სტალინი და საქართველო. რთული ურთიერთობების ისტორია
სტალინი და საქართველო
2024 წლის დასაწყისში, ფეისბუკზე გავრცელდა სამების საკათედრო ტაძარში გადაღებული ვიდეო, რომელშიც ერთ-ერთ ხატზე სტალინის გამოსახულება ჩანდა. “ხალხის ბელადი” ხატზე რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის წმინდანთან, წმინდა მატრონასთან ერთად იყო გამოსახული.
ვიდეო მომენტალურად გახდა პოპულარული. უმეტესობა აღშფოთებას ვერ მალავდა,- როგორ მოხდა, რომ მილიონობით ადამიანის მკვლელი ტირანი ეკლესიაში, ხატზე აღმოჩნდა.
მალე გაირკვა, რომ ეს ხატი თბილისის ყველაზე დიდ ტაძარში უკვე რამდენიმე თვეა ჰკიდია და სამებას იგი პრორუსული პარტიის, “საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის” ლიდერმა, ირმა ინაშვილმა შესწირა.
სკანდალი გამწვავდა, როდესაც აქტივისტმა ნატა ფერაძემ ხატს საღებავი შეასხა. სტალინს მალევე გამოუჩდნენ დამცველები. მათ შორის, არა მხოლოდ სტალინისტების, არამედ მორწმუნეების რიგებშიც.
ფერაძის სახლთან ათობით ადამიანი მივიდა. ისინი ხელისუფლებისგან აქტივისტის დასჯას ითხოვდნენ ვანდალიზმისა და ეკლესიის შეურაცხყოფისთვის.
საბოლოოდ, ფერაძე ხუთი დღით დააპატიმრეს. სტალინის ხატი კი, საპატრიარქოს გადაწყვეტილოებით, ეკლესიიდან გაიტანეს.
მაგრამ არა იმ მიზეზით, რომ სტალინი ტირანი და მილიონობით ადამიანის მკვლელია. მიზეზად დასახელდა, ის, რომ „რუსეთის ეკლესიას იოსებ სტალინის წმინდა მატრონასთან შეხვედრა, არასაკმარისი მტკიცებულებების გამო, არ შეუტანია მისი ცხოვრების კანონიკურ ტექსტში”.
მმართველმა პარტიამაც შეუტია „ლიბერალებს“ და არა სტალინს. ხელისუფლებამ დააინიცირა საკანონმდებლო ცვლილებები, რათა გამკაცრდეს სასჯელი რელიგიური შენობებისა და ობიექტების შეურაცხყოფისთვის.
“ეს კამპანია, რომელსაც ქართველი ფსევდო-ლიბერალები ხელმძღვანელობენ, მიმართულია ეკლესიის წინააღმდეგ. ისინი ბოლშევიკების თანამედროვე რეინკარნაციაა მაუზერებით, რომლებიც ვერ მოითმენენ ქართული ეკლესიის გუმბათების დანგრევას”, – განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ შალვა პაპუაშვილმა.
“ხატის” ისტორიამ საქართველოში სტალინის შესახებ დებატები გააცოცხლა. ანალიტიკოსები განგაშს სტეხენ პუტინის საინფორმაციო ომზე, რომელშიც სტალინი მთავარ როლს თამაშობს და იმაზე, რომ საქართველოს ხელისუფლება ამ კამპანიას კი არ ეწინააღმდეგება, არამედ მხარს უჭერს.
სტალინის რეპრესიების მსხვერპლი, მაშინდელი საქართველოს 2,5 მილიონიანი მოსხლეობიდან, 30 ათასი ადამიანი გახდა. მათ შორის, ქართული მწერლობის, მეცნიერებისა და კულტურის ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენლები. საქართველოს ტერიტორიაზე რეპრესიების მსხვერპლთა დაკრძალვის ადგილები კვლავ იძებნება.
თუმცა, ბოლოდროინდელი კვლევები აჩვენებს, რომ საქართველოს მოსახლეობის თითქმის 40 პროცენტს პოზიტიური შეხედულება აქვს სტალინზე. 2022 წელს, CRRC-ის მიერ ჩატარებული გამოკითხვაში, რომელიც Zinc Network-ის დაკვეთით ჩატარდა, გამოკითხულთა 37-მა პროცენტმა თქვა, რომ “პატრიოტი ქართველი სტალინით უნდა ამაყობდეს“.
გორი – სტალინის სამშობლო
გორი, პატარა ქალაქი 50 ათასი მოსახლეობით, სადაც სტალინი დაიბადა და გაიზარდა, თბილისიდან 80 კილომეტრშია. აქედან 20 კილომეტრში კი სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტის ზონაა და რუსეთის საოკუპაციო ჯარები დგანან.
2008 წლის აგვისტოს ომის დროს, როდესაც რუსეთი საქართველოს თავს დაესხა, გორი განსაკუთრებით დაზარალდა. რუსული ავიადარტყმების შედეგად დაინგრა საცხოვრებელი კორპუსები, დაიღუპა მშვიდობიანი მოსახლეობა. ამ ხუთდღიანი ომის შედეგად ქართულმა მხარემ 228 მშვიდობიანი მოქალაქე დაკარგა და მათი უმრავლესობა გორიდან და მიმდებარე სოფლებიდან იყო.
მაშინ გორის ცენტრში ჯერ კიდევ იდგა სტალინის ექვსმეტრიანი ძეგლი, რომელიც აქ 1952 წელს, ბელადის გარდაცვალებამდე ერთი წლით ადრე დადგეს.
ეს ბიუსტი გორის ცენტრში თითქმის სამოცი წელი იდგა. 2010 წლის ივნისში, მაშინ როცა ხელისუფლებაში პრეზიდენტი სააკაშვილი იყო, გორში ლამის საიდუმლო სპეცოპერაცია მოეწყო სტალინის ძეგლის ასაღებად. გორის ცენტრალურ მოედანზე მძიმე ტექნიკა შუაღამისას შეიყვანეს, როდესაც ქალაქს ეძინა და გამთენიისას სტალინი პედესტალიდან ჩამოხსნეს.
15 წლის შემდეგ საქართველოს ჯერ კიდევ არ აქვს გადაწყვეტილი, რა უყოს ძეგლს. ამჟამად ის გორის სოფელ ბერბუკში, სამელიორაციო საწარმოს ტერიტორიაზეა – მიწაზე პირქვე დამხობილი. ცისფერი ცელოფანი, რომლითაც, ალბათ, წვიმისა და მზისგან დასაცავად გადაუფარებიათ, დაგლეჯილია. ძეგლის ირგვლივ ნაგავი და მაღალი, ხმელი ბალახებია.
გორში კი ბელადს ჯერ კიდევ ბევრი თაყვანისმცემელი ჰყავს. ერთ-ერთი მათგანია 50 წლის ზურიკო ზუმბულიძე, სტალინური ორგანიზაციის წევრი.
მისი სახლი “დიდი ბელადის” მუზეუმს ჰგავს – სტალინისა და ლენინის უზარმაზარი ფოტოები, მაისურები საბჭოთა სიმბოლოებით, კომუნისტური გაზეთის გაყვითლებული ნომრების შეკვრა და ათობით სხვა ატრიბუტი.
„ნახეთ, სად გორი და მისი ქოხი და სად მოსკოვი. კრემლი. უღარიბესი იყო და რას მიაღწია?! ვინ მიიღებდა იქ, კრემლში, ეს რომ ღმერთისგან დაჯილდოებული პიროვნება არ ყოფილიყო?!” – კითხულობს ზურიკო.
– და, დახვრეტები?
– სტალინმა რა იცოდა გორში, თელავში, ან საბჭოთა კავშირის რომელიმე ქალაქში ვინმეს თუ ხვრეტდნენ? და თუ ხვრეტდნენ, მექრთამეებს ხვრეტდნენ. აკადემიკოსებს არავინ ხვრეტდა. და თუ ხვრეტდნენ, მხოლოდ იმათ, ვინც იმსახურებდა.
სტალინის დროინდელ რეპრესიებზე არც სტალინის მუზეუმში ჰყვებიან. ეს ყველაზე პოპულარული მუზეუმია საქართველოში ვიზიტორთა რაოდენობით.
გასულ, 2023 წელს მას 137 ათასზე მეტი ადამიანი ეწვია. უცხოელებს შორის უმრავლესობა რუსეთის, ჩინეთისა და ტაილანდის მოქალაქეები იყვნენ.
მუზუმის ექვსი საგამოფენო დარბაზი მოგვითხრობს „ლიდერის“ ცხოვრების სხვადასხვა ეპიზოდს, მაგრამ დუმს სტალინის ბრძანებით დეპორტირებულ, რეპრესირებულ და დასჯილ მილიონობით ადამიანის შესახებ.
მუზეუმს აქვს “რეპრესიების ოთახი”, რომელიც 2010 წელს გაიხსნა გაბრაზებული ტურისტების პრეტენზიების შემდეგ. მაგრამ ეს არის შენობის ყველაზე პატარა ოთახი, ძალიან მცირე გამოფენით.
მუზეუმის დახურვის მოწოდებები ხშირად ისმის როგორც ადგილობრივი აქტივისტების, ასევე დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებისგან. მაგალითად, პოლონეთის ელჩმა საქართველოში, მარიუშ მაშკევიჩმა, უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ საქართველოს ხელისუფლებას სიმბოლური ჟესტის გაკეთება და გორში სტალინის სახლ-მუზეუმის დახურვა ურჩია. რაზეც, როგორც მან მოგვიანებით აღიარა, შენიშვნა მიიღო საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროდან.
“გორს ეს ხვედრი ერგო, რომ აქ დაიბადა სტალინი. ჩვენ გვინდა ეს ასოციაციები შევცვალოთ”, – ამბობს თეონა ფანქველაშვილი, აქტივისტი გორიდან, რომელიც ამტკიცებს, რომ მის ქალაქში მხოლოდ სტალინისტები არ ცხოვრობენ.
თეონამ და მისმა მეგობრებმა, გორელმა ახალგაზრდა ქალებმა დააარსეს საინიციატივო ჯგუფი „მარო“ და ცდილობენ შეცვალონ მშობლიური ქალაქის სტალინთან დაკავშირებული იდენტობა. [მარო მაყაშვილი, ქართველი სტუდენტი, რომელიც მოხალისედ წავიდა ფრონტზე წითელი არმიის საქართველოში შემოჭრის წინააღმდეგ 1921 წელს და გარდაიცვალა ტფილისთან. პირველი ქალი, რომელიც საქართველოს ეროვნული გმირი გახდა].
“ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ გაგვეკეთებინა ყველაფერი, რათა სწორი ინფორმაცია მიგვეწოდებინა მოსახლეობისთვის. ეს გამოიხატება იმაში, რომ ყველაფერს რუსულს, სტალინურს, ვაპროტესტებთ. უკვე რვა წელია ვითხოვთ, რომ კანონმა „თავისუფლების ქარტია“ დაიწყოს მოქმედება. რომ თუნდაც, ქალაქ გორში, მთავარ ქუჩას, სტალინის სახელი არ ერქვას”, – ამბობს თეონა.
როგორ (არ) ებრძოდა საქართველო სტალინს
2003 წელს, საქართველოს ხელისუფლებაში მიხეილ სააკაშვილის მოსვლის შემდეგ, საქართველომ საბჭოთა წარსულთან მწვავე ბრძოლა დაიწყო. დესაბჭოეთიზაციის პოლიტიკის ძირითად ნაწილს წარმოადგენდა საქართველოს სხვადასხვა სოფლებსა და ქალაქებში, მათ შორის გორში, სტალინის ძეგლებისა და სხვა საბჭოთა სიმბოლოების დემონტაჟი.
ასევე, სააკაშვილის დროს, 2011 წელს მიღებულ იქნა „თავისუფლების ქარტია“, კანონი, რომელიც კრძალავს საბჭოთა სიმბოლიკას.
მაშინაც კი, ბევრი ექსპერტი ამბობდა, რომ დესაბჭოეთიზაციის პროცესი შეიძლება კონტრპროდუქტიული გამხდარიყო. მიზეზად სახელმდებოდა ის, რომ სააკაშვილის ხელისუფლება არ ცდილობდა აეხსნა რიგითი ქართველებისთვის, რატომ იყო ცუდი საბჭოთა ეპოქა, რომელიც ბევრს ახსოვს, როგორც სტაბილურობისა და კეთილდღეობის დრო.
დესაბჭოეთიზაციის პროცესი ზედაპირულად და უხეშად, საჯარო განხილვის, საგანმანათლებლო მუშაობისა და ადგილობრივი მოსახლეობის ჩართულობის გარეშე წარიმართა.
2012 წელს ხელისუფლების შეცვლისთანავე, კონსერვატორებმა თითქოს შური იძიეს და „ბელადის“ დაბრუნების კამპანია დაიწყეს.
გორელების ნაწილმაც მაშინვე დაიწყო კამპანია, “ბელადის” ძეგლის უკან დასაბრუნებლად. 2015 წელს საკრებულოში გაიტანეს კიდეც ძეგლის თავის ადგილზე დაბრუნების საკითხი. თუმცა, გორელი აქტივისტების, ორგანიზაციების და საელჩოების უარყოფითი გამოხმაურებების წყალობით, ეს საკითხი ჩავარდა.
ექსპერტები ამბობენ, რომ მმართველმა პარტიამ, რომელსაც რუსეთში გამდიდრებული ოლიგარქი ხელმძღვანელობს, ამ პროცესს არათუ ხელი არ შეუშალა, არამედ, პირიქით, გააძლიერა საბჭოთა განწყობები.
ჟურნალისტი ნინო დალაქიშვილი, რომელიც ასევე გორიდანაა, ბიძინა ივანიშვილის სიტყვებს იხსენებს:
„ადგილობრივებს სიამაყე აქვთ იმით, რომ სტალინი ამადვროულად მოვლენილია როგორც ფაშიზმზე გამარჯვების სიმბოლო, ამას ხალხს ნუ წავართმევთ და ზედმეტად ნუ გავაღიზიანებთ“, – ამბობს ივანიშვილი ერთ-ერთ შეხვედრაზე ჟურნალისტებთან.
„ეს ომი ქართველმა მოიგო და ამიტომ არის უფრო განსაკუთრებული“, – ეს თქვა საქართველოს ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა 2015 წლის 9 მაისს.
ხელისუფლების წარმომადგენლების ეს განცხადებები დიდ ზიანს აყენებს საზოგადოებრივ აზრს და ეხმარება საქართველოს დარჩეს რუსეთის ორბიტაში, ამბობს ისტორიკოსი ირაკლი ხვადაგიანი, საბჭოთა წარსულის მკვლევარი ორგანიზაცია „სოვლაბიდან“ (საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია):
„რუსეთისთვის სტალინის ფიგურა არის სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე და მას იყენებს საკუთარი ხელისუფლების გასაძლიერებლად და პოლიტიკური მიზნებისთვის. საქართველოში მისი სატელიტი რეჟიმიც ანალოგიურად იქცევა“.
„სოვლაბის“ ინფორმაციით, 2012 წლიდან „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, საქართველოს სხვადასხვა სოფელსა და ქალაქში სტალინის 12 ძეგლი დადგეს.
ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ „ქართული ოცნების“ პოლიტიკის შედეგია ის, რომ ბოლო წლებში ქვეყანაში რამდენიმე პრორუსული პოლიტიკური ორგანიზაცია და ჯგუფი გამოჩნდა. ისინი ხშირად მიემგზავრებიან მოსკოვში და კრემლის ფონზე პოზირებით აცხადებენ, რომ მათი მისიაა „სტალინის დიდი საქმეების გაგრძელება“.
მაგალითად, 2022 წლის ოქტომბერში პრორუსული ორგანიზაციის Alt Info-ს წევრებმა მოსკოვში 20 დღეზე მეტი გაატარეს. ისინი პუტინს არ შეხვდნენ, მაგრამ გადაწყვიტეს საკუთარი თავის პოპულარიზაცია სოციალურ ქსელებში მთელი ძალით – გამოაქვეყნეს ფოტოები წითელი მოედნის ფონზე და სტალინის საფლავზე ყვავილების დადების მომენტში.
საინტერესოა, რომ „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების ფინანსური და იდეოლოგიური კავშირი პრორუს რადიკალებთან არაერთხელ დადასტურდა.
მითები სტალინის შესახებ. “დიდი ქართველი, რომელიც მართავდა მსოფლიოს”
საქართველოში სტალინის პოპულარობის ერთ-ერთ მიზეზად, ექსპერტები მის ეთნიკურ წარმომავლობას ასახელებენ. ის, რომ ამ პატარა ქვეყნის შვილი ასე დაწინაურდა, საამაყოა განსაკუთრებით უფროსი თაობისთვის.
ისტორიკოსი ირაკლი ხვადაგიანი ამბობს, რომ საქართველოში სტალინის კულტი თაობებს ეხმარებოდა შეექმნათ ნაციონალიზმის დამახინჯებული მოდელი და თანამედროვე საქართველომ ვერ შეძლო ამ კომპლექსების დაძლევაში დახმარება:
„მიუხედავად იმისა, რომ შენ არ გაქვს შენი სახელმწიფო, ნაციონალური ატრიბუტიკა, არ იცი და არ გასწავლიან საკუთარ წარსულს, რკინის ფარდით იზოლირებული ხარ მსოფლიოსგან დასავლური სამყაროსგან, შენ მაინც შეგიძლია იამაყო შენი წარმომავლობით, იმით, რომ შენს მიწაზე დაბადებული ადამიანი მართავს ამხელა ქვეყანას, მსოფლიოს“.
საქართველოში ჯერ კიდევ ბევრი მითი არსებობს სტალინის შესახებ.
გორში (და არა მარტო იქ) გიამბობენ, როგორ უყვარდა სტალინს ქართული კულტურა, ტრადიციები, ფოლკლორი და როგორ ასმევდა ჩერჩილს ქართულ ღვინოს.
ჟურნალისტი დავით პაიჭაძე, რომელიც სკოლაში ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლის, მიიჩნევს, რომ სტალინის პოპულარობის მთავარი მიზეზი „არასაკმარისი განათლება და საზოგადოების ინფორმირებულობის ნაკლებობაა“.
საბჭოთა წარსული სკოლაში ცუდად ისწავლება და მთავრობის პოლიტიკა ამ მხრივ არაეფექტიანია, ამბობენ სხვა ექსპერტები. სსრკ-ს დაშლის შემდეგ ქვეყანას არ გაუვლია საბჭოთა წარსულის გააზრების სავალდებულო პროცესი, მიაჩნიათ მათ.
CRRC-ის მიერ 2015 წელს ჩატარებული ბოლო კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა 35 პროცენტს სკოლაში არაფერი უსწავლია სტალინის შესახებ. 38 პროცენტს კი მხოლოდ დადებითი ინფორმაცია მიაწოდეს.
როგორც ირაკლი ხვადაგიანი ამბობს, მას შემდეგ დიდი პროგრესი არ მომხდარა – ქართულ სკოლებში პოსტსაბჭოთა პერიოდს მხოლოდ რამდენიმე თავი ეთმობა.
„შუა საუკუნეებს ეთმობა ძალიან დიდი დრო, მათზეა ფოკუსი, მე-20 საუკუნეზე კი, რაც საკვანძო იყო ჩვენთვის, ძალიან ცოტა ყურადღება მახვილდება. რატომ?! იმიტომ, რომ ამ დროს რუსეთი აგრესორია და ცუდად ჩანს და შუა საუკუკეებში სხვები იყვნენ აგრესორები“, – ამბობს ორგანიზაცია „სოვლაბის“ მკვლევარი გიორგი კანდელაკი.
საბჭოთა ისტორიის ქართველი მკვლევარები ამბობენ, რომ მთავრობა საბჭოთა წარსულის შესწავლას არა მხოლოდ სკოლებში უშლის ხელს.
უკვე რამდენიმე თვეა, მკვლევარებს შეზღუდული აქვთ წვდომა შსს-ს არქივებზე, სადაც უნიკალური დოკუმენტები ინახება. არქივი მთლიანად დახურულია. ოფიციალური მიზეზი რეორგანიზაციაა. მაგრამ ისტორიკოსებს ამის არ სჯერათ. ისინი ამბობენ, რომ ხელისუფლება შეგნებულად ართულებს საბჭოთა წარსულის კვლევის პროცესს:
“გრძელვადიანი მიზანია საქართველოში საზოგადოების დეზორიენტაცია, ანტიდასავლური განწყობების გაღვივება და პრორუსული სიმპათიების გაზრდა, რასაც ხელს უწყობს წარსულის იგნორირება და რუსული იმპერიალიზმისა და ტოტალიტარული წარსულის შესახებ ინფორმაციის ნაკლებობა“, – ამბობს ხვადაგიანი.
სტალინი და ეკლესია
საქართველოში კიდევ ერთი გავრცელებული მითი სტალინის შესახებ არის ის, რომ ის მორწმუნე იყო.
CRRC-ის გამოკითხვაში გამოკითხულთა 41 პროცენტმა თქვა, რომ სტალინი რელიგიური ადამიანი იყო. მიუხედავად იმისა, რომ მისი მმართველობის დროს ასობით ეკლესია დაანგრიეს და ასობით რელიგიური მოღვაწე იქნა რეპრესირებული.
თეოლოგები იმასაც ამბობენ, რომ საქართველოში სტალინის კულტს მართლმადიდებელი სამღვდელოება და ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია აძლიერებს.
თეოლოგმა მირიან გამრეკელაშვილმა JAMnews-ს განუცხადა, რომ ქართულ ეკლესიაში „სასულიერო პირების უმრავლესობა თანაუგრძნობს სტალინს“:
მაგალითად, ეს ციტატა პირადად საქართველოს კათალიკოს პატრიარქს, ილია მეორეს ეკუთვნის:
“ის წარმოშობით ქართველი იყო და ქართული ენა მშვენივრად იცოდა, ქართული სიმღერები, საეკლესიო გალობები. მისი გარდაცვალებისას მე სასულიერო სემინარიის სტუდენტი ვიყავი. ყველანი ვიდექით სააქტო დარბაზში და ვტიროდით, როცა მას ასაფლავებდნენ. სტალინი გამორჩეული პიროვნება იყო, ასეთები იშვიათად იბადებიან. მან იცოდა, ის ხვდებოდა რუსეთის მსოფლიო მნიშვნელობას”.
„რუსული პოლიტიკის ნომერ პირველი საყრდენი საქართველოში ეკლესიაა“, – ამბობს გამრეკელაშვილი, – “რუსეთი ძალიან წარმატებით იყენებს რელიგიურ კავშირებს თავისი პოლიტიკური გავლენის გასაძლიერებლად მთელ მსოფლიოში, მათ შორის, რა თქმა უნდა, საქართველოშიც. პუტინი ამას არ მალავს – ტაკერ კარლსონთან ინტერვიუში მან არაერთხელ ახსენა მართლმადიდებლური კულტურა. კრემლი იყენებს მართლმადიდებლობას, როგორც მის მთავარ პოლიტიკურ ინსტრუმენტს ქართული საზოგადოების მანიპულირებისთვის“.
“საქართველო იოსებ სტალინის წინააღმდეგ”
თებერვალში Sovlab-ის ინიციატივით გამოვიდა ქართველი მწერლის, ლაშა ბუღაძის ახალი წიგნი „საქართველო იოსებ სტალინის წინააღმდეგ“, რომელიც საარქივო მასალებზეა დაფუძნებული.
როგორც Sovlab-ის მკვლევარი გიორგი კანდელაკი აღნიშნავს, მიუხედავად იმისა, რომ სტალინი ერთ-ერთი ყველაზე შესწავლილი ისტორიული ფიგურაა, მისი დამოკიდებულება თავად საქართველოს მიმართ საერთოდ არ არის შესწავლილი. ეს წიგნი არის „პირველი მცდელობა გახსნა დისკუსია იმის შესახებ, როგორ იმოქმედა სტალინმა თავად საქართველოს ბედზე”.
„დაუჯერებელია, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენიდან 30 წელზე მეტი ხნის შემდეგ, სტალინის შესახებ ლიტერატურაში საქართველო მხოლოდ ის ადგილია, სადაც სოსო ჯუღაშვილი დაიბადა“, – ამბობს კანდელაკი.
წიგნი არღვევს ერთ-ერთ მთავარ მითს სტალინის შესახებ, რომელიც ეხება რუსეთის ოკუპაციას.
საქართველოში ჯერ კიდევ ბევრს მიაჩნია, რომ 1921 წელს წითელი არმიის შემოყვანის ბრძანება ლენინმა გასცა, სტალინი კი ოკუპაციის წინააღმდეგი იყო. თუმცა საარქივო დოკუმენტაცია საპირისპიროს ადასტურებს – ეს იყო სტალინი, რომელმაც პირადად გასცა ასეთი ბრძანება, ლენინისგან ფარულად.
„ვისაც სჭირდება არგუმენტები, თუ რა დაუზიანა ჯუღაშვილმა საქართველოს, ამ წიგნში ის ამ არგუმენტებს ნახავს“, – ამბობს ლაშა ბუღაძე.
რა უნდა გააკეთოს საქართველომ სტალინის დასამარცხებლად
საბჭოთა წარსულის მკვლევარები თანხმდებიან, რომ რუსეთი ცდილობს გაავრცელოს მითები საერთო წარსულის შესახებ და ამით შეინარჩუნოს თავისი გავლენა ქვეყანაში.
სამების ტაძარში “სტალინის ხატი“ ერთ-ერთი ასეთი მაგალითია, მაგრამ, არა ერთადერთი.
მაგალითად, 2022 წელს ბათუმის სახელმწიფო დრამატული თეატრის რამდენიმე მსახიობმა უარი თქვა მიეღო მონაწილეობა მიხეილ ბულგაკოვის პიესა „ბათუმზე“ დაფუძნებულ სპექტაკლში ახალგაზრდა იოსებ სტალინის ცხოვრებაზე.
სპექტაკლი, რომელიც სტალინის სისასტიკეზე კი არა, მის „გმირობებზე“ იყო აგებული, რეჟისორს, „ქართული ოცნების“ ყოფილ დეპუტატს, ნუკრი ქანთარიას უნდა დაედგა. დიქტატორის შესახებ სპექტაკლის დადგმა რუსული პროპაგანდის ხელშეწყობის ერთ-ერთი ელემენტია, განაცხადეს მაშინ უფლებადამცველებმა.
„საბჭოთა სახელმწიფო მანქანა მრავალი ათწლეულის განმავლობაში მუშაობდა იმაზე, რომ ხალხისთვის კრიტიკული აზროვნება წაერთმია და მათ მიაღწიეს ამას. მორალური ორიენტირის დაბრუნება კი ადვილი პროცესი არ არის“, – აღნიშნავს ფსიქოლოგი ჯანა ჯავახიშვილი.
მკვლევარების აზრით, არსებობს ორი რამ, რასაც რუსეთი ყველაზე ეფექტიანად იყენებს საქართველოზე გავლენის მოსახდენად – რელიგია და სტალინის ფენომენი.
„ამ ხანგრძლივ საინფორმაციო ომში, რომელიც ავითარებს ანტიდასავლურ, ეთნორელიგიურ ნაციონალიზმს, სტალინის ფიგურა არის ერთგვარი გამაერთიანებელი ცენტრი, ქოლგა. დღეს რუსული პროპაგანდა ცდილობს ქართველებს სტალინი წარუდგინოს როგორც პატრიოტიზმის სიმბოლო, როგორც ეროვნული სიმბოლო“, – ამბობს კანდელაკი.
რა უნდა გააკეთოს საქართველომ საბჭოთა წარსულის გადახედვისთვის?
უპირველეს ყოვლისა, ამისათვის საჭიროა პოლიტიკური ნება და ხელისუფლების პოლიტიკის შეცვლა, ამბობენ ექსპერტები.
„არ არსებობს სახელმწიფო პოლიტიკა, რომელიც დაუპირისპირდება საბჭოთა მითებსა და რუსულ პროპაგანდას. ჩვენნაირი პატარა ორგანიზაციების მუშაობა კი მთელ სივრცეს ვერ ავსებს და დეზინფორმაციას და პროპაგანდას სათანადოდ ვერ უპირისპირდება“, – ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი.
„ჩვენ გვჭირდება ცოდნა, ცოდნა,~ ცოდნა. ჩვენ ბევრი რამ არ ვიცით საკუთარი ისტორიის შესახებ და ამით სარგებლობს პროპაგანდა“, – ამბობს გიორგი კანდელაკი
.„გახსენით არქივები, განათლების ახალი კონცეფცია… ჩვენ გვჭირდება კრიტიკული აზროვნება და თავისუფლება. თავისუფალი მასწავლებელი. იმიტომ, რომ პოლიტიკასთან ასოცირებული მასწავლებელი ბავშვს თავისუფლებას ვერ ასწავლის“, – ამბობს ჟურნალისტი დავით პაიჭაძე.
სტალინი და საქართველო
მედიაქსელის მხარდაჭერით
