როგორ მივიდა საქართველოს სასამართლო სისტემა დასავლურ სანქციებამდე
საქართველოს სასამართლო სისტემა
2023 წლის ბოლოს საქართველო ელოდება ევროკავშირის გადაწყვეტილებას კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის შესახებ. 12 რეკომენდაციაში, რომელიც უნდა შეასრულოს ქვეყანამ სტატუსის მისაღებად, ერთ-ერთი, ყველაზე მნიშვნელოვანი პუნქტი სასამართლოა.
ექსპერტები შიშობენ, რომ ხელისუფლება სასამართლო სისტემაზე გავლენას არ დათმობს. მომავალ, 2024 წელს ქვეყანაში საპარლამენტო არჩევნებია. ცხადია, მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ ეცდება ხელისუფლებაში მეოთხე ვადით დარჩეს, ლოიალური სასამართლოს გარეშე კი მას ამის გაკეთება გაუჭირდება, – ფიქრობენ ექსპერტები.
დამოუკიდებლობის 32 წლის განმავლობაში საქართველომ არაერთ წარმატებას მიაღწია ბევრი მიმართულებით. თუმცა, ამ მიმართულებებს შორის არ არის სასამართლო სისტემა. საერთაშორისო ანგარიშებში სულ უფრო ხშირად გვხვდება ჩანაწერი, რომ ქართულ სასამართლოში პრობლემებია. სასამართლო სისტემა საქართველოში პოლიტიკური გავლენის ინსტრუმენტია და ხელს უშლის ქვეყნის მისწრაფებას ევროატლანტიკური სივრცისკენ.
5 აპრილს აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ოთხი ქართველი მოსამართლე დაასანქცირა. მიზეზად კორუფცია და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება დასახელდა.
ეს ის მოსამართლეები არიან, რომლებსაც ხელისუფლების ოპონენტები „ქართული ოცნების“ მითითებების აღმსრულებელი სასამართლო კლანის შემქმნელებს უწოდებენ.
ეს არის პირველი შემთხვევა, როდესაც აშშ-მა სანქციების მექანიზმი გამოიყენა და შემთხვევითი არ არის, რომ პირველი სანქციები სასამართლო სისტემას შეეხო, – ამბობენ ექსპერტები.
როგორ მივიდა ქართული სასამართლო სისტემა სანქციებამდე? და რატომ ვერ შეძლო ქვეყანამ დამოუკიდებლობის 32-წლიან ისტორიაში სამართლიანი სასამართლოს შექმნა?
ვინ არიან სანქცირებული მოსამართლეები?
აშშ-ის სანქციები სამ მოქმედ და ერთ ყოფილ მოსამართლეს შეეხო. ესენი არიან მოქმედი მოსამართლეები ლევან მურუსიძე, მიხეილ ჩინჩალაძე და ირაკლი შენგელია და ყოფილი მოსამართლე ვალერიან ცერცვაძე. სანქციები შეეხო მათი ოჯახის წევრებსაც. მათ ამერიკის შეერთებულ შტატებში შესვლა აეკრძალათ.
აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ენტონი ბლინკენის განცხადებაში ნათქვამია, რომ “აღნიშნულმა პირებმა, ბოროტად გამოიყენეს მათი თანამდებობა, როგორც სასამართლოს თავმჯდომარეებმა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებმა, რითაც ზიანი მიაყენეს სამართლის უზენაესობასა და საზოგადოების ნდობას საქართველოს სასამართლო სისტემის მიმართ”.
არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები მათ გავლენიანი სასამართლო კლანის წევრებს უწოდებენ. ისინი მჭიდროდ არიან დაკავშირებული “ქართულ ოცნებასთან” და პირადად, ბიძინა ივანიშვილთან. ეს კლანი აკონტროლებს სასამართლო სისტემას და აქვს მოსამართლეების დანიშვნის, დაწინაურებისა და დასჯის ბერკეტები.
სანქცირებულმა მოსამართლეებმა კარიერა „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობის პერიოდში დაიწყეს. მათი სახელები იმდროინდელ სკანდალურ საქმეებს უკავშირდება.
ლევან მურუსიძე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრი და სააპელაციო სასამართლოს უვადო მოსამართლეა.
სააკაშვილის პერიოდში მურუსიძე უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე იყო. მის საქმიანობას მაშინაც აკრიტიკებდნენ. 2007 წელს სწორედ მან შეუცვალა სანდრო გირგვლიანის მკვლელობაში ბრალდებულებს სასჯელი. მის სახელს უკავშირდება სხვა გახმაურებული საქმეებიც, რომლებიც რჩება სააკაშვილის მმართველობის შავ ლაქად. ამ საქმეების უმეტესობა მოგვიანებით საქართველომ წააგო სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა სასამართლოში.
ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ მურუსიძე სისტემიდან არ გაუშვიათ, პირიქით. ივანიშვილი პირადად ხვდებოდა და ლობირებდა მურუსიძის კარიერულ წინსვლას და მას მოიხსენიებდა როგორც “სისტემის მსხვერპლს”:
“ვერ ვმალავ ჩემს ემოციებს და ვრწმუნდები, რომ სასამართლოში არის ხალხი, და აი ვნახე კაცი, რომელიც ნამდვილად პასუხისმგებლობას იკისრებს იმისთვის, რომ სასამართლო იყოს მომავალში სამართლიანი და სასამართლოს ჰქონდეს პრესტიჟი და ნდობა მოსახლეობისგან”, – განაცხადა ივანიშვილმა 2016 წლის ოქტომბერში.
მოგვიანებით, 2019 წელს, „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ დისკრედიტირებული მოსამართლეების აღორძინება ასე ახსნა: “ადამიანები, რომლებიც მასობრივად ჩადიოდნენ ცუდ რაღაცეებს, ახლა ჩადიან კარგ რაღაცეებს“.
მურუსიძე მილიონერია. ქართველმა გამომძიებელმა ჟურნალისტებმა გაარკვიეს, რომ ის დეკლარაციაში დიდ ქონებას მალავს. მაგალითად, პარტნიორი ქალის რამდენიმე ძვირადღირებულ ბინას, ძვირფასეულობასა და ბრენდულ სამოსს (მაგალითად, ასობით ფეხსაცმელი, რომელთა ღირებულება 700-დან 1000 დოლარამდეა).
მიხეილ ჩინჩალაძე თბილისის სააპელაციო სასამართლოს უვადო მოსამართლეა. არასამთავრობო ორგანიზაციები უთითებენ, რომ მისი თაოსნობით სასამართლოში შექმნილია სისტემა, სადაც წამყვანი პოზიციები მუდამ მოსამართლეთა ერთი და იგივე, გავლენიან ჯგუფს უკავია. ისინი სხვა მოსამართლეების უფროსებად აღიქმებიან და დევნიან განსხვავებულ აზრს.
2005 წელს მიხეილ ჩინჩალაძეს მიღებული აქვს ღირსების ორდენი პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილისგან. ჩინჩალაძეც მილიონერია და დეკლარაციაში ისიც მალავს ქონებას, ოჯახის სხვა წევრებზე (მამიდა, დედა) აფორმებს.
კიდევ ერთი სანქცირებული მოსამართლე, ირაკლი შენგელია, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარის მიხეილ ჩინჩალაძის მოადგილე, ამავე სასამართლოს უვადო მოსამართლე და საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ყოფილი წევრია. მას მოიხსენიებენ, როგორც ჩინჩალაძის “მარჯვენა ხელს”.
სანქცირების კომენტირებისას მან განაცხადა, რომ არაფერი ესაქმება ამერიკაში, “სადაც მთავარ მიღწევად მიჩნეულია ბავშვისთვის სქესის შეცვლა ექვსი წლის ასაკიდან”: “მსგავსი “ღირებულებები“ ჩემს ოჯახს ნამდვილად არ სჭირდება”.
ვალერიან ცერცვაძე ყოფილი მოსამართლეა. მან სისტემა ექვსი წლის წინ დატოვა, მას შემდეგ, რაც სასამართლოში მისი კომპანიის ლობირებაში დაადანაშაულეს. ვალერიან ცერცვაძის ერთ-ერთი შვილი ამერიკის მოქალაქეა, რადგან აშშ-შია დაბადებული 2013 წელს.
„ნაციონალური მოძრაობის“ ეპოქა – სააკაშვილის შეცდომები
ექსპერტები, რომლებსაც JAMnews-ი ესაუბრა, ამბობენ, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ხელისუფლებაში მოსული ყველა პოლიტიკური ძალის მთავარი დაპირება, სასამართლო სისტემის რეფორმირება იყო, რეალურად, სისტემაზე გავლენა ვერცერთმა მთავრობამ ვერ დათმო.
„მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ამის პოლიტიკური ნება არ არსებობს“, – ამბობს ორგანიზაცია “სასამართლოს გუშაგის” დირექტორი ნაზი ჯანეზაშვილი, რომელიც წლებია იბრძვის საქართველოს სასამართლო სისტემის გაჯანსაღებისთვის.
ხელისუფლებაში მოსული მიხეილ სააკაშვილი შეეცადა სასამართლოს, როგორც სხვა ინსტიტუტებს, ავტორიტეტი დაბრუნებოდა. მათ შორის, ინფრასტრუქტურული პროექტებით, მოსამართლეთა ახალი ნაკადით. მაგრამ, როგორც ორგანიზაცია „დემოკრატიის მცველების“ ხელმძღვანელი გიორგი მშვენიერაძე ამბობს, მან საბედისწერო შეცდომა დაუშვა, როდესაც მოსამართლეები სისტემიდან მასობრივად გაუშვა:
“როდესაც შენ ძალას იყენებ იმისთვის, რომ მოსამართლეები დასაჯო, გაყარო, მათ შორის, სამართლებრივი პროცედურებით, რომელიც სამართლიანობის კრიტერიუმს კარგად ვერ პასუხობს, ამან შესაძლოა ახალდანიშნულ მოსამართლეებში შიში გააჩინოს. ზუსტად ეს მოხდა და იქვე დასამარდა დამოუკიდებელი სასამართლოს იდეა”.
მაშინ ძირეული კორუფცია აღმოიფხვრა, მაგრამ სასამართლო პოლიტიკური გავლენის ქვეშ რჩებოდა.
სასამართლო სისტემა სააკაშვილის დროს ძლიერი ბრალმდებელი მიკერძოებით გამოირჩეოდა. სისხლის სამართლის დანაშაულში ბრალდებულს ქართულ სასამართლოში გამართლების ძალიან მცირე შანსი ჰქონდა. მაგალითად, 2010 წელს თბილისის საქალაქო სასამართლომ განიხილა 7296 სისხლის სამართლის საქმე და მხოლოდ 21 საქმეში (0,04 პროცენტი) გაამართლა ბრალდებულები.
„ქართული ოცნების“ ეპოქა: სასამართლო კლანი
ზოგი ექსპერტი ფიქრობს, რომ 2012 წელს, როდესაც პარტია „ქართული ოცნება“ მოვიდა ხელისუფლებაში, სასამართლო სისტემის გავლენებისგან გათავისუფლების შესაძლებლობა გაჩნდა. ამ პოლიტიკური გუნდის ერთ-ერთი მთავარი დაპირება იყო კიდეც დამოუკიდებელი და სამართლიანი სასამართლო.
თუმცა, 11 წლის შემდეგ, საქართველოს სასამართლო სისტემას კიდევ უფრო დიდი პრობლემები შეექმნა. “ქართულმა ოცნებამ” არათუ მოიშორა წინა ხელისუფლების გავლენიანი მოსამართლეები, არამედ პირიქით, საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე ისინი დააწინაურა და მათ გავლენიან კლანად ქცევას შეუწყო ხელი.
“ხელისუფლებამ ჯერ გამოსცადა მოსამართლეები ერთგულებაში და შემდეგ დანიშნა ისინი უვადოდ. ამავე დროს, ყველაზე უავტორიტეტო და რეპუტაცია დაზიანებული მოსამართლეები აქცია სასამართლოს მმართველებად”, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
ექსპერტების აზრით, „ქართულმა ოცნებამ“ სასამართლოს მართვის ახალი „ეფექტური“ მოდელი შეიმუშავა – სასამართლო სისტემაში შექმნა ერთგვარი „კლანი“, რომელიც სისტემის კონტროლის და მართვის საშუალებას აძლევს.
“თუ მაგალითად, წინა ხელისუფლების დროს, სასამართლოს საქმიანობაში იუსტიციის მინისტრი ერეოდა, მას შეეძლო დაერეკა მოსამართლეებისთვის და ის მართავდა, დღეს სისტემა უფრო ცენტრალიზებულია. დღეს ხელისუფლების წევრს არ სჭირდება რომელიმე მოასამართლესთან დარეკვა, ის ამას კლანის ხელით აკეთებს, ისინი უგვარებენ ყველაფერს სასამართლოში”, – ამბობს ნაზი ჯანეზაშვილი.
ექსპერტები ამბობენ, რომ ამ პროცესში ბიძინა ივანიშვილი პირადად იყო ჩართული. ამაზე მიუთითებს მისი შეხვედრებიც მურუსიძესთან.
“რუსთავი ორის”, “კაბელების”, “ივერი მელაშვილის”, “ნიკა გვარამიას”, აქტივისტების საქმეები – იმ საქმეების ჩამონათვალია, სადაც, ექსპერტების თქმით, ყველაზე ნათლად გამოჩნდა “ქართული ოცნების” ინტერესი.
“ნიკა გვარამიას საქმე ავიღოთ. ამაზე ღია და აშკარა მაგალითი რა შეიძლება იყოს, როცა ადამიანი ციხეში ზის გამოგონილი ბრალდებით. მსგავსი პრეცედენტიც კი არ არსებობს”, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
ნიკა გვარამია ოპოზიციური ტელეკომპანია “მთავარი არხის” დირექტორია. მას სამი წლითა და ექვსი თვით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა ეპიზოდზე, რომელშიც სამსახურებრივი მანქანის ოჯახის საჭიროებებისთვის გამოყენებას ედავებიან.
ექსპერტები ასეთ საქმეებად მიიჩნევენ აქტივისტების დაკავების საქმეებსაც.
“ეს საქმეები ყოველთვის წარმოაჩენს ხოლმე ტენდენციებს, იმიტომ რომ ჩანს ხელისუფლების დამოკიდებულება. ამ ეჭვებს აჩენს ერთგვაროვანი გადაწყვეტილებები. შეუძლებელია ამდენი მოსამართლე ასე ერთნაირად მსჯელობდეს”, – ამბობს ნაზი ჯანეზაშვილი.
მისი თქმით, როდესაც საქმეში არ არის პოლიტიკური მოტივები, სისტემა გამართულად მუშაობს:
“მარტივ, სამეზობლო დავებზე, ან კერძო დავებზე, სადაც ხელისუფლებას არანაირი ინტერესი არ აქვს, ბუნებრივია, სასამართლო დამოუკიდებელია. მოსამართლის დამოუკიდებლობა იზომება იმით, როგორ გადაწყვეტილებას იღებს, როდესაც არის პოლიტიკურად რეზონანსული საქმე”.
„ქართულმა ოცნებამ” ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში, სასამართლო რეფორმის „ოთხი ტალღა“ განახორციელა.
ნაზი ჯანეზაშვილი გვისახელებს რამდენიმე მნიშვნელოვან ცვლილებას, რაც სასამართლოს სისტემისთვის მნიშვნელოვანი იყო. მაგალითად: მოსამართლეთა უვადოდ დანიშვნა, საქმეთა განაწილების ელექტრონული წესი, სასამართლო სხდომების გახსნა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სხდომების გახსნა, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის კანდიდატების გასაუბრებები ე.წ. “Live რეჟიმში”:
“მაგრამ, მთავარია რა შედეგები მივიღეთ, რადგან პარალელურად ყოველთვის იყო ისეთი გადაწყვეტილებები, რამაც გააბათილა სიკარგის ხარისხი”.
მას ამის რამდენიმე მაგალითი მოჰყავს. ამბობს, რომ მოსამართლეების უვადოდ დანიშვნა ნამდვილად არის უმაღლესი გარანტია მოსამართლის დამოუკიდებლობის. თუმცა, საქართველოში ისე აღმოჩნდა, რომ ვინც იღებდა მოსამართლეების დანიშვნის გადაწყვეტილებას, მის ხელში აღმოჩნდა მოსამართლეების ბედიც და ინდივიდუალური დამოუკიდებლობაც.
ასევე, იხსენებს, რომ მაგალითად, ღია იყო ნიკა გვარამიას სასამართლო პროცესი. თუმცა, ამას ხელი არ შეუშლია მოსამართლისთვის პოლიტიკური ინტერესი გაეტარებინა:
“სანქცირებულ მოსამართლეებამდე რომ მივედით, ეს იმას ნიშნავს, რომ 2012 წლიდან რაც გაკეთებულა სასამართლოში, არ იყო შედეგზე ორიენტირებული. იმ შედეგზე, რაც სჭირდება დემოკრატიულ მართლმსაჯულებას”
“კლანი არ არის მარტო ადამიანები, ეს არის მართვის მოდელი. კლანურობა ნიშნავს,რომ ნათესაურ – იერარქიულ ურთიერთობებზეა დაფუძნებული სახელმწიფო ინსტიტუტის მართვა. ეს ნიშნავს, რომ ის ჩაკეტილია ბევრი პროფესიონალისთვის. ხოლო, ის კვალიფიციური მოსამართლეები, რომლებიც სისტემაში არიან, სამოსამართლეო უფლებამოსილების განხორციელების ხარკს სიჩუმით იხდიან. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათ შეიძლება რეპრესიები დაემუქროთ”, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
ასეთი რეპრესიები საკუთარ თავზე გამოსცადა მოსამართლე ანა ღელეყვამ. კლანთან კონფლიქტის გამო ის სასამართლოს ჩამოაშორეს. ანა ამბობს, რომ კლანის ხელში ბევრი რამ არის, მას შეუძლია დანიშვნებით მანიპულაცია და ასეთი დანიშვნის შემდეგ, ცხადია, რომ მოსამართლე ანგარიშვალდებულია კლანის წინაშე და არა საზოგადოების:
“როდესაც მოსამართლე კვალიფიკაციის და პროფესიული დამსახურებისათვის მიხედვით კი არა, არამედ გავლენიანი ჯგუფის მიმართ ლოიალოლური დამოკიდებულებისთვის ინიშნება, ეს პრობლემაა. ეს არის კლანის ბერკეტი, რომელიც მე პირდაპირ შემეხო და ლევან თევზაძის [იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრობის კანდიდატი, რომელსაც ანამ ხმა არ დაუჭირა_JAMnews] ორ სიტყვაში გამოიხატა: “მომცემ ხმას, მოგცემ ხმას”.
კლანის გავლენების საილუსტრაციოდ, ნაზი ჯანეზაშვილი ამბობს, რომ სისტემაში არიან მოსამართლეები, რომლებიც ხელიდან არ უშვებენ პოლიტიკური საქმეების განხილვის შანსს, რადგან ეს არის კლანთან ქულების დაწერის და დაწინაურების შესაძლებლობა: “ეს არის ზოგჯერ გზა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობამდე”.
პოლიტიკური კონტექსტი
ოპოზიცია დიდი ხანია ცდილობს დაარწმუნოს დასავლეთი მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ წევრებისა და მისი ლიდერის, ქვეყნის არაფორმალური მმართველის, ბიძინა ივანიშვილის წინააღმდეგ სანქციების აუცილებლობაში.
ექსპერტების აზრით, მოსამართლეების დასანქცირება არის მკაფიო გზავნილი ხელისუფლებისთვის, რომელმაც გაზარდა ანტიდასავლური რიტორიკა უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ.
“მნიშვნელოვანია ხაზგასმა, რომ ეს არ არის სანქციები საქართველოს წინააღმდეგ, ეს არის სანქციები საქართველოს ინტერესების დასაცავად”, – ამბობს ედუარდ მარიკაშვილი, ორგანიზაცია “საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის” (GDI) თავმჯდომარე.
მისი აზრით, აშშ ასეთ გადაწყვეტილებას იღებს ისეთ ქვეყნებთან მიმართებით, სადაც მნიშვნელოვანი ნიშნები არსებობს დემოკრატიის უკუსვლისა და ავტორიტარიზმის.
ჯანეზაშვილი ამბობს, რომ ამით აშშ-მა მიგვანიშნა, რომ მათ იციან რა ხდება საქართველოში:
“მათ ამ გადაწვეტლებით სარკეში ჩაახედეს მოსამართლეები, ხელისუფლება, რომ ქვეყანაში სიტუაცია არის საკმაოდ მძიმე დემოკრატიის თვალსაზრისით და ამაში ლომის წვლილი აქვთ მოსამართლეებს”, – ამბობს იგი.
საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს (TI) აღმასრულებელი დირექტორი ეკა გიგაური დარწმუნებულია, რომ ეს სანქციები მხოლოდ დასაწყისია:
“ჩვენმა პარტნიორებმა გვითხრეს, რომ კი, თქვენ გარკვეულწილად, დამოუკიდებლობის 30 წლის განმავლობაში პროგრესი გქონდათ რაღაც მიმართულებით, მაგრამ, სასამართლო არის ის საკითხი, რომელსაც უნდა მიხედოთ”.
რატომ ვერ დათმო სასამართლო ვერცერთმა ხელისუფლებამ?
ამ კითხვაზე ექსპერტებს მარტივი პასუხი აქვთ, – იმიტომ, რომ ის არის ძალაუფლების შენარჩუნების წყარო.
“რაც არ უნდა მოხდეს ქვეყანაში, დაწყებული თავისუფალი არჩევნებით, დამთავრებული სხვა დავებით, ადამიანის უფლებებით, ყველაფერი თავს იყრის სასამართლოში. როდესაც სასამართლო არის შენს ხელში, შენ გაქვს დაზღვეული ბევრი საკითხი, მათ შორის, შენ შეგიძლია იყო ხელისუფლებაში განუსაზღვრელი ვადით”, – ამბობს ეკა გიგაური.
“რაც უფრო უხვევ დემოკრატიისგან, მით უფრო აღარ გჭირდება დემოკრატიული მექანიზმი, რადგან მისი ჯანსაღად ფუნქციონირების შემთხვევაში შენ ვეღარ შეინარჩუნებ ძალაუფლებას, ამიტომ, ყველაფერი მრუდდება”, – ამბობს ედუარდ მარიკაშვილი.
“ნაზი ჯანეზაშვილის აზრით კი, “სასამართლო ყოველთვის არის იარაღი, პოლიტიკური ინტერესების გატარების კარგი საშუალება”.
“ქართული ოცნების” რეიტინგი, მისი არსებობის მე-11 წელს, ისტორიულ მინიმუმზეა. საზოგადოებრივი აზრის ბოლო კვლევამ აჩვენა, რომ მმართველ პარტიას ახლა საზოგადოების მხოლოდ 19 პროცენტი უჭერს მხარს.
ექსპერტების აზრით, ამ მოცემულობაში სასამართლო მმართველი პარტიის მთავარი დასაყრდენია. ამიტომ, ხელისუფლების წარმომადგენლები არა მხოლოდ არ იზიარებენ შეერთებული შტატების სანქციებსა და კომენტარებს, არამედ განსაკუთრებული ენთუზიაზმით იცავენ დასანქცირებულ მოსამართლეებს.
მმართველმა გუნდმა სამჯერ ჩააგდო ოპოზიციის ინიციატივა პარლამენტში საგამოძიებო კომისიის შექმნის შესახებ, რომელსაც სასამართლოში კორუფციის არსებობა/არარსებობა უნდა გამოეძიებინა. ინიციატივა დღის წესრიგში მოსამართლეების დასანქცირების შემდეგ დადგა.
პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა მხარი დაუჭირა ამ ბოიკოტს და ღიად გამოუცხადა სოლიდარობა დასანქცირებულ მოსამართლეებს:
„მე, როგორც მთავრობის მეთაური და მმართველი პარტიის წარმომადგენელი, სრულ მხარდაჭერას ვუცხადებ ყველა მოსამართლეს”, – განაცხადა ღარიბაშვილმა 10 აპრილს, უზენაეს სასამართლოში იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებან შეხვედრის დასრულების შემდეგ.
“როდესაც ისინი ყველანაირად ცდილობენ საგამოძიებო კომისიის შექმნას ხელი შეუშალონ და ამბობენ,რომ ეს სოლიდარობის აქტია, ეს ძალიან გაუგებარია”, – ამბობს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (GYLA) თავმჯდომარე ნონა ქურდოვანიძე.
ედუარდ მარიკაშვილის აზეით, ქართული სასამართლო და ხელისუფლება ერთმანეთის ტყვეობაშია:
“ძალაუფლების შენარჩუნება ორ რამეში შეიძლება გამოიხატოს. ერთი გყავდეს სასამართლო, რომელიც გაკეთებს ყველაფერს, რათა ძალაუფლება შეგინარჩუნოს. და მეორე, უკვე ამდენად მოძლიერებული კლანი შეიძლება საფრთხესაც წარმოადგენდეს შენთვის. ამიტომ, შენ მათი დისკომფორტი არ გაწყობს. ზუსტად ამიტომ, გააკეთებ ყველაფერს, რომ მათ დისკომფორტი არ შეექმნათ და მათგან წამოსულმა საფრთხეებმა არ დაგაზიანოს”.
სად არის გამოსავალი? რა გადაარჩენს ქართულ სასამართლოს?
ქართულ სასამართლოს, საზოგადოების ნდობის რეიტინგში, არც თუ ისე სახარბიელო მდგომარეობა აქვს. მაგალითად, საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტის (IRI) ბოლო კვლევის მიხედვით, სასამართლოს საქმიანობას გამოკითხულთა 46 პროცენტი უარყოფითად აფასებს.
თუმცა, კითხვაში, რომელიც ქვეყნის მთავარ ეროვნულ პრობლემებს ეხება, სასამართლო ხშირად ათეულშიც არ ხვდება. ეს გამოწვეულია იმით, რომ ბევრ მოქალაქეს არ აქვს პირდაპირი კავშირი სასამართლო სისტემასთან, ამბობენ ექსპერტები.
“ხომ შეუძლებელია ითხოვდეთ კერძს, რომელიც არასოდეს გაგისინჯავთ. ჩვენი საზოგადოების დიდმა ნაწილმა არ იცის რა არის დამოუკიდებელი სასამართლო. ხალხს უნდა ევროკავშირი, კარგი ცხოვრება, არ მოსწონს მურუსიძე, ჩინჩალაძე, მაგრამ, ამავდროულად, ვერ აკავშირებს ყოფითი პრობლემებს სასამართლოში არსებულ მდგომარეობასთან”, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
“ჩვენ უნდა ავუხსნათ ხალხს, რომ დამოუკიდებელი სასამართლოს გარეშე ჩვენ გაგვიჭირდება ეკონომიკური განვითარება, ევროინტეგრაცია. თუნდაც შიგნით, სამუშაო ადგილების არასათანადო რაოდენობა იქნება სულ. იმიტომ, რომ სასამართლო ხელს უნდა უწყობდეს ბიზნესის განვითარებას, ბიზნესმა უნდა შექმნას სამუშაო ადგილები”, – ამბობს ნაზი ჯანეზაშვილი.
“ხალხმა უნდა იცოდეს, რატომ სჭირდება დამოუკიდებელი სასამართლო. მან უნდა იცოდეს, რომ როდესაც ის ვინმე მაღალჩინოსანს ეტყვის, – მე შენ სასამართლოში გიჩივლებ, ეს განცხადება იქნება ძალიან ძლიერი“, – ამბობს ეკა გიგაური.
საზოგადოების, სამოქალაქო სექტორისა და ინდივიდუალური მოსამართლეების სრული კონსოლიდაცია მიაჩნიათ სასამართლოს გადარჩენის გზად ექსპერტებს.
“ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ კონსოლიდაციისთვის და ამ კონსოლიდაციაში მე ვგულისხმობ მოსამართლეებსაც. მესმის, რომ ძნელი წარმოსადგენია, მაგრამ ჩვენ უნდა ვიპოვოთ მოკავშირეები სასამართლოში”, – ამბობს ნაზი ჯანეზაშვილი, რომლის თქმით, სისტემაში არის ბევრი კარგი მოსამართლე: “ჩვენ უნდა წავახალისოთ ისინი, უნდა გავამხნევოთ, რადგან სისტემასთან დაპირისპირება ძალიან რთულია”.
ნონა ქურდოვანიძე ფიქრობს, რომ სანქციები შეიძლება იყოს ბიძგი ამ კეთილსინდისიერი მოსამართლეებისთვის: “მე მჯერა, რომ ისინი ხმამაღლა იტყვიან სათქმელს”.
ანა ღელეყვას რამდენიმე ფაქტი ახსენდება, რაც მისი აზრით უკვე აჩვენებს, რომ კლანმა შესუსტება დაიწყო:
“აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის გადაწყვეტილების შემდეგ, მათ უნდოდათ კონფერენციის ჩატარება დასანქცირებულ მოსამართლეთა მხარდასაჭერად. თუმცა, ვერ შეძლეს. მათ შეეშინდათ არა მხოლოდ მცირე რაოდენობის დემონსტრირების, არამედ კონფერენციაზე საწინააღმდეგო აზრის გაჟღერების. ის ფაქტიც, რომ ამ გადაწყვეტილების შემდეგ მოსამართლეები წავიდნენ აშშ – ში სასწავლო პროგრამის ფარგლებში, უკვე ნიშნავს, რომ კლანის გავლენები სუსტდება”.
კლანური სასამართლოს ჩამოშლა ყოფილ მოსამართლეს ასე წარმოუდგენია:
“მოსამართლეების უმრავლესობამ უნდა გამოხატოს მსუბუქი პროტესტი და გაემიჯნოს კლანს. ეს იქნება კლანის უპირობო დასასრული, რადგან ხელისუფლებას არ სჭირდება კლანი, რომელიც ვეღარ აკონტროლებს მოსამართლეებს. ეს იქნება სისტემის შიგნიდან დაშლის და გაჯანსაღების დასაწყისი”.
და იგი დარწმუნებულია, რომ ეს დღე აუცილებლად დადგება:
“დროის საკითხია. ხელისუფლებას მოუწევს შეელიოს სასამართლო კონტროლს და კლანის წევრებს მოუწევთ სახლში წასვლა. თუ ეს ასე არ იქნება, ქვეყანას დავკარგავთ. მე მჯერა, რომ ახალგაზრდობა ამას არ დაუშვებს. ამის მაგალითი ვნახეთ”.
საქართველოს სასამართლო სისტემა
