„ევროკავშირს შეუძლია დაინახოს პოტენციალი სომხეთში ან თეორიულად წარმოიდგინოს სომხეთი ევროკავშირის წევრად, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ქვეყანა დააკმაყოფილებს დადგენილ სტანდარტებს“, – ამბობს პოლიტოლოგი რობერტ გევონდიანი.
ის ხაზს უსვამს, რომ მართალია სომხეთი ევროკავშირის წევრობის პოტენციური კანდიდატია, მაგრამ სტანდარტების დაცვა ამ შემთხვევაში გადამწყვეტია – ბოლოს და ბოლოს, აქ საქმე არ გვაქვს რუსეთის მიერ შექმნილ ევრაზიულ კავშირთან, სადაც მთავარია მონაწილეობა.
გევონდიანის თქმით, ევროკავშირისკენ მიმავალ გზაზე სომხეთს ბევრი პრობლემის გადალახვა მოუწევს – ფინანსურიდან პოლიტიკურამდე. პოლიტოლოგი არ გამორიცხავს, რომ სწორედ ამის გამო ჩქარობს ქვეყნის ხელისუფლება გაწევრიანებაზე განაცხადის შეტანას.
„სომხეთის ხელისუფლებას აქვს აშკარა სურვილი გააგრძელოს ევროინტეგრაციის გზა. ხოლო ევროკავშირში გაწევრიანება ევროინტეგრაციის ერთ-ერთი ეტაპია. მაგრამ ამ მომენტში ვერ ვხედავ მკაფიო გადაწყვეტილებას, რომ აუცილებლად მივაღწევთ წევრობის ეტაპს.
ერთი დოკუმენტის ხელმოწერით ვერ ხდები ევროკავშირის წევრი, რადგან საჭიროა ყოვლისმომცველი რეფორმები, ეს არის პროცესი, რომელიც ფიზიკურად შეუძლებელია დასრულდეს ერთ-ორ წელიწადში, თუნდაც სახელმწიფოს ფინანსური პრობლემები არ ჰქონდეს.
სომხეთმა უნდა გაიაროს გარკვეული გზა და შეასრულოს საშინაო დავალება, რომლის მიღწევაც 5-10 წელიწადში ძალიან რთული იქნება. გაწევრიანების განაცხადის წარდგენის შემდეგ კი არ უნდა ველოდოთ, რომ სომხეთი ევროკავშირს 10 წელზე ადრე შეუერთდება.
სწორედ ამ ლოგიკაშია, რომ სომხეთის ხელისუფლება არ არის მიდრეკილი, რომ ახლა ჩაატაროს რეფერენდუმი ევროკავშირში გაწევრიანების საკითხზე, როგორც ამას პროდასავლური პარტიები გვთავაზობენ.
ამასთან, შემიძლია ვთქვა, რომ ხელისუფლება იმაზე მეტად ფრთხილად მოქმედებს, ვიდრე უნდა მოქმედებდეს. მაგრამ ისინი მიდრეკილნი არიან ჯერ შეასრულონ საჭირო ვალდებულებები სხვადასხვა სფეროში და მხოლოდ ამის შემდეგ მიმართონ ევროკავშირს წევრობისთვის.“
სომხეთის მომავალი ევროკავშირშია
„უმრავლესობა – როგორც მთლიან საზოგადოებაში, ისე პოლიტიკოსებსა და პარტიებს შორის – ვარაუდობს, რომ სომხეთის პოლიტიკური მომავალი ევროინტეგრაციის გზაა.
შეინიშნება რადიკალური მიდგომებიც. არიან პოლიტიკური ძალები, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ევროკავშირში გაწევრიანებაზე განაცხადის წარდგენა დღეს აუცილებელია.
მაგრამ არიან ისეთებიც, რომლებიც თვლიან, რომ აუცილებელია ყოვლისმომცველი რეფორმების გატარება და მხოლოდ ამის შემდეგ მიმართვა ევროკავშირისთვის. ეს არის სომხეთის ხელისუფლების მიდგომა“.
უამრავი პრობლემა – პოლიტიკური ნების არქონით დაწყებული ფინანსების ნაკლებობით დამთავრებული
„ევროკავშირის სტანდარტები, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდეს წევრობის მსურველ ქვეყანას, მრავალრიცხოვანია. ისინი ეხება სხვადასხვა სფეროს. მრავალი თვალსაზრისით, სომხეთს შეიძლება შეექმნას პრობლემები, რომელთა გადაჭრაც მარტოს არ შეუძლია. მაგალითად, ევროკავშირის მასშტაბით სარკინიგზო ლიანდაგები უფრო ვიწროა, ვიდრე ეს იყო პოსტსაბჭოთა სივრცეში და ახლაა სომხეთში. რკინიგზის ლიანდაგების შეცვლა გამოიწვევს მატარებლის ბორბლების გამოცვვლის აუცილებლობას. ეს ყველაფერი ის საკითხებია, რომელთა მოგვარებაც შესაძლებელია რამდენიმე წელიწადში, რამდენიმე მილიარდი დოლარის დახარჯვით. არა აობით ასეთი მაგალითი არსებობს, არამედ ასობით.
ისე არ არის, რომ ევროკავშირი მოითხოვს, რომ ყველა ეს საკითხი გაწევრიანებამდე 100 პროცენტით გადაიჭრას. მაგრამ მათი უმეტესობა მაინც უნდა მოგვარდეს. სახელმწიფომ ეს გზა უნდა გაიაროს, რომ გახდეს ევროკავშირის წევრი.
ბევრი პრობლემა გვაქვს ეკონომიკურ სფეროში. სომხეთში წარმოებული პროდუქციის ხარისხი მნიშვნელოვნად ჩამორჩება ევროპულ სტანდარტებს. ჩვენ ვართ ევრაზიის ეკონომიკური გაერთიანების ნაწილი, რომელიც მოქმედებს რუსეთის ეგიდით და სადაც ხარისხი არის მეორეხარისხოვანი მესამე. იქ შეგიძლია შიტანო “ნაგავი” და არავინ არაფერს გეტყვის.
სომხეთის ხელისუფლებამ უნდა მოძებნოს მეთოდები, რათა აიძულოს ბიზნესმენები, იზრუნოდ პროდუქტების ხარისხზე.
უხარისხო საქონლის ექსპორტის რამდენიმე შემთხვევამ შესაძლოა ევროკავშირის კარი დაკეტოს სომხური პროდუქციისთვის – ეს იქნება სომხეთის ეკონომიკური ინტეგრაციის დასასრული ევროკავშირთან.
რა თქმა უნდა, არის პოლიტიკური პრობლემებიც. არის სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის განსაზღვრის პრობლემა და რეგიონში ომის რისკის შემცირების პრობლემა.“
არის თუ არა წინაპირობა აზერბაიჯანთან და თურქეთთან ურთიერთობების მოგვარება?
„პრობლემა არ არის ის, რომ ქვეყანამ [ევროკავშირის წევრობის კანდიდატმა] ჯერ ყველა კონფლიქტი უნდა მოაგვაროს. შეგახსენებთ, რომ კვიპროსის ბერძნული ნაწილი ევროკავშირის წევრი გახდა. პრობლემა ის კი არ არის, რომ კონფლიქტი არ უნდა იყოს, არამედ ის, რომ ის მართვადი უნდა იყოს. აი, ამბობენ, რომ უკრაინა 2030 წელს შეიძლება გახდეს ევროკავშირის წევრი, მაგრამ ომი იქ გრძელდება. კიდევ არის ასეთი მაგალითები.
სომხეთი შეიძლება გახდეს ევროკავშირის წევრი, თუნდაც აზერბაიჯანთან გარკვეული პრობლემები გადაუჭრელი დარჩეს.
რაც შეეხება სომხეთ-თურქულ ურთიერთობებს, საზღვრის დაკეტვაში მთავარი დამნაშავე თურქეთია. შეიძლება ითქვას, რომ ამ გადაწყვეტილების მიღება მხოლოდ თურქეთზეა დამოკიდებული. როცა თურქეთს ეს მოუნდება, საზღვარი გაიხსნება. ხოლო თუ სომხეთი ევროკავშირის წევრი ქვეყანა გახდება, აღმოჩნდება, რომ სომხეთ-თურქეთის საზღვარი ევროკავშირის საზღვარია. და ვფიქრობ, ეს მხოლოდ დააჩქარებს საზღვრის გახსნას თურქეთის მხრიდან“.
