკვევას მოითხოვს, აზერბაიჯანის კი ტერიტორიული მთლიანობის ძალისმიერი გზით აღდგენაზე ლაპარაკობს.
როგორც ჩანს, სომხეთის ახლანდელი პოზიცია შუამავლების მიდგომას ემთხვევა. სოჭის სამიტამდე არც ისე დიდი ხნით ადრე აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ყარაბაღის საკითხის დარეგულირების საქმეში საკუთარი პრიორიტეტების შესახებ განაცხადა, და მხოლოდ და მხოლოდ არცახის განაღმვაზე, სნაიპერების გაყვანასა და გამოძიების მექანიზმების განთავსებაზე მიუთითა. და არც ერთი სიტყვა ტერიტორიების შესახებ“.
Lragir.am-ის მთავარი რედაქტორი აიკაზნ გაგრიანი:
„ წინა, ორი ათწლეულის მოლაპარაკებათა პროცესი სინამდვილეში იყო იმიტაცია, რომელშიც გლობალური ცენტრები საკუთარ ამოცანებს წყვეტდნენ. ეს პერიოდი აპრილის ომით დასრულდა [2016 წელს], რომელსაც არცახის აღიარება უნდა მოჰყოლოდა. და პროცესი უკვე დაიწყო, ყოველ შემთხვევაში – ვენის დღის წესრიგითა და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის განცხადებით. სიტუაციის დე-იურე გამყარება დროის საკითხია, და ეს „დრო“ რამით უნდა შეივსოს. ახლა იმიტაციის ახალ სცენარებს ამუშავებენ, და შუამავლები ძალიან კმაყოფილები დარჩებოდნენ, მხარეები ამაზე თავად რომ შეთანხმებულიყვნენ“.
აკოპ ბადალიანი, Lragir.am-ის მიმომხილველი:
„ევროკომისიამ, შემდეგ კი სომხეთის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ გამოაქვეყნეს სომხეთსა და ევროკავშირს შორის დადებული ჩარჩო ხელშეკრულების პარაფირებული ტექსტი, რომლისთვისაც 24 ნოემბერს ბრიუსელში უნდა მოეწრათ ხელი. აღსანიშნავია, რომ ტექსტი იმავე დღეს გამოქვეყნდა, როდესაც სომხეთისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტების შეხვედრის შესახებ გახდა ცნობილი.
ერთი შეხედვით, ეს ორი მოვლენა ერთმანეთს ნაკლებად უკავშირდება. მაგრამ, ალბათ ღირს გავიხსენოთ, თუ პირდაპირი მნიშვნელობით როგორ ემუქრებოდა ალიევი რამდენიმე დღის წინათ ბაქოში მყოფ ევროკავშირის წარმომადგენლებს ევროპის საბჭოდან გასვლით, თუკი ევროკავშირი მომავალშიც იგნორირებას გაუკეთებს აზერბაიჯანის ტერიტორიულ მთლიანობას და ღიად მიემხრობა სომხეთს.
შეთანხმების ტექსტი იმაზე მეტყველებს, რომ ევროკავშირის პოზიცია არ შეცვლილა, და ალიევის მხრიდან შანტაჟი უადგილო იყო“.
ინფორმაცია ბაქოდან
ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებული მოლაპარაკებების ჟენევის რაუნდის წინ განსაკუთრებული მოლოდინები არც აზებაიჯანში არსებობდა
წინა კვირას მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე გამოსვლისას აზებაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა ყარაბაღის კონფლიქტის დარეგულირების საკითხში წინსვლის არარსებობის შესახებ განაცხადა, მაგრამ აღნიშნა, რომ ახლა მოლაპარაკებების პროცესი განახლდა. ალიევმა აღნიშნა, რომ ოფიციალურ ბაქოს მოლაპარაკებათა პროცესის განახლებისთვის არანაირი პირობა არ მიუღია.
საგარეო საქმეთა სმინისტროს პრეს-სამსახურმა, თავის მხრივ, განაცხადა, რომ მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებთან ერთად მოლაპარაკებების დროს სომხური მხარეც დათანხმდა ყოველგვარი პირობების გარეშე მოლაპარაკებების მაგიდასთან დაბრუნებას.
“სომხეთი საერთაშორისო ზეწოლის შედეგად მოლაპარაკებების მაგიდას დაუბრუნდა“, – თქვე შეხვედრის წინა დღეს მილი მეჯლისის (პარლამენტის) დეპუტატმა ასიმ მოლაზადემ; მაგრამ, ამავდროულად ეჭვი გამოთქვა მოლაპარაკებების პერსპექტიულობის თაობაზე:
“აზერბაიჯანს მშვიდობა სურს, თუმცა სომხეთი მშვიდობისთვის მზად არ არის და არანაირ სერიოზულ ნაბიჯებს არ დგამს. ყველაზე მნიშვნელოვან მომენტში სომხეთი ამ პროცესს ჩაშლის“, – უთხრა მოლაზადემ სააგენტო Trend-ს.
მოლაპარაკებების დასრულების შემდეგ აზერბაიჯანის ოფიციალურ ვებ-გვერდებზე ჟენევიდან ბევრი ფოტო გამოქვეყნდა, თუმცა იყო უაღრესად მცირე ინფორმაცია მოლაპარაკებების შინაარსისა და მისი შედეგების შესახებ. ამიტომ, აზერბაიჯანელი მიმომხილველების უმრავლესობას სომხურ წყაროებზე უწევდა დაყრდნობა, სადაც ასეთი ინფორმაცია გაცილებით მეტი აღმოჩნდა.
აზერბაიჯანულ მედიასა და სოციალური ქსელების მომხმარებლებს შორის დიდი გამოხმაურება გამოიწვია სომხეთის პრეზიდენტის სერჟ სარგსიანის სიტყვებმა, რომლებიც მან მოლაპარაკებების დასრულებისთანავე, ჟენევაში სომხური თემის წარმომადგენლებთან შეხვედრისას წარმოთქვა:
ჩვენთვის პრობლემის ერთადერთი შესაძლო გადაწყვეტა ის არის – რომ ყარაბაღი აზერბაიჯანის ფარგლებს გარეთ იყოს. სხვაგვარ გადაწყვეტილებას ვერასდროს ვერც ერთი სომეხი ხელმძღვანელი ვერ მიიღებს და ვერ განახორციელებს“, – გადმოსცემს სრგსიანის სიტყვებს სომხეთის პრეზიდენტის პრეს-სამსახური.
ექსპერტების აზრი პრეზიდენტების შეხვედრის შედეგების თაობაზე
პოლიტიკური მიმომხილველი ტოფიკ აბასოვი:
“2018 წლის მარტში სომხეთი საპარლამენტო რესპუბლიკა გახდება. ანუ სერჟ სარგსიანის საპრეზიდენტო უფლებამოსილებები იწურება – ამიტომ, არ მგონია, რომ ის რაიმე დიდი ცვლილებებისთვის იყოს მზად. სარგსიანმა თავად შეიყვანა თავი ჩიხში, ექსპანსიის პოლიტიკის გადახედვა სუიციდის ტოლფასია. სწორედ ამიტომ გამოდის სარგსიანი საზღვარგარეთ მქუხარედ, სამშობლოში კი სულ უფრო ფერმკთალად გამოიყურება“.
პოლიტოლოგი მურად ჰუსეინოვი:
“სომხეთის პრეზიდენტის რეაქციის მიხედვით – მოლაპარაკებებმა წარუმატებლად ჩიარა. შედეგად, შესაძლოა, გამყოფ ზოლზე დაძაბულობის აფეთქება მოხდეს. მასშტაბები იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად წარუმატებელი იყო ეს მოლაპარაკებები“.
ნურანი, გაზეთ „ექოს“ პოლიტიკის განყოფილების ხელმძღვანელი:
“სერჟ სარგისანმა დაადასტურა, რომ კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაჭრა არ ასებობს, ვიდრე სომხეთში ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც იმ პოლიტიკოსებისგან შედგება, რომლებმაც პოლიტიკური კაპიტალი ყარაბაღის თემით დაიგროვეს. უბრალოდ, ტერ-პეტროსიანი და მისი მომხრეები მათ პირველ ტალღას წარმოადგენდნენ, კოჩარიანი და სერჟი – მეორეს“.
პოლიტიკური მიმომხილველი შაჰინ რზაევი:
“გულუბრყვილობა იქნებოდა ამ ეტაპზე რაიმე სერიოზული გარღვევის მოლოდინი. ჯერეჯერობით მხარეებიდან ამით ასერიოზულად არც ერთი არ არის დაინტერესებული. კონფლიქტში მყოფი ქვეყნების ხელმძღვანელებს ის პოლიტიკური ნება არ გააჩნიათ, რაც წინა ხელმძღვანელობას ჰქონდა – ტერ-პეტროსიანსა და ჰეიდარ ალიევს. აშშ, ევროკავშირი, და რუსეთი თავიანთი პრობლემებითა და სხვა კონფლიქტებით არიან დაკავებულები, ამიტომაც დღეს ამ კონფლიქტის მოგვარება შუამავლებისთვის პირველი რიგის ამოცანას არ წარმოადგენს“.
აზერბაიჯანულ სოციალურ ქსელებში საკმაოდ მტკიცე საომარი განწყობა გამოვლინდა.
რამდენიმე სახასიათო კომენტარი:
“რამდენი უნდა ვიცადოთ? უკვე დაგვცინიან, სერჟის იმ ქედმაღლური გამონათქვამის შემდეგ კი – მით უმეტეს. სახე რომ არ დავკარგოთ და აზერბაიჯანის მიმართ დაცვინვა და ქილიკი აღარ ვისმინოთ, საომარი ოპერაციის დაწყებაა საჭირო. და არავენ ჩვენ არ დაგვეხმარება, მხოლდ ჩვენ თითონვე ძალით თუ დავიბრუნებთ ჩვენს მიწებს, სხვა გზა ჩვენ არ გვაქვს“.
“გახსოვთ სომხეთის პარლამენტში სროლა რომ მოხდა? [27 ოქტომბერი1999 წელი– JAMnews] ეს იყო თუნდაც რაიმე დოკუმენტის ხელმოწერის შესაძლო პერიოდი. სარგსიანს სიკვდილის ეშინია. და სომხეთის ნებისმიერ სხვა ხელისუფალსაც იმავეს უწინასწარმეტყველებს. ეს საკმაოდ გულწრფელი განაცხადია. სომხეთში ვინც სამშვიდობო ხელშეკრულებას ხელს მოაწერს, ნებისმიერს ჩაქოლავენ“.
პუბლიკაციის ტერმინები, აზრები და იდეები აუცილებელი არ არის, რომ JAMnews-ის ან მისი ცალკეული თანამშრომლების იდეებსა და აზრებს ემთხვეოდეს. JAMnews უფლებას იტოვებს, წაშალოს პუპლიკაციისთვის დართული ისეთი კომენტარები, რომლებიც შეურაცხმყოფელად, მუქარის შემცველად, ძალადობის მოწდებად ან სხვა მიზეზით ეთნიკურად მიუღებლად იქნება მიჩნეული.
