სირიელი და ავღანელი დევნილები თურქეთში: ჩხუბი და პროტესტი, რა იქნება შემდეგ
სირიელი და ავღანელი დევნილები თურქეთში
თურქეთში დაძაბულობა იზრდება მილიონობით სირიელ დევნილთან დაკავშირებით, რომლებსაც ბოლო კვირების განმავლობაში ასობით და ათასობით ავღანეთიდან გამოქცეული ადამიანი დაემატა, რომლებმაც ეს მას შემდეგ გადაწყვიტეს, რაც იქ ხელისუფლებაში თალიბანი მოვიდა (მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ტერორისტულად აღიარებული ორგანიზაცია).
თურქეთის სხვადასხვა რეგიონში შეტაკებები ხდება ადგილობრივებსა და დევნილებს შორის, თურქეთის პროვინციების მცხოვრებლები ქუჩებში საპროტესტო აქციებით გამოდიან.
თუკი მაღაზია თურქს ეკუთვნის – მას არ გაძარცვავენ
აგვისტოს შუაში, ანკარაში, ალთინდაღის რაიონში, ჩხუბი მოხდა ორ ახალგაზრდა თურქსა და სირიელებს შორის. სირიელებმა დანით სიცოცხლისთვის საშიში ჭრილობები მიაყენეს თურქებს, რომელთაგანაც ერთი გარდაიცვალა, მეორე კი მძიმე მდგომარეობაში საავადმყოფოში მოათავსეს. ორივე სირიელი დააპატიმრეს.
ანკარაში ალთინდაღი – სირიელი დევნილებით ერთ-ერთი ყველაზე კომპაქტურად დასახლებული რაიონია. აქვე არის განთავსებული მათი სამუშაო ადგილები. ამიტომ, ხალხში ამ რაიონს „პატარა ალეპოდ“ მოიხსენიებენ. სულ რაიონში 60 ათასზე ცოტათი მეტი ადამიანი ცხოვრობს, მათგან 18 ათასი – დევნილია.
თურქეთში სირიელი დევნილების საერთო რიცხვმა კი 4 მილიონს გადააჭარბა.
- ავღანეთი დაეცა. როგორი იქნება ახალი ისლამური ხალიფატი
- მაფიის ბოსი, რომელიც თურქეთის ხელისუფლებას ნარკოტიკებისა და იარაღის მიწოდებაში ადანაშაულებს
- თურქეთმა დატოვა სტამბოლის კონვენცია, რომელიც ქალებს ძალადობისგან იცავდა
იმ ჩხუბის შემდეგ, „პატარა ალეპოში“ არეულობები მოხდა. ადგილობრივი მცხოვრებლები თავს დაესხნენ მაღაზიებს, კაფეებსა და სახელოსნოებს, სადაც უმეტესად სირიელები ცხოვრობდნენ, ასევე, თავს დაესხნენ მათ სახლებს.
ადგილობრივმა თურქებმა ქვები ესროლეს ფანჯრებს, ამოატრიალეს და დაამტვრიეს ავტომობილები, დალეწეს ყველაფერი, რაც გზად შეხვდათ. არეულობები 27 საათის განმავლობაში გაგრძელდა, დაშავდა ათეულობით ადამიანი, დააპატიმრეს 150-მდე პიროვნება.
მას შემდეგ, რაც ვნებები განიმუხტა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების დახმარებით, ბევრი სირიელი ალთინდაღიდან უსაფრთხო ადგილებში გადავიდა. და მაინც იქ საცხოვრებლად დარჩენილი ყველა დევნილი საკუთარ სახლში ჩაიკეტა და ფანჯრებზე ფარდა ჩამოაფარა.
ერთ-ერთმა თურქმა, შენობის მფლობელმა, რომელსაც სირიელებზე აქირავებდა, ჟურნალისტებთან საუბრისას დააფიქსირა პრობლემასთან დაკავშირებით ადგილობრივებისთვის დამახასიათებელი დამოკიდებულება:
„რატომ ძარცვავენ? ქონება ხომ სირიელებს არ ეკუთვნით, ეს ხომ ჩვენია, ჩვენს ერს ეკუთვნის, ისინი არ გეცოდებიან?“
ამის შემდეგ, ბევრმა საკუთარი მაღაზიის წინ თურქეთის დროშა ჩამოკიდა და თავი დაიზღვია წარწერით – „თურქული მაღაზია“.
„ყველა მათგანი ცუდი არ არის, მათ შორის ძალიან კარგი ადამიანები არიან. მაგრამ ბევრია ისეთი, რომელიც ძალიან აწუხებს გარშემომყოფებს. ასეთები ჩვენიანებს შორისაც არიან. უკვე მოხდა შეტაკებები, დაჭრები. მაგრამ ბოლო სიკვდილით დასრულებულმა შემთხვევამ სიტუაცია ააფეთქა. სახელმწიფო უნდა ჩაერიოს ამაში“, – განუცხადა ჟურნალისტებს ერთ-ერთმა ადგილობრივმა.
„სირიელებისთვის გამოყოფილი ფული შეიძლება თურქებზე დახარჯულიყო“
მსგავსი მოვლენები, თუმცა არა ასეთი მასშტაბით, თურქეთის სხვადასხვა ნაწილში მეორდება. სირიაში სამოქალაქო ომის დაწყების შემდეგ, 2011 წლიდან, თურქეთი იქიდან დევნილებს იღებს. საზოგადოებისთვის პრობლემად იქცა არა თავად ეს ფაქტი, არამედ განსაკუთრებული პირობები, რომლებსაც მათ სთავაზობენ.
ისინი იღებენ ყოველთვიურ დახმარებას, უფასო სამედიცინო დახმარებას, არ იხდიან განათლების საფასურს, მათ შორის უმაღლესის. ისინი სამუშაოს კვოტებით იღებენ და ფასდაკლებები აქვთ კომუნალურ და სხვა გადასახადებზე.
ეს და სხვა შეღავათები თურქეთის ბიუჯეტიდან არ არის დაფინანსებული. ევროკავშირის სპეციალური პროგრამები, რომელიც 2015-2024 წლებზეა გათვლილი, თურქეთს საერთო ჯამში 6 მილიარდ ევროს აძლევს.
ამ პროგრამების მთავარი მიზანი – სირიელი დევნილების თურქეთში მოწყობა და მათი ევროპაში გადასახლების თავიდან აცილებაა.
მაგრამ ადგილობრივ მცხოვრებთა დიდ ნაწილს ნაკლებად აინტერესებს ეს დიდი მიზნები. მათ მიაჩნიათ, რომ ისინი მათ მიმართ აშკარა დისკრიმინაციას აპროტესტებენ.
„დაე, სირიელებისთვის ფასები 10-ჯერ უფრო მაღალი იყოს“
„თურქეთის მოქალაქეებსა და უცხოელებს არ შეიძლება ერთნაირი უფლებები ჰქონდეთ. ჩვენ აქ არ მოგვიწვევიხართ და თქვენ აქ ძალითაც არავის გამოუგზავნიხართ. აქ ცხოვრება – თქვენი არჩევანია. და ეს ისეთივე არჩევანია, როგორც ძვირადღირებულ პლაჟზე წყლის 10 ლირად შეძენა, როდესაც ის სხვა ადგილას სულ რაღაც 1 ლირა ღირს. თუკი დარჩებით – დაემორჩილეთ ამ წესებს“.
ასეთი, უცხოელებისთვის მომსახურების საფასურის გაძვირების წინადადებით გამოვიდა 2021 წლის აგვისტოს დასაწყისში თანჟუ ოზჯანი, შავი ზღვის სანაპიროზე, ბოლუს პროვინციის ხელმძღვანელი.
ოზჯანი – ოპოზიციური სახალხო რესპუბლიკური პარტიის წევრია. მუნიციპალიტეტის ის წევრები, რომლებიც ხელისუფლებაში მყოფ სამართლიანობისა და განვითარების პარტიას წარმოადგენენ, მისი წინადადების წინააღმდეგ გამოვიდნენ. მაგრამ ხმათა უმრავლესობით გადაწყვეტილება მიიღეს.
ახლა ბოლუს პროვინციაში მცხოვრებ უცხოელებს 10-ჯერ მეტის გადახდა მოუწევთ მუნიციპალური მომსახურებისთვის, ვიდრე ადრე.
300-კილომეტრიანი კედელი ავღანეთიდან დევნილების ნაკადის თავიდან ასაცილებლად
სირიელ დევნილებთან დაკავშირებული პრობლემის გამწვავების ფონზე, აგვისტოს შუიდან თურქეთს ავღანელი დევნილების ნაკადი მიადგა. მთავრობა სწრაფად აშენებს ირანთან 300-კილომეტრიანი სიგრძის კედელს, მაგრამ დევნილთა რაოდენობა ყოველდღიურად იზრდება.
16 წლის ავღანელმა ბიჭმა თურქულ ვანის პროვინციამდე მიაღწია. ის ამბობს, რომ ირანში ისინი არ მიიღეს: „მათ სურდათ იძულებული გავმხდარიყავით ქვეყანა დაგვეტოვებინა. მეგობართან ერთად 11 დღის განმავლობაში ფეხით მოვდიოდი აქ თეირანიდან“.
კიდევ ერთი ავღანელი დევნილის თქმით, რომელიც 17 წლის არის, ადამიანები ყველაფრისთვის არიან მზად, ოღონდ საკუთარ ქვეყანაში არ დაბრუნდნენ: „იქ ომია, ამ დროს კი ჩვენი უკან გაგზავნა სურთ. რა გავაკეთოთ?“.
მაგრამ თურქეთში ბევრი ადამიანი ეთანხმება იმავე ბოლუს პროვინციის ხელმძღვანელის განცხადებას:
„თუკი სირიელები 30 წლით ჩამოგვრჩებიან, ავღანელები – 100 წლით. ჩვენთვის, 9-12 წლის ასაკის ჩვენი ქალიშვილები – ბავშვები არიან, ისინი კი ასეთ გოგოებს, როგორც პოტენციურ ცოლებს ისე უყურებენ. როგორ მოახდენთ ასეთი ადამიანების ჩვენს საზოგადოებაში ინტეგრირებას? ამ ადამიანებმა ომის გარდა არაფრის კეთება არ იციან“.
მაგრამ საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი მაინც მიიჩნევს, რომ დევნილები უბრალოდ მარტივ სამიზნედ იქცნენ.
„ქვეყანაში უცნაური სიტუაცია შეიქმნა. წყალდიდობებში ჰიდროელექტროსადგურებს ადანაშაულებენ. უმუშევრობაში – დევნილებს, მშენებლობისას დაშვებულ შეცდომებში, დამნაშავე ცემენტია. მაგრამ ქვეყანას ცემენტის მანქანები მართავენ თუ სირიელები? თუ ჩვენ მიერ არჩეული ხელისუფლება?, – წერს ტვიტერის საკუთარ გვერდზე, ემინ ჩაპა.
